ПИШУВА:
ПРИМ. Д-Р СОЊА ПЕТРОВСКА
педијатар-пулмоалерголог
♦♦♦♦♦♦♦
За деца помали од 3 години, кои имаат благи симптоми на астма, лекарот може да употреби пристап со опсервација на состојбата на детето. Ова е затоа што долгорочните ефекти на лековите за астма кај новороденчињата и малите деца не се јасни
Третман на детска астма
Првичниот третман зависи од видот на астмата кај детето. Целта на третманот на астмата е да се задржат симптомите под контрола, зависно дали детето има:
- Минимални или никакви симптоми;
- Малку или воопшто не се појавуваат знаци на астма;
- Нема ограничувања на физички активности или спортување;
- Минимална употреба на кусоделувачки бронходилататори, како што е албутерол (ProAir HFA, Ventolin HFA, други);
- Малку или никакви несакани ефекти од лековите.
Лекувањето на астма вклучува и спречување на симптоми и лекување на напад на астма. Вистинскиот лек за детето зависи од многу работи, вклучително и возраста, симптомите, тригерите на астмата и од она што се чини дека делува најдобро за да се задржи астмата под контрола. За деца помали од 3 години, кои имаат благи симптоми на астма, лекарот може да употреби пристап со опсервација на состојбата на детето. Ова е затоа што долгорочните ефекти на лековите за астма кај новороденчињата и малите деца не се јасни. Меѓутоа, ако новороденче или дете има чести или сериозни епизоди на отежнато дишење, може да се препише лек за да види дали ги намалува симптомите.
Долготрајна терапија
Превентивна, долготрајна терапија го намалува воспалението во дишните патишта. Најчесто, овие лекови треба да се земаат секој ден.
Видови лекови за долгорочни контроли вклучуваат:
- Инхалирачки кортикостероиди:
Овие лекови вклучуваат флутиказон, будесонид, мометазон, циксонид, беклометазон и други. Детето треба да ги користи овие лекови неколку дена до неколку недели пред да се добие целосен ефект од лекот.
Долготрајната употреба на овие лекови е поврзана со лесно забавен раст кај децата, но ефектот е минимален. Во повеќето случаи, придобивките од добра контрола на астма ги надминуваат ризиците од можни несакани ефекти.
- Модификатори на леукотриени. Овие орални лекови вклучуваат montelukast (Singulair), zafirlukast (Accolate) и zileuton (Zyflo). Тие помагаат да се спречат симптомите на астма до 24 часа.
- Комбинирани инхалатори. Овие лекови содржат кортикостероид плус долго-дејствувачки бета-агонист (ЛАБА). Тие вклучуваат fluticasone и salmeterol (Advair Diskus, Advair HFA), будесонид и формотерол (Symbicort), fluticasone и vilanterol (Breo Ellipta) и mometasone и formoterol (Dulera).
Превентивна, долготрајна терапија го намалува воспалението во дишните патишта. Најчесто, овие лекови треба да се земаат секој ден
Во некои ситуации, бета-агонистите со долго дејство се поврзани со сериозни напади на астма. Поради оваа причина, лековите LABA секогаш треба да се даваат на дете со инхалатор што исто така содржи кортикостероид. Овие комбинирани инхалатори треба да се користат само за астма што не е добро контролирана од други лекови.
- Теофилин. Ова е таблета што помага да се задржат дишните патишта отворени во тек на 24 часа. Теофилин (Тео-24) ги релаксира мускулите на дишните патишта и со тоа го олеснува дишењето. Најмногу се користи во комбинација со инхалаторни стероиди. При користење на теофилин, треба редовно да се одредува нивото на теофилин во крвта.
Имуномодулаторни агенси. Меполизумаб (Нукала), дупилумаб (Дупиксент) и бенрализализам (Фасера) може да бидат соодветни за деца на возраст над 12 години кои имаат тешка еозинофилна астма. Омализумаб (Xolair) може да се смета за деца на возраст од 6 години или постари кои имаат умерена до тешка алергиска астма.
