Развојот на говорот варира кај секое дете, дури и меѓу деца во иста фамилија, но повеќето деца имаат тенденција на природен напредок во совладување на јазичните вештини. Постојат одредени развојни фази кои претставуваат општи насоки за нормален развој.
Како се развива говорот со тек на време?
Бебињата најпрво треба да научат како звучи јазикот пред да почнат да зборуваат.
Иако секое дете се развива со свое темпо, постојат некои општи обрасци:
Од 1 до 3 месеци, бебињата плачат и гугаат.
На возраст од 4 до 6 месеци, бебињата воздивнуваат, стенкаат, гугаат, пискаат, се смеат и произведуваат различни звуци при плачење.
Меѓу 6 и 9 месеци, бебињата почнуваат да брборат во слогови и да ги имитираат тоновите и звуците на говорот.
До 12 месеци, бебето обично почнува да ги кажува своите први зборови.
На 18 месеци до 2 години, детето користи околу 50 зборови и започнува да ги комбинира во кратки фрази или реченици.
До петгодишна возраст, детето обично има речник од околу 2.500 зборови и зборува во целосни, граматички точни реченици. Често поставува многу прашања од типот „зошто?“, „што?“ и „кој?“
Од 2 до 3 години, речениците се издолжуваат на 4 до 5 зборови. Децата можат да ги препознаат и идентификуваат речиси сите вообичаени предмети и слики, како и да користат заменки (јас, мене, тој, таа) и некои множини. Лица од надвор можат да разберат поголем дел од зборовите.
Од 3 до 5 години, разговорите стануваат подолги, поапстрактни и покомплексни.
До петгодишна возраст, детето обично има речник од околу 2.500 зборови и зборува во целосни, граматички точни реченици. Често поставува многу прашања од типот „зошто?“, „што?“ и „кој?“.
Побарајте стручна помош доколку вашето дете до 12 месеци не се обидува да комуницира со вас (со звуци, гестови и/или зборови), особено кога сака нешто или има потреба од помош. Исто така, консултирајте се со стручно лице и доколку до 2 години не користи околу 50 зборови или не започнало да ги комбинира зборовите во кратки реченици
Како родителите можат да помогнат во развојот на говорот?
Еве неколку начини да го поттикнете развојот на говорот кај вашето дете:
- Правете гримаси, звуци и зборувајте за секојдневните активности уште од првиот ден на раѓање.
- Играјте интерактивни игри како „Ѕе!“ и пејте детски песнички.
- Разгледувајте книги со слики уште од рана возраст — не мора да ги читате зборовите, доволно е да зборувате за тоа што го гледате.
- Зборувајте бавно, јасно и со кратки, едноставни реченици — ако детето користи реченици од 3 збора, вие користете реченици од 4–5 збора.
- Дозволете му на детето да ја води конверзацијата и помогнете му да ги прошири мислите.
- Давајте му на детето многу можности за зборување и осигурајте се дека има доволно време за одговор на вашите прашања.
Најчести причини за намален слух кај мали деца се повторувачки воспаленија на средното уво и „лепливо уво“ (секреторен отитис медиа). Овие состојби се лекуваат и обично не предизвикуваат трајно оштетување на слухот или доцнење во развојот на говорот доколку се откријат навреме
Што треба да избегнувате:
- Избегнувајте да го „тестирате“ детето со прашања како „што е ова?“, затоа што децата учат подобро без притисок.
- Не критикувајте го ако не може правилно да изговори збор — подобро повторете го зборот правилно. Пример: ако каже „ма“ за „мачка“, вие кажете: „Да, тоа е мачка“.
- Намалете ја позадинската бучава (на пример, телевизор) за да може детето да ги слуша и да ги следи разговорите меѓу членовите на семејството.
Зошто е слухот важен за развојот на говорот?
За да научат како правилно да ги изговараат звуците, децата мора да ги слушаат јасно. Намалениот слух кај бебињата и малите деца може да предизвика задоцнување во говорниот развој.
Најчести причини за намален слух кај мали деца се: повторувачки воспаленија на средното уво и „лепливо уво“ (секреторен отитис медиа). Овие состојби се лекуваат и обично не предизвикуваат трајно оштетување на слухот или доцнење во развојот на говорот доколку се откријат навреме. Доколку вашето дете често има воспаление на средното уво или „лепливо уво“, матичниот лекар или педијатар треба да ве упати кај специјалист по уво, нос и грло (ОРЛ).
Кога да побарате стручна помош?
Контактирајте лекар ако:
- До 12 месеци, вашето дете не се обидува да комуницира со вас (со звуци, гестови и/или зборови), особено кога сака нешто или има потреба од помош.
- До 2 години, не користи околу 50 зборови или не започнало да ги комбинира зборовите во кратки реченици.
Ако сте загрижени за говорниот развој на вашето дете — направете проверка на слухот кај аудиолог. (Health Direct)
