ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„М
УЛТИСИСТЕМСКИ ИНФЛАМАТОРЕН СИНДРОМ (MIS-C) е болест која се јавува кај децата, а која прв пат се појавува заедно со пандемијата со SARS-CoV-2 вирусот (предизвикувач на COVID-19) во светот. Првите случаи се опишани во април и мај оваа година во Велика Британија, Франција и други европски земји, по што следуваат САД и другите делови на светот. „MIS-C по своите карактеристики и на клеточно ниво и по промените што ги прави во организмот докажано се разликува и од тоа што се случува кај најтешките форми на COVID-19 кај возрасни и од тоа што се случува кај синдромот на Кавасаки, па и од сличниот септичен токсичен синдром предизвикан од тешки бактериски или вирусни инфекции“, вели прим. д-р мед. науки Душко Фидановски, специјалист педијатар – неонатолог. Тој објаснува дека главниот водечки симптом е температурата, која трае повеќе од 24 часа, секогаш е висока над 38-39 степени и не се намалува со давање на антипиретици. Што треба родителите да знаат за MIS-C, кои се симптомите, кои органи најчесто ги напаѓа, како се лекува и дали остава последици по здравјето на децата – дознајте подолу од одговорите на прим. д-р мед. науки Фидановски.
Д-р Фидановски, мал број од децата после COVID-19 развиваат мултисистемски инфламаторен синдром MIS-C. Што претставува оваа состојба, слична на Кавасаки-болеста, како се манифестира?
Прим. д-р мед. науки Фидановски: Се работи за состојба во која настанува воспалителна реакција на повеќе органски системи кај децата, која клинички може да биде слична на веќе добро познатиот Кавасаки синдром и временски е поврзана со претходен контакт на детето со SARS-CoV-2 вирусот. Повеќесистемскиот воспалителен синдром кај децата (MIS-C) е болест која прв пат се појавува со пандемијата со SARS-CoV-2 вирусот (предизвикувач на COVID-19) во светот и првите случаи се опишани во април и мај оваа година во Велика Британија, Франција и други европски земји, а потоа се реферираат серии на деца во САД и другите делови на светот. Главниот водечки симптом е температурата, која трае повеќе од 24 часа, секогаш е висока над 38-39 степени и не се намалува со давање на антипиретици. Освен овој водечки симптом се појавуваат промени по кожата на лицето и телото (различни видови на осипи), на усната слузокожа и јазикот, многу често има стомачни тегоби (пролив, повраќање и болки), потоа знаци на зафаќање на срцето (забрзана срцева работа, бледило, малаксаност до хипотензија и шок), а кај помал број на случаи има респираторни симптоми (кашлица, болки во градите, тешко дишење), невролошки тегоби (главоболка, грчеви, нарушување на свеста) и појава на отоци на лицето, рацете и стапалата. Бидејќи се работи за воспалителен синдром, секогаш постојат и многу карактеристични лабораториски промени како што е зголемување на вредностите на инфламаторните маркери (ЦРП, прокалцитонин, феритин, ИЛ-1 и 6, седиментацијата на крвта и фибриногенот), промени во крвната слика (намален број на бели крвни зрнца, особено лимфоцити, а наголемување на неутрофилите, намалување на бројот на тромбоцити и појава на анемија), нарушувања во коагулацијата на крвта со склоност кон згрутчување (наголемени д-димери, скратување на времиња на коагулација) и зголемување на некои ензими кои укажуваат на засегање на внатрешните органи (срцето, црниот дроб, бубрезите). Во голем број случаи кај децата со MIS-C постои неколкукратен пораст на титарот на антитела од класата ИгГ против SARS-CoV-2 вирусот што укажува на претходен контакт (неколку недели порано) на детскиот оргaнизам со овој вирус.
Покрај главниот водечки симптом – температурата, се појавуваат и промени по кожата на лицето и телото (различни видови на осипи), на усната слузокожа и јазикот, многу често има стомачни тегоби (пролив, повраќање и болки), потоа знаци на зафаќање на срцето (забрзана срцева работа, бледило, малаксаност до хипотензија и шок), а кај помал број на случаи има респираторни симптоми (кашлица, болки во градите, тешко дишење), невролошки тегоби (главоболка, грчеви, нарушување на свеста) и појава на отоци на лицето, рацете и стапалата
MIS-C обично се јавува 4-6 недели по болеста или по контактот на детето со позитивно лице на вирусот. Може ли да ни појасните дали болеста COVID-19 кај едно дете е предуслов за развивање на MIS-C, или синдромот може да го развијат и деца кои биле асимптоматски?
