Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Секое породување и секоја бременост се различни за себе и индивидуалниот пристап е многу важен“, вели прим. д-р Марина Поп-Лазарова, специјалист педијатар–неонатолог. Таа ја истакнува важноста на редовните контроли во бременоста, менувањето на навиките на мајката во интерес на сопственото здравје и здравјето на детето и особено, едукацијата, која покрај идните мајки треба да ги опфати и идните татковци. „Се она што значи психолошка и психофизичка подготовка на мајките за породување треба да го поминуваат заедно како партнери, за да можат кога ќе дојде моментот за породување, најдобрата поддршка да ја имаат од своите партнери, што е сосема логично“, објаснува прим. д-р Поп-Лазарова.
Имајќи го предвид Вашето долгогодишно искуство, над 33 години работа во областа на педијатријата и неонатологијата, кога треба да се воспостави првиот контакт со педијатарот? Дали родителите треба да чекаат да се роди бебето, па потоа да бараат педијатар?
Прим. д-р Поп-Лазарова: Ние како педијатри – неонатолози, кои работиме во породилиште, секогаш говориме дека првиот контакт треба да биде уште пред породувањето. Тогаш треба да се оствари и запознавањето со педијатарот – неонаталог, од аспект на тоа што и педијатарот треба да ги знае сите ризици кај фетусот, односно кај идното новородено дете од една страна, и од друга страна, треба и родителите да се запознаат со педијатарот, кој ќе им објасни кои се мерки ќе бидат преземени во смисла на правилно згрижување на нивното дете, бидејќи секое породување и секоја бременост се различни за себе и индивидуалниот пристап е многу важен. На тој начин обезбедуваме и родителите да бидат поинформирани за тоа што ќе се случува после породувањето со детето и кој е реалниот протокол којшто треба да се поддржи во породилиштето.
Особено е битно родителите однапред да бидат запознаени и подготвени на она што ги очекува по раѓањето на своето најмило…
Прим. д-р Поп-Лазарова: Точно така. Таму каде што имаме предтерминско породување, генерално, со родителите инсистираме да го видат Одделението за интензивна нега, се со цел на некој начин да го демистифицираме тој дел и ги охрабриме во она што треба допрва да се случи, говорејќи дека нивното дете можеби ќе има потреба од некои вакви дополнителни мерки, поддршка после породувањето и престој на интензивна нега. Колку е детето понезрело, толку и ризиците за поинтензивна нега и долготрајност на истата – се поголеми. Генерално, за доносено дете говориме за секое дете коешто е породено со полна 37 гестациска недела, односно во почетокот на 38 гестациска недела. Колку помалку гестациски недели има детето, очекуваме поголем ризик и поголеми проблеми, односно подолг и поинтензивен престој на Одделението за интензивна нега.
Секое новородено дете индивидуално се проценува, а проценката ја правиме преку Апгар скорот во 1-та, 5-та и евентуално, по потреба, и во 10-та минута, каде што се оценуваат пет параметри на виталност: боја на кожата, плач, тонус, рефлекси и дишење за кои се добива од 0-2 бода
Секојдневно се сретнувате со новороденчиња, сведоци сте на новиот живот, на првиот плач. Првата прегратка на новороденчињата е во вашите раце, а она што е Ваша задача е да го направите првиот преглед на новороденото, да ги одредите првите реакции по раѓањето и Апгар скорот. Колку благородна, толку и стресна професија, особено во моментите кога се соочувате со одредени компликации кај новороденчињата, како што се проблеми со дишењето, инфекции, вродени аномалии…
Прим. д-р Поп-Лазарова: Ние имаме висок стандард, каде што на секое породување присуствува педијатар, којшто го згрижува новороденото дете и го реанимира. Првичната поддршка се дава од педијатар што не е случај во сите породилишта, каде што акушерките и гинекологот се на лице место. По редот на нештата педијатарот е тој којшто треба да ја прави првичната реанимација и контактот со новороденото дете со цел да процени каква адаптација има детето во надворешните услови. Се разбира, и поддршка, дали е тоа само затоплување и сушење на кожата, дали има потреба од чистење на дишните патишта, дали му треба малку дополнително кислород или продишување што го правиме со одредена соодветна опрема. Секое новородено дете индивидуално се проценува, а проценката ја правиме преку Апгар скорот во 1-та, 5-та и евентуално, по потреба, и во 10-та минута, каде што се оценуваат пет параметри на виталност: боја на кожата, плач, тонус, рефлекси и дишење за кои се добива од 0-2 бода, од кои 2 е највисоката и сите сме многу среќни кога детето ќе добие оценка над 7, од 7-10 сите сме среќни. Меѓутоа на децата коишто се под 7 им треба малку поинтензивна реанимација, за среќа, ретки се тие што имаат од 4 па надоле Апгар, бидејќи тоа значи дека детето има потреба од многу поинтензивна и подолготрајна реанимација и поддршка.
