ПИШУВА:
М-р Светлана Трнинкова
логопед, ООУ „Ванчо Прке“ – Штип
♦♦♦♦♦♦♦
Aко се следат параметри од страна на стручни лица кои го следат стресот кај родителите кои имаат дечиња со аутизам, и ако се земе новонастанатата состојба со COVID-19, aко се следи параметарот возраст на децата со аутизам, се доаѓа до релевантна информација дека стресот на родителите се зголемува со возраста на децата. Постојаната долгогодишна грижа за децата едноставно ги исцрпува силите на родителите. Тие и психички и физички се изморуваат. Тие предвреме остаруваат. Товарот кој го носат на своите плеќи само Господ знае колку им е тежок. Нивната душа постојано трепери во надеж и исчекување дека еден ден нешто ќе се промени. Дека на крајот од многуте иницијативи и исчекувања и барања ќе ги огрее сонце. Да не го истакнуваме и факторот дека разводите и префрлувањето на вината врз мајката е многу голема на овие наши балкански простори. Физичкиот развој и сексуалното созревање на аутистичните деца создаваат нови проблеми. Заморот, исцрпеноста, даваат еден синдром на прерано согорување или како што кажува нашиот народ „предвреме остаревме од грижи“. Доаѓа до емоционална отупеност и празнина и грижата за децата почнуваат да размислуваат да ја префрлат на некоја институција.
Кога се помали фокусот на родителите е на развојот на говорот на детето, во адолесцентна доба се свесни дека има лимит во сите способности и можности на детето и тука и најмалиот оптимизам бива заменет со песимизам, но за жал, многу реален и болен. Девојчињата со аутизам се повеќе изложени на стрес како и родителите
За време на пубертетот драматичноста на испадите кај децата се зголемуваат. Тука е агресијата, автоагресијата кон себе и своето тело, деструкцијата и хиперактивноста. Тука се и стравовите на родителите на несвесна сексуална активност и страв од бременост, но ситуацијата е таа да аутистичните деца се повеќе ориентирани во границите на испитување на сопственото тело. Младите деца со полесна форма на аутизам може да искажат интерес кон друга личност, а кога нема да добијат повратен одговор можат да им се јават и депресивни расположенија. Тоа се едни од основните описи што се случува со родителите и децата кои имаат аутизам.
Многу поважно во оваа статија е да се даде акцент на решенијата, да се поттикнат институциите и државата да ги консултираат родителите, тие се најрелеванти да кажат што им треба како би си олесниле и на себе и децата. Оваа ситуација со COVID-19, кога беа затворени дома, затворени беа и дневните центри, им создаде уште повеќе дополнителни грижи и оптеретувања. Товарот им е многу голем. Симболично колку е голема пожртвуваноста на родителите има една народна изрека која ја чув од мојата мајка: „Родителот и во бунар ќе влезе само да знае дека ќе се најде чаре за детето“. Во животниот циклус на родителите кои имаат деца со аутизам го нема чувството на „празно и напуштено гнездо“, кога децата ќе пораснат и ќе се осамостојат. Тие со секое утро си го поставуват и прашањето „кога ќе остарам кој ќе се грижи за ова дете“. Познавајќи ги денешните браќа и сестри тие сигурно не би се грижеле затоа што денес секој има свој живот, амбиција и кариера.
Eдна реалност на која многу често укажуваат и сите се свесни за тоа е недостаток на институции за возрасни лица со аутизам кои ќе бидат од траен згрижувачки карактер кога родителите веќе ќе остарат и ниту за самите себе не ќе можат да се грижат, а камоли да опслужуваат возразно лице со аутизам. Кога се помали фокусот на родителите е на развојот на говорот на детето, во адолесцентна доба се свесни дека има лимит во сите способности и можности на детето и тука и најмалиот оптимизам бива заменет со песимизам, но за жал, многу реален и болен. Девојчињата со аутизам се повеќе изложени на стрес како и родителите.
