ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Прематуритетот претставува еден од најчестите и најсериозни предизвици во современата перинатална медицина. Предвремето раѓање често е поврзано со различни краткорочни и долгорочни здравствени компликации – од респираторни до невролошки тешкотии и нарушувања во развојот. Истовремено, грижата за овие новороденчиња бара високоспецијализиран тимски пристап и значителни здравствени ресурси, што дополнително ја потенцира важноста од превенција и навремено откривање на ризиците. За семејствата, пак, прематуритетот често носи голем психолошки и финансиски товар, што ја прави поддршката и информираноста особено важни.
Во пресрет на Светскиот ден на предвремено родени деца – 17 Ноември, разговараме со проф. д-р Иво Ќаев, специјалист гинеколог-акушер и супспецијалист перинатолог, ЈЗУ Универзитетска клиника за гинекологија и акушерство, кој ги објаснува причините за предвремено породување, предупредувачките знаци, начините на превенција и важноста на редовниот пренатален надзор. Професорот дава и практични препораки за животниот стил во бременоста, улогата на контролите, значењето на микробиолошките испитувања, како и идеалниот интервал меѓу две бремености – теми од исклучително значење за секоја жена која планира бременост или веќе е бремена.
Професоре, според Светската здравствена организација, секое десетто бебе во светот се раѓа предвреме. Колку е чест проблемот со предвременото раѓање кај нас и зошто е важно да се зборува за него секојдневно, а не само на Денот на прематуритетот?
Проф. д-р Ќаев: Голем дел од општата популација не знае што претставува прематуритет! Нормално терминско породување е од 37 до 42 г.н. Секое породување по 22 гестациска недела и пред 37 г.н. е предтерминско породување и е дефиниција за прематуритет. Превенција на предвремено породување значително го намалува морбидитетот, но позначајно ги намалува долгорочните компликации кои се сретнуваат кај предвремено родените деца. Новороденчињата кои се родени пред 32 г.н. значително повеќе страдаат од одреден степен на инвалидитет, проблеми со дишењето, проблеми со развојот, со видот, со слухот, како и церебрална парализа.
Денешното темпо на живот и секојдневните навики многу влијаат врз можноста за предвремено породување. Во голема мера, стресот за задржување на работното место со напредок во кариерата може негативно да влијаат во бременоста
Самото предвремено породување е и голем финансиски и емоционален издаток за фамилијата кај која ќе се случи.
Стапката на прематуритет кај нас како и во западноевропските земји се движи околу 10 % , со тоа што морам да напоменам дека стапката на УГАК е и повисока бидејќи сме единствената јавна терцирна установа и секое предвремено породување се испраќа кај нас. За среќа, добро сме екипирани и максимално се вложуваме за секое предвремено породување.
Кои се најчестите причини поради кои доаѓа до предвремено породување и кои жени се во поголем ризик?
Проф. д-р Ќаев: Накратко ќе напоменам дел од ризиците, бидејќи за секој од нив може навистина долго да се разговара:
- предвремено прснување на воденикот (пред 37 г.н.),
- инфекции,
- близначка и бременост со тројки или четворки,
- заболувања на мајката (акутни и хронични): висок крвен притисок, преекламсија, дијабет, системски заболувања,
- проблем со матката и цервикланиот канал,
- плацента превиа или абрупција на плацентата,
- претходно предвремено породување,
- животен стил: пушење, пиење и користење дрога.
Идеален интервал помеѓу бремености е помеѓу 18 месеци и 2 години, тоа е доволен период телото на мајката да се врати во нормала односно да се рехабилитира по завршената бременост, да се намали можноста од предвремено раѓање, раѓање на дете со мала родилна тежина или гестациски дијабет. Не треба ни предолго да се чека затоа што некои ризици се зголемуваат доколку интервалите помеѓу две бремености се повеќе од пет години
Кои се Вашите препораки за намалување на ризикот, односно кои превентивни мерки се најефикасни? Колку е важен редовниот пренатален надзор?
Проф. д-р Ќаев: Секако превенција е најдобриот начин да се превенираат предвремените породувања. За таа цел постои мајчината книшка, која за жал мислам дека значително е потценета и не се користи или барем недоволно се користи од страна на трудниците. Постојат и клинички упатства (објавени во Службен весник) кои доколку правилно се следат значително би ја намалиле стапката на предвремено породување. Доколку претходно имале породување со непосакуван исход, тие трудници би требало почесто да посетуваат контроли кај матичните гинеколози, но и во секундарни болници, и по потреба да бидат испратени на терциерно ниво. Навремена дијагноза би превенирала предвремени породувања.
Која е улогата на животниот стил – пушење, исхрана, стрес, физичка активност – во превенцијата на предвременото породување?
Проф. д-р Ќаев: Денешното темпо на живот и секојдневните навики многу влијаат врз можноста за предвремено породување. Мислам во голема мера стресот за задржување на работното место со напредок во кариерата може негативно да влијаат во бременоста. Дополнително за проблемите со пушење (мала родилна тежина), како и со пиење (апстиненцијален синдром, раздразливост, хиперактивност) се само дел од проблемите со кои се сретнуваме кај новороденчиња породени од такви мајки. Редовната и правилна физичка активност првенствено го подобрува психосоцијалниот живот кај мајката и индиректно на фетусот. Ретко се дискутира и за обезноста и за епидемиските размери кои ги зафаќа во светот и кај нас. Дебелината е независен ризик-фактор како за предвремено породување, но и за дијабет, хипертензија и низа други заболувања кои можат да ја комплицираат бременоста.
Дали инфекциите во бременоста можат да го поттикнат предвременото породување и како може да се спречат или навреме да се откријат?
Проф. д-р Ќаев: Сексуално преносливите инфекции се значаен ризик фактор за предвремено породување, истите треба навремено да се третираат и контролираат.
Промени во вагиналниот исцедок (боја и мирис), крвавење и истекување на течност се знаци дека треба да се посети матичниот гинеколог или најблиското родилиште
Рутински микробиолошки брисеви се земаат во 12 г.н., но и порано и подоцна доколку се сомневаме на инфекција. Најчести прчинители се: Neisseria gonorrhoeae, ureoplasma urealiticym, bacterila vaginosis, mycoplasma genitalium.
По секој завршен третман потребни се и контролни брисеви да знаеме дека инфекцијата е веќе минато и да се концентрираме на остатокот од бременоста.
Што советувате за интервалот меѓу бременостите, особено кај жени кои претходно имале предвремено раѓање?
Проф. д-р Ќаев: Идеален интервал помеѓу бремености е помеѓу 18 месеци и 2 години, тоа е доволен период телото на мајката да се врати во нормала односно да се рехабилитира по завршената бременост, да се намали можноста од предвремено раѓање, раѓање на дете со мала родилна тежина или гестациски дијабет. Не треба ни предолго да се чека затоа што некои ризици се зголемуваат доколку интервалите помеѓу две бремености се повеќе од пет години.
Кои предупредувачки знаци треба да ги препознае секоја трудница и кога треба веднаш да побара лекарска помош?
Проф. д-р Ќаев: Промени во вагиналниот исцедок (боја и мирис), крвавење и истекување на течност се знаци дека треба да се посети матичниот гинеколог или најблиското родилиште. Појава на болки во предел на крстот кои траат подолго од 1 час и се со цикличен временски интервал се знак за посета на гинеколог. Значајно, доколку трудницата веќе имала некакви здравствени проблеми во оваа или во претходна бременост да не чека долго пред да се обрати кај нејзиниот матичен гинеколог.
