Мобилните телефони денес се насекаде околу нас, па не е чудо што децата уште во најраните години почнуваат да бараат свој уред. Но, новите истражувања откриваат што се случува кога децата добиваат мобилен „малку прерано“ и како тоа може да влијае врз нивниот развој.
Кога е вистинското време детето да го добие својот прв мобилен телефон? Тоа е вечна дилема меѓу родителите.
Стручњаците одамна предупредуваат дека премногу време поминато пред екрани може да влијае на концентрацијата, расположението и видот на децата. Дополнително, интернетот носи ризици како сајбер-насилство или неприкладна содржина за нивната возраст.
А сега нови истражувања носат дополнителни податоци за тоа во која возраст мобилните телефони се најштетни за детското здравје.
Најновата студија објавена во списанието Pediatrics покажала дека децата кои добиле мобилен пред 12-годишна возраст имаат поголема склоност кон депресија, зголемување на телесната тежина и нарушени навики на спиење, во споредба со врсниците кои го добиле подоцна. Колку е детето помладо кога ќе го добие телефонот, толку е ризикот поголем – особено за дебелина и недостиг на сон.
Истражувањето опфатило повеќе од 10.500 деца и е дел од најголемата долгорочна студија за развој на детскиот мозок досега.
Иако резултатите не докажуваат дека мобилниот директно ги предизвикува овие проблеми, стручњаците предупредуваат дека прекумерното користење значи помалку дружење, помалку физичка активност и пократок сон – а тоа се клучните фактори за здрав детски развој.
На пример, истражување од 2023 година покажало дека дури 17% од децата на 11 и 12 години спиеле со уред во собата и често се буделе поради нотификации.
Покрај тоа, повеќе од 80% од децата на возраст од 11 до 17 години не ја достигнуваат препорачаната дневна физичка активност — делумно и затоа што се „залепени“ за екран. Недостатокот на движење може да доведе до послабо здравје, но и до нарушени социјални вештини.
А токму периодот на адолесценција е клучен за физичкиот и менталниот развој на детето.
„Кога му давате мобилен телефон на детето, размислете за тоа како за важна одлука поврзана со неговото здравје — и однесувајте се така“, вели д-р Ран Барзилај, главен автор на студијата и детски психијатар од Детската болница во Филаделфија. Тој нагласува и дека „дете од 12 години е многу, многу различно од тинејџер од 16 години“.
Интересно е што повеќето родители сепак им даваат мобилен на своите деца на околу 11 или 12 години, најчесто поради безбедност и полесна комуникација.
Но истражувањата не се едногласни. Некои покажуваат силна поврзаност меѓу мобилните и менталното здравје, додека други бележат минимален ефект. На пример, студија од Станфорд не покажала дека децата кои добиле телефон пред 11-тата година имаат повеќе проблеми со спиењето, училиштето или симптоми на депресија.
Сепак, сè повеќе родители се одлучуваат да го одложат моментот на купување мобилен – барем додека не проценат дека детето е доволно одговорно и емоционално зрело за таа голема обврска.
Не треба да се заборави ни влијанието на возрасните. Навиките на родителите пред екран играат огромна улога, особено кај бебињата и малите деца, кај кои социјалните вештини и поврзаноста со родителите лесно се нарушуваат доколку мобилниот постојано им е во рака.
