ПИШУВА:
Слаѓана Трајкова,
дипл. логопед – дефектолог, мастер логопед
Ј.З.У. Центар за рехабилитација на патологија на вербална комуникација
♦♦♦♦♦♦♦
Навлегуваме во период во кој децата се запишуваат во прво одделение и со тоа стануваат првачиња. Радоста е преголема, не само за детето, туку и за неговите родители, за баба и за дедо.
Потешкотии во комуникација и во самата адаптација се јавува кај деца кои ќе треба да се одвојат од мајчината прегратка и татковата сигурна заштита. Кај оние поразгалени деца, презаштитени и кај деца кои за се што ќе побараат – тука е мама или тато
Сепак, и покрај тоа, детето предосеќа дека доаѓа време кога ќе треба постепено и стихијно да се напушти играта.
Претходно детето знаело само за игра и најголем дел од времето го поминувало во игра, било да е тоа игра во домашни услови или пак игра во градинка. Играта буквално за детето претставувала се… Преку игра тоа можело да си ги прикаже своите способности, па и својата моќ.
За едно дете играта претставува нешто што во никој случај не може да се каже дека е губење на време, напротив, тоа е цел негов живот, целиот негов свет. Не постои дете кое не сака да си игра со играчки.
Истражувањата покажуваат дека оние деца кои претходно посетувале градинка многу полесно се адаптираат на училишните барања и воопшто многу полесно комуницираат со другите деца во одделението. Способни се на полесен начина да воспостават и вербален и невербален контакт со друго дете – прваче, повеќе се снаодливи и можат да решат дадени практични задачи
Но, веќе откако ќе се запише во училиште и ќе стане прваче работите некако како да се изместуваат и треба некако да ги посматраме од поинаков агол. Времето кое му стои на располагање ќе треба да биде исполнето преку работа и учење… се бара некоја сериозност.
Од детето – прваче се бара фокус на внимание, се бара внимателно да слуша и памти, да следи како учителката предава на часот, истовремено се бара и да го разбира истото, мисловно да го обработува… На часот се бара да има насочен поглед, на поставено прашање да знае да одговори правилно и со целосен одговор. Детето претходно и треба да располага со некои одредени знаења, да се води од некој степен на стекнати искуства.
Како стручно лице – логопед, работејќи со деца, во повеќето случаи кога ќе ги прашам како ти е името, а како ти е презимето, детето прваче одговара така што ќе си го каже само името, испуштајќи си го презимето, како тоа да е помалку важно или за него и не е толку важно. Се ословува само преку името, без постоење на презиме.
Истражувањата покажуваат дека оние деца кои претходно посетувале градинка многу полесно се адаптираат на училишните барања и воопшто многу полесно комуницираат со другите деца во одделението. Способни се на полесен начин да воспостават и вербален и невербален контакт со друго дете – прваче, повеќе се снаодливи и можат да решат дадени практични задачи, не се толку срамежливи и се многу позборлести. Тоа е така затоа што тие веќе претходно го стекнале потребното искуство на одвојување и потребното искуство на осамостојување. Се научиле да ги поминуваат саатите надвор од домашната средина, да не бидат толку приврзани со мама, тато, баба и дедо. Полесно комуницираат и оние првачиња кои во домот живеат со поголеми браќа и сестри, живеат во повеќедетни семејства или живеат во пошироки семејни и роднински врски.
Родителите би можеле да направат и разговор за физичкото постоење на училишната зграда. Што тоа претставува? Држејќи се за рака родител – дете се прави обиколка на самото училиште. Заедно застануваат и ги гледаат другите ученици како влегуваат и како излегуваат од училиштето. Гледаат во нивните лица, гледаат како разговараат, како се смеат, поточно се гледа изразот на нивните лица, се со една цел: на детето да му се укаже дека тие одат среќни и радосни на училиште. Обиколката на училиштето се прави за детето да не се исплаши кога ќе дојде денот за поаѓање на училиште
Потешкотии во комуникација и во самата адаптација се јавува кај деца кои ќе треба да се одвојат од мајчината прегратка и татковата сигурна заштита. Кај оние поразгалени деца, презаштитени и кај деца кои за се што ќе побараат – тука е мама или тато. Ќе погрешиме ако се помириме со ова и ако оваа потешкотија ја решаваме така што ќе ги дигаме рамениците и нема да знаеме како да му помогнеме на ваквото дете. Прв знак за послаба комуникација и потешка адаптација на дете е кога ќе го слушнеме нивното плачење и молба да си одат дома. Ова укажува со знак, цврсто држејќи ја за рака својата мајка. Вртејќи се брзо, барајќи ја надворешната врата за да излезе и заедно со мама да си оди дома.