Прим. д-р мед. науки Фидановски: Би сакал да разјаснам една работа поврзана со COVID-19 и MIS-C. MIS-C не е компликација која се јавува кај деца со COVID-19, туку се работи за несоодветна имунолошка реакција на детскиот организам предизвикан од контакт со вирусот во некој претходен временски период кој е најчесто од 4-6 недели. MIS-C по своите карактеристики и на клеточно ниво и по промените што ги прави во организмот докажано се разликува и од тоа што се случува кај најтешките форми на COVID-19 кај возрасни и од тоа што се случува кај синдромот на Кавасаки, па и од сличниот септичен токсичен синдром предизвикан од тешки бактериски или вирусни инфекции. Овој воспалителен синдром се јавува најчесто кај деца кои немале никакви симптоми на COVID, а биле во контакт со лице болно или ПЦР позитивно на SARS-CoV-2 вирусот. Децата кои развиваат MIS-C се најчесто (над 90%) со негативен ПЦР брис на овој вирус. Досега не се знае точниот механизам на настанување на воспалението, но секако е поврзан со реакција кон самиот SARS-CoV-2 вирус или кон промените на клеточно ниво што тој ги предизвикува. Секако дека постои и одредена вродена предодреденост за таква несоодветна имунолошка реакција кај некои лица, а ја нема кај други (генетска предиспозиција), како што е случај и при некои други слични заболувања.
Има ли науката одговор, односно дали истражувањата во меѓувреме успеаја да одговорат на прашањето кои деца се со најголем ризик од развивање на мултисистемски инфламаторен синдром? Зошто некои деца се разболуваат, а некои не?
Прим. д-р мед. науки Фидановски: Многу прашања поврзани со MIS-C засега остануваат неодговорени и очекуваме одговор во наредниот период со сознанијата кои ќе се добиваат од студиите со нови случаи на ова заболување. Она што досега се знае е дека болеста има многу мала инциденца, односно само мал процент од децата кои биле во контакт со вирусот го развиваат овој воспалителен синдром, обично се деца на возраст од 7-10 години (но може да се јави и кај помалите), почесто е опишана кај машките деца (иако незначително) и постои различна етничка застапеност (поголем број на случаи кај афроамериканците и хиспаноамерикаците, отколку кај азијатите и белците).
Во најголем број од досега опишаните случаи болеста има добар исход, односно завршува со излекување, па дури и кај тие кои бараат хоспитализација заради потешка клиничка слика (кај 20% од заболените)
Кои органи најчесто ги зафаќа?
Прим. д-р мед. науки Фидановски: Болеста е мултисистемска и се карактеризира со општ воспалителен одговор на организмот заради што и најчестиот симптом е температурата. Во најголем број од случаи постојат промени по кожата и видливите слузници (осипи и црвенило), а кај две третини од болните постојат знаци од страна на гастроинтестиналниот систем (проливи, повраќање и стомачни тегоби, што го нема кај COVID-19 и делумно го има кај синдромот на Кавасаки). Многу често има знаци за зафаќање на срцето и на крвните садови околу него, дури и кај тие случаи каде нема клинички знаци за тоа. Во случаи на зафаќање на кардиоваскуларниот систем, може да се развие и потешка слика на болеста со слабост, малаксаност, забрзана срцева работа, тешко дишење, градна болка, намалување на крвниот притисок и шок, што за среќа поретко се јавува. За разлика од COVID-19 при MIS-C поретко е зафатен респираторниот систем па поретко се гледа клиничка слика со кашлица, тешко дишење, но опишани се и случаи на класично воспаление на белите дробови. Многу често има промени во коагулацијата на крвта со тенденција кон згуснување на крвта и пречки во циркулацијата, со можност од појава на тромбози и емболии. Исто така може да бидат зафатени и други внатрешни органи, како бубрезите, па да се развие слика на бубрежна слабост, црниот дроб и ЦНС со знаци за главоболка, пореметена свест и конвулзии иако значително поретко.