Во овој контекст, и контактот со мајката веднаш по раѓањето зависи токму од тоа во каква состојба е бебето.
Прим. д-р Поп-Лазарова: Генерално, контактот со мајката зависи од тоа каква е виталноста на бебето. Како што реков, на некои им треба само сушење на кожата и веднаш ги ставаме до мајката, се гушкаат, се фотографираат ако е таткото присутен итн. Тоа е социјален и психолошки момент, кој е исклучително важен и кој го почитуваме и така треба да биде.
Ги споменавте татковците. Каква е ситуацијата во поглед на нивното присуство на самото породување? Имаат ли мажите храброст да бидат дел од чин, кој се случува еднаш или двапати во животот?
Прим. д-р Поп-Лазарова: Не се сите многу храбри, а би требало да бидат похрабри. Меѓутоа треба малку и ние да им помогнеме во собирањето на потребната храброст. Едукацијата генерално треба да биде не само за идните мајки, туку и за идните татковци, се она што значи психолошка и психофизичка подготовка на мајките за породување треба да го поминуваат заедно како партнери, за да можат кога ќе дојде моментот за породување, најдобрата поддршка да ја имаат од своите партнери, што е сосема логично. Кај нас постојат услови таткото да присуствува на самото породување, добива опрема, униформа, маска, капа, дезинфекција на рацете итн. и станува дел од екипата.
Дали се зголемува или намалува бројката на мажи кои присуствуваат на породувањето? Останува идентична, што за мене е разочарување. Ако во скандинавските земји тоа е во категорија „must“ и се подразбира дека мажот треба да биде на породувањето и тоа се очекува од секој нов татко, кај нас е се уште „предмет на преговори и договори“. Битно е што за тоа постојат услови и можности и таа можност треба да се искористи. Ги охрабруваме идните татковци да ја искористат можноста, бидејќи тоа навистина се случува еднаш или двапати во животот и вреди тој момент да се сподели. Но, треба да бидат спремни, бидејќи персонал за татковци во родилната сала – не постои! И тоа им го говориме често, мора да се подготват претходно за да бидат дел од тимот, но да бидат корисен, конструктивен дел.
Генерално, за доносено дете говориме за секое дете коешто е породено со полна 37 гестациска недела, односно во почетокот на 38 гестациска недела. Колку помалку гестациски недели има детето, очекуваме поголем ризик и поголеми проблеми, односно подолг и поинтензивен престој на Одделението за интензивна нега
Во кратки црти, што е најбитно во моментите пред породување?
Прим. д-р Поп-Лазарова: Прво, многу е битно да се мониторира трудницата уште пред породувањето односно во текот на породувањето за да може да се следи срцевата акција и тонусот на матката за да се види дали детето страда или сосема добро го поднесува тој период којшто е стрес и за мајката и за детето. Детето зависи од таа постелка, зависи од матката, тоа практично и се храни и дише преку постелката. Тоа се мониторира преку CTG или кардиотокографија, каде што се следат срцевите тонови на детето, а се гледа и контракцијата на матката, ни предочува дали е детето загрозено или не, дали има резерви, капацитет итн., односно како се справува со тој период на прво родилно време. Мониторирањето е еден од најважните сегменти.
По желба се прави и обезболување на идната мајка бидејќи имате одреден праг на толеранција на болка којшто е индивидуален и на некој начин помага мајката во многу подобра кондиција да го помине тој период којшто трае неколку часа. Тука е и психолошката поддршка од нејзиното семејство, партнер, која е исто така битна – сето ова мора да го обезбедите како предуслов за да може да добиете едно убаво и безбедно породување.
Од друга страна, со мониторирањето точно знаеме кога е вистинско време да се направи породувањето, а подготвена е и опремата за првична реанимација и згрижување, којашто е веднаш до боксот на мајката. Сето тоа се случува во истата просторија и се е подготвено во случај детето да има потреба од првична реанимација или поддршка во однос на продишувањето, бидејќи е голем стресот на детето од интраутерини во екстраутерини услови, каде што има голем степен на адаптациона трансформација, којашто не е така едноставна и безбедна за сите деца.
Контролирана бременост
„Периодот на бременост е навистина друга состојба. Идната мајка треба да се грижи за сопственото здравје, меѓутоа и за здравјето и исходот на своето новородено дете односно во периодот кога детето е фетус бидејќи тоа е интраутерин период на раст и развој на фетусот. Животот не почнува со раѓањето. Практично неговата благосостојба и неговите ризици кои се случуваат во текот на бременоста мора да бидат рано детектирани и рано да се интервенира. Затоа и инсистираме на редовни контроли. Мајката е таа којашто треба да знае дека се грижи за двајца: за себе и своето здравје и за здравјето на своето дете. Навистина се инсистира на една контролирана бременост и една состојба којашто мајката ќе ја респектира од сите аспекти, и физички, и психички, и емоционален, и нутритивен… и на некој начин ќе ги промени сопствените навики во интерес на сопственото здравје и здравјето на детето“.