Доколку сакаме да се избегнат ваквите потешкотии, родителите треба да знаат како претходно да го подготват своето дете – прваче за во училиште.
-
Родителите се тие кои први треба да му објаснат и разјаснат што всушност претставува училиштето и зошто е потребно да се оди секој ден на училиште;
-
На првачето треба да му се долови и опише вистинската приказна за училиштето во кое се одвива функцијата на образование, во кое се учи и во кое се даваат одговори од наученото;
-
Сосем е погрешно ако на детето му се зборува дека тоа е место во кое детето ќе продолжи да си игра и понатаму, дека тоа личи на градинка и дека така преку играње тоа ќе учи, и дека преку игра со играчки ќе оди на училиште;
-
Родителите се тие кои треба да му објаснат на детето дека училиштето има и добри и лоши страни;
-
Тоа е место во кое влегува во светот на возрасните;
-
Како и преостанатите ученици и тоа ќе носи ранец на грбот, ќе учи од книга, ќе пишува во тетратка, ќе брише со гума, ќе пишува со молив, ќе бои со боици и др.;
-
Во училиште се оди да се научат некои работи, нови работи, кои не можат тие сами да ги научат во семејството дома;
-
И во училиштето ќе има игри, но тие игри се некако поинакви, се организираат во поголеми групи, може и со повеќе деца, ќе имаат обележје како натпреварувачки игри, ќе играат во парови, ќе имаат тимски пријателства;
-
Во училиштето ќе ги учи моралните вредности и спротивно на тоа неморалните вредности, ќе ги учи сличностите, но и разликите помеѓу децата во одделението;
-
Треба да ја увиди различноста кај децата, да увиди дека некои работи тоа нема кај себе, но затоа пак другарот ги има.
Говорот кај првачињата брзо се развива и брзо напредува во периодот од 3 до 6 години. Едно просечно дете од 6 години во својот вокабулар би требало да има околу 2500 зборови, за дете од 7 години фондот на зборови е пораснат на околу 3000 збора. Овој капацитет на зборовна активност му овозможува со леснотија да ја прати наставата на часот. Располага и со реченици преку кои може да ги изрази особините на физичките предмети околу него. Умее самостојно да размислува и самиот говор му станува како штит за да оствари правилен и цврст социјален контакт со други деца, но и да воспостави добар контакт со возрасните, како со оние кои му се познати така и со оние кои не ги познава.
Детето предосеќа дека доаѓа време кога ќе треба постепено и стихијно да се напушти играта
Родителите би можеле да направат и разговор за физичкото постоење на училишната зграда. Што тоа претставува? Држејќи се за рака родител – дете се прави обиколка на самото училиште. Заедно застануваат и ги гледаат другите ученици како влегуваат и како излегуваат од училиштето. Гледаат во нивните лица, гледаат како разговараат, како се смеат, поточно се гледа изразот на нивните лица, се со една цел: на детето да му се укаже дека тие одат среќни и радосни на училиште. Обиколката на училиштето се прави за детето да не се исплаши кога ќе дојде денот за поаѓање на училиште.
Се разгледува училишниот двор, се разгледуваат сите поставени работи: кош, клупи, игралиште… Детето треба да биде буквално подготвено со се за да може да се адаптира на училишната клима и на условите кои владеат таму.
Понатаму, ќе направиме еден период, ќе го оставиме само за да ја разбере суштината на училишното постоење, да размисли за кадрите кои се ангажирани, најповеќе за нивната учителка, да го разгледа и гледа приборот за цртање и за пишување. Се бара да биде подготвено за се – кога ќе седне во училишната клупа и кога ќе го слушне ѕвонењето на првото училишно ѕвонче.
♦♦♦♦♦
