ПИШУВА:
Д-р Олгица Николовска,
специјалист педијатар
Во последните години постои светски тренд на пораст на предвремено родени бебиња кој е последица на современиот начин на живот, поместувањето на старосната граница кај мајките, како и примената на ин витро оплодувањето кое често резултира со близначка бременост која сама по себе е ризична и голем број од овие бебиња се предвремено родени.
Освен морфолошките разлики постојат и други состојби кои се јавуваат кај недоносените како: лоша терморегулација, метаболни пореметувања, проблем со дишењето и апнеи, проблем со хранење, пролонгирана жолтица, анемија, низок крвен притисок, инфекции, ductus arteriosus persistens, мозочно оштетување и крвавење, прематурна ретинопатија и др.
Сите деца кои се родени пред 37 гестациска недела се сметаат за прематурни. Не постои универзално прифатена граница за гестациска возраст и родилна тежина под која новороденото е многу незрело да би преживеало и да би лечењето било ирационално. Сепак се наведува во повеќе студии дека таа граница би била 23 гестациска недела и 500 г телесна тежина.
КАРАКТЕРИСТИКИ НА НЕДОНОСЕНО
Недоносено во однос на доносено новородено е со помала родилна тежина, должина и обем на глава. Колку е понезрело главата му е поголема во однос на телото, посебно во однос на тенките раце и нозе. Кожата е тенка и црвена, а под 27 гестациска недела желатинозна, крвните садови се јасно видливи под кожата. Мускулите и поткожното масно ткиво се слабо развиени, па бебето е слабо и ситно. Често има отоци на дланките и табаните, по телото има лануго влакненца и vernix caseosa односно бел сирест намаз кој е најизразен од 34 до 38 гестациска недела. На дланките и табаните има слаби или никакви бразди во зависност од длабочината на недоносеноста. Ушните школки се тенки и меки без ‘рскавица, брадавиците на млечните жлезди едвај видливи без развиено жлездено ткиво под нив. Полови органи – кај машки тестисите се неспуштени, а кај женските големите усни не ги прекриваат малите. Моториката и рефлексната активност се воспоставуваат во зависност од зрелоста на недоносеното.
Доколку од различни причини било од страна на плодот било од страна на мајката бебето не може воопшто или во целост да се прехранува со мајчино млеко на пазарот има адаптирани специјални млека за прематурни кои во целост ги задоволуваат потребите за раст и развој на недоносените. Тоа се млека кои содржат повеќе белковини од АД млеката за доносени новородени, прилагодени шеќери и масти со средни и долги ланци, кои посебно се од значење за развој на мозокот и ретината
Освен морфолошките разлики постојат и други состојби кои се јавуваат кај недоносените како: лоша терморегулација, метаболни пореметувања, проблем со дишењето и апнеи, проблем со хранење, пролонгирана жолтица, анемија, низок крвен притисок, инфекции, ductus arteriosus persistens, мозочно оштетување и крвавење, прематурна ретинопатија и др.
Недоносените бебиња по раѓањето треба да останат во болница подолго време и тоа прво на одделот за интензивна нега, а потоа на одделот за неонатологија. Колку долго ќе остане во болница, како и дали ќе преживее зависи од гестациската старост, степенот на развиеност на органите, тежината, капацитетот на недоносеното што го носи од мајката, присутни абнормалности или болести, дефекти и многу други фактори. Еден од најглавните е негата, исхраната и условите во кои детето се третира веднаш по раѓањето.
ИСХРАНА НА НЕДОНОСЕНО
Фетусот до раѓањето се храни по парентерален пат и тоа во количина која му овозможува брз раст и развој. Потребата од нутритиент и енергија не престануваат туку продолжуваат после раѓањето со додатна потреба заради одржување на сопствена терморегулација, динамичка потрошувачка на енергија за прехрана, дишење, спонтана моторика, раст и развој, па прехранбените потреби кај овие деца се повеќекратно поголеми отколку во покасна возраст.
Мајчиното млеко го штити бебето од можен некротизирачки ентероколитис (NEC), овозможува подобар невролошки развој, намалува веројатност за сепса, врши колонизација со микробиом, ИгА, лизозим, лактоферин, интерферон
Кај бебињата со изразито мала гестациска старост и телесна тежина се дава парентерална исхрана во течност. Количини на поедини елементи како и количина на енергија која овозможува соодветен раст и развој. Со парентералната исхрана само го премостуваме периодот до преминување на ентерална исхрана што е можно побрзо. Првите оброци по ентерален пат се даваат најчесто преку назогастрична сонда со минимални количини на храна т.н. трофичко хранење при што постепено се зголемуваат порциите на храна, така што некаде околу 34 ГН на бебето кога ќе се воспостави координација на цицањето, голтањето и дишењето бебето почнува да се храни било со доење било со АД млеко.
Поголемиот број на недоносени го поднесуваат мајчиното млеко кое му ги дава на бебето сите имунолошки и прехранбени состојки кои ги нема во ниедно друго млеко. Во случаи кај бебиња со изразито мала родилна тежина мајчиното млеко не може да ги задоволи неговите потреби затоа што нема доволно белковини и Ca, P, па во тој случај мајчиното млеко се збогатува со појачувач или форти фајер за да може да се постигне задоволителен раст и развој при што пристапот е индивидуализиран за секое бебе посебно.
Мајчиното млеко го штити бебето од можен некротизирачки ентероколитис (NEC), овозможува подобар невролошки развој, намалува веројатност за сепса, врши колонизација со микробиом, ИгА, лизозим, лактоферин, интерферон.
Доколку од различни причини било од страна на плодот било од страна на мајката бебето не може воопшто или во целост да се прехранува со мајчино млеко на пазарот има адаптирани специјални млека за прематурни кои во целост ги задоволуваат потребите за раст и развој на недоносените. Тоа се млека кои содржат повеќе белковини од АД млеката за доносени новородени, прилагодени шеќери и масти со средни и долги ланци, кои посебно се од значење за развој на мозокот и ретината.
Денес преживуваат околу 90% од недоносените новородени и тоа повеќето без потешки последици. Прематурните деца изискуваат посебна медицинска грижа се додека не се спремни за самостоен живот. Но и нивниот развој понатаму бара грижа и постојано следење од соодветни медицински кадри барем до моментот додека ги стигнат своите врсници во растот и развојот што во пракса и се случува.