Симболично колку е голема пожртвуваноста на родителите има една народна изрека која ја чув од мојата мајка: „Родителот и во бунар ќе влезе само да знае дека ќе се најде чаре за детето“. Во животниот циклус на родителите кои имаат деца со аутизам го нема чувството на „празно и напуштено гнездо“, кога децата ќе пораснат и ќе се осамостојат. Тие со секое утро си го поставуват и прашањето „кога ќе остарам кој ќе се грижи за ова дете“
Некои семејства успеваат да се борат со секојдневните животни предизвици и донекаде да се справуваат со стресот, но има семејства каде детето е се повозрасно и навлегува во пубертет и најмалиот оптимизам бива заменет со песимизам. Што како стручни лица кои секојдневно сме со овие дечиња и споделуваме со нив и позитивни и секогаш не баш пријатни расположенија ќе помогнеме и во целата таа секојдневност да се трудиме да научат нешто? Мали чекори, но за нив значајни во нивното понатамошно секојдневие. Услови и подобрување на истите каде се воспитуваат и образуваат почнувајќи од претшколска возраст па се до училиште, дневни центри за млади, но и за возразни лица со попреченост и аутизам. Кога напоменувам добри услови мислам конкретно на средување на просторииите каде што се дечињата со аутизам. Треба да се обоени со мат бои, без сјај, сини нијанси. Без многу украси на ѕидовите бидејќи сите овие украси и плакати им го одземаат и така дистрактибилното внимание. Многу слики таканаречените Пекс слики каде за секоја секојдневна активност која треба да ја направи покажува редослед на слики. Релаксатори, трамболини. Катче каде ќе се осами кога ќе е вознемирено. Секоја маса да има една намена. Една за пишување, друга за јадење, трета за играње.
Многу е важно поготово во иднина кога ради преголема и неконтролирана употреба на антибиотици, промена на клима и аерозагадувањето и почвата со пестициди, да имаат опремени простории и посебен санитарен чвор за секоја училница, добар санитарен чвор со купатило, со дезинфекциски средства. Децата со аутизам имаат навика многу предмети да ставаат во уста. Треба да има вработени и негуватели кои ќе се грижат за хигиената на детето. Исти се и училниците за повозрасни лица. Сензорната соба треба да е пространа и богато опремена со реквизити. Надгледните средства, принтери, компјутери и тонери во боја – сето ова треба да е достапно за потребите на овие деца. Многу е добро да има затворени базени прилагодени со длабочина и со тренери да ги обучат во техника пливање. Тоа е кога се мали. Кај нас опстојуваат во поголемите градови дневни центри за деца со аутизам, тие може да се каже дека се добро опремени, имаат активности и се за поздравување ако се земе стандардот на обичниот граѓанин.
За време на пубертетот драматичноста на испадите кај децата се зголемуваат. Тука е агресијата, автоагресијата кон себе и своето тело, деструкцијата и хиперактивноста. Тука се и стравовите на родителите на несвесна сексуална активност и страв од бременост, но ситуацијата е таа да аутистичните деца се повеќе ориентирани во границите на испитување на сопственото тело
Но многу е важно да се заземеме како стручни лица, секој од својата област, да овозможиме трајни концепти и згрижувачки системи и начини на финансирање кои ќе овозможат добри услови за живот на веќе возрасните лица со аутизам. Тоа се малите групни домови каде повремено за викенди ќе престојуваат возрасните аутистични лица или од траен згрижувачки карактер. За родителите да бидат релаксирани и донекаде да им се ублажи тагата и болката во душата треба да се сигурни и задоволни со условите во кои ќе живеат нивните, нашите деца. Многу е важно бидејќи ќе има и возрасни да имаат работна окупација во заштитни работилници под контрола и надзор. Во тие заштитни работилници да се најдат модули на некое едноставно производство. Така ќе се осеќаат корисни, за себе и за другите, дека и тие произведуваат вредности кои ќе им се од корист на луѓето. Треба да бидат вреднувани и парично, и тие се среќни и чувствуваат дека нешто заработиле со својот труд. Да им се овозможуваат почести излети и летување на сметка на државата. Дружењето и песните ги релаксират и расположуваат. Тие имаат свој свет, но ние имаме сите како човечки хумани и свесни човечки суштества голема одговорност да им помогнеме од секој аспект. На тој начин, кога родителите ќе бидат сигурни дека децата им се оставаат во сигурни раце, стресот и сите последици од него ќе бидат барем намалени, а тие попродуктивни и релаксирани за општеството.
◊◊◊◊◊◊◊