Како се третира MIS-C и дали остава последици по здравјето на децата?
Прим. д-р мед. науки Фидановски: Бидејќи се работи за воспалителен синдром за кој не се знае точно причината, немаме етиолошка, специфична терапија, туку се даваат лекови кои треба да го смират воспалителниот одговор во организмот како и се користи останата супортивна терапија која ќе обезбеди соодветна хидрација и поддршка на работата на виталните органи.
Болеста има многу мала инциденца, односно само мал процент од децата кои биле во контакт со вирусот го развиваат овој воспалителен синдром, обично се деца на возраст од 7-10 години (но може да се јави и кај помалите), почесто е опишана кај машките деца (иако незначително) и постои различна етничка застапеност (поголем број на случаи кај афроамериканците и хиспаноамерикаците, отколку кај азијатите и белците)
Децата со MIS-C по испишување од болница бараат долготрајно (неколкумесечно) следење и контроли од доктори од различни специјалности, како на функцијата на органите така и на лабораториските параметри. Случаите на MIS-C со засегање на срцето и на крвните садови заслужуваат посебно внимание заради можноста од последици на срцевиот мускул (развивање на мускулна слабост), нарушување на спроводливоста (аритмии) и проширување на коронарните крвни садови (какво што има и кај Кавасаки синдром)
Лек од прв избор се секако имуноглобулините кои треба да ја смират несоодветната имунолошка реакција и се даваат во дози кои се поголеми отколку препорачаните за вакви слични состојби (како на пример кај Кавасаки синдромот). Кортикостероидите како антинфламаторни препарати исто така се користат во почетната фаза на болеста и имаат ефект таму каде што постои силен инфламаторен одговор. Во случаи каде што нема соодветен одговор на имуноглобулини се даваат големи дози на брзоделувачки кортикостероидни препарати. Секако доаѓаат предвид и т.н. имуномодулаторни медикаменти (анакинра и тоцилизумаб), во случаи кога има многу силна инфламаторна реакција со пораст на инфламаторните маркери. Потешките форми на болеста со знаци за срцево засегање бараат третман во оддели за интензивна терапија со лекови кои ја поддржуваат срцевата работа и го стабилизираат крвниот притисок (вазоакативни лекови), инфузии на специјални раствори, па дури и примена на различни форми на респираторна поддршка (кислород, неинвазивна и инвазивна механичка вентилација). Во голем број од случаите се даваат и лекови кои ја намалуваат тенденцијата на крвта за коагулација (антикоагуланси), а таму каде што постои ризик од тромбоза, промени на коронарните крвни садови и давање на аспирин. Секако многу често, зависно од лабораториските наоди индицирано е давање и на антибоици. Со оглед на мултисистемската природа на болеста и давањето на лекови од различни фармаколошки групи треба да се истакне дека од најголема важност е мултидисциплинарниот пристап во згрижувањето на овие пациенти со учество на лекари од различни супспецијалности (инфектолог, ревмокардиолог, хематолог, нефролог, интензивист и др.)
Во најголем број од досега опишаните случаи болеста има добар исход, односно завршува со излекување, па дури и кај тие кои бараат хоспитализација заради потешка клиничка слика (кај 20% од заболените), а смртноста е многу мала (околу 1% од заболените). Децата со MIS-C по испишување од болница бараат долготрајно (неколкумесечно) следење и контроли од доктори од различни специјалности, како на функцијата на органите така и на лабораториските параметри. Случаите на MIS-C со засегање на срцето и на крвните садови заслужуваат посебно внимание заради можноста од последици на срцевиот мускул (развивање на мускулна слабост), нарушување на спроводливоста (аритмии) и проширување на коронарните крвни садови (какво што има и кај Кавасаки синдром). Иако досега не се опишани значајни последици на витални органи кај деца по прележан MIS-C за одговор на прашањето за долгорочниот исход од ова заболување и евентуалните последици ќе можеме да зборуваме по добиените сознанија од научните студии на оваа тема во идниот период.