Брзоделувачки бронходилататори
Брзоделувачките бронходилататори брзо ги отвораат едематозните дишни патишта. Исто така се наречени лекови за спасување, лекови за брза бронходилатација, се користат за брзо намалување на бронхоопструкцијата и даваат краткотрајно намалување на симптомите за време на напад на астма – или пред спортување.
Во брзоделувачки бронходилататори спаѓаат:
- Краткоделувачки бета-агонисти. Овие инхалаторни бронходилататори можат брзо да ги намалат симптомите за време на напад на астма. Тие вклучуваат албутерол (ProAir HFA, Ventolin HFA, други) и левалбутерол (Xopenex HFA). Овие лекови дејствуваат во рок од неколку минути, а ефектите траат неколку часа.
- Орални и интравенски кортикостероиди. Овие лекови го намалуваат воспалението на дишните патишта предизвикано од тешка астма. Тука спаѓаат преднизон и метилпреднизолон. Тие може да предизвикаат сериозни несакани ефекти ако се користат долгорочно, па затоа се користат само за краткорочно лекување на сериозни симптоми на астма.
Третман на астма индицирана од алергија
Ако астмата е активирана или влошена од алергии, тогаш треба да се постави на третман на алергијата.
- Омализумаб (Xolair). Овој лек е наменет за лица кои имаат алергии и тешка астма. Ја намалува реакцијата на имуниот систем на супстанции што предизвикуваат алергија, како што се полен, грини од постелната прашина и влакна од домашни миленици. Xolair се дава во вид на инјекција на секои две до четири недели.
- Лекови за алергија. Овие вклучуваат антихистаминици и деконгестиви во вид на спреј за орална и носна употреба, како и кортикостероиди, cromolyn и ипратропиум спреј за нос.
- Хипосензибилизација (имунотерапија). Инјекции со имунотерапија обично се даваат еднаш неделно во тек на неколку месеци, а потоа еднаш месечно за период од три до пет години. Со текот на времето, тие постепено ја намалуваат реакцијата на имунолошкиот систем на специфичните алергени.
Долготрајната и краткотрајната (повремена) инхалаторна терапија се реализира со вдишување на одредена (точна) доза на лекови
Лекови за астма кои долготрајно се употребуваат, како што се инхалаторните кортикостероиди, се камен темелник во третманот на астмата. Овие лекови ја одржуваат астмата под контрола и ја намалуваат веројатноста за добивање на нов напад на астма.
Ако детето има егзацербација на астма, давање на краткоделувачки бета-агонист може брзо да ги намали симптомите. Во колку долготрајната инхалаторна кортикостероидна терапија се користи редовно и правилно, детето ќе нема потреба од чести инхалации на брзоделувачки бронходилататори.
Треба да се води евиденција за тоа колку прскања со брзоделувачки бронходилататор користи детето во тек на 1 недела. Во колку детето често користи брзоделувачки бронходилататор – тогаш треба да се посети лекар, за коригирање на заштитната терапија.
Облици на инхалаторна терапија
Долготрајната и краткотрајната (повремена) инхалаторна терапија се реализира со вдишување на одредена (точна) доза на лекови.
- Постарите деца и тинејџери може да користат мал, рачен уред, наречен инхалатор со дозиметар под притисок или инхалатор што ослободува одредена количина на ситен прав.
- Доенчињата и новороденчињата треба да користат спејсер со маска за лице, кој ќе се поврзе на инхалатор со дозиметар или небулизатор за да се добие точната количина на лекот.
- За доенчињата треба да се користи уред кој го претвора течниот лек во фини, ситни, капки (небулизатор). Маската се става на лицето на доенчето, и тоа вдишува нормално додека небулизаторот испорачува точна доза на лекот.
