Постојат низа промени во однесувањето кои можат да укажуваат на одредени психолошки проблеми кај децата. Клучно е, како што истакнуваат од психолозите, родителите навреме да ги забележат тие промени за да можат навремено да реагираат.
Изразен замор, исцрпеност, намалена концентрација и внимание, губење интерес за игра, повлекување од врсници и околината, намалена вклученост или избегнување на активности во кои претходно со задоволство учествувале, значително зголемување или намалување на телесната тежина, пад на училишниот успех, неизвршување на обврските, напнатост кај претходно добри ученици, автодеструктивни однесувања…
Сето ова се само некои од промените кои може да укажуваат на психолошки тешкотии кај децата. Најважно е, велат од ЗПП, родителите да ги препознаат овие знаци навреме, а како да му се помогне на детето и што сè може да се направи, објаснува психологот Јосипа Сивриќ.
„Важно е да се обрне внимание и на изјави како што се: ‘Никој не ме сака’, ‘Сите ме мразат’, ‘Глуп сум’. Неопходна е интервенција кога ваквите однесувања почнуваат да го загрозуваат детето или некој аспект од неговото функционирање. До тие промени, односно до тоа дете да се повлече во себе, можат да доведат различни ситуации, кои ги нарекуваме ‘окидачи’“, истакнува Сивриќ.
Окидачи, додава таа, можат да бидат нарушени семејни односи, како што се недостаток на комуникација, кавги, семејно насилство или развод, но и односите со врсници, доживување врсничко насилство — во живо или онлајн, отфрлање од страна на врсници, тешкотии во создавање пријателства, ненадејни прекини на пријателства… На промените во однесувањето можат да влијаат и незадоволство од училиште, послаб успех од очекуваниот, преголеми очекувања, но и различни животни ситуации како преселба, промена на училиште, раѓање на брат или сестра, смрт во семејството.
„Важно е да се реагира што поскоро и да не се чека детето ‘само да го надмине тоа’. При соочување со емоции, често се случува родителите да слушаат, но да не го слушнат навистина своето дете. Најважно во комуникацијата е валидирање на емоциите на детето, но и работа на односот и довербата — да му се отвори простор каде што ќе може слободно да зборува за тоа што му е важно. Кога разговарате со децата за чувства и проблеми, важно е пред сè да ги слушате без прекинување, да ги гледате во очи, да покажете интерес за она што го кажуваат. Ако не разбирате нешто, прашувајте и охрабрете го детето и тоа да прашува. Обидете се да ги прифатите чувствата на детето и да ги разберете. Избегнувајте да покажувате паника или шок, да давате осудувачки коментари или свои претпоставки за чувствата и ситуацијата“, нагласува таа.
Таа дополнува дека треба да се избегнува и негирање на чувствата на детето со реченици како: „Треба да бидеш благодарен за сè што имаш“, „Треба да си среќен“, „Не треба така да се чувствуваш“, како и обвинување дека претерува, преувеличува или манипулира со чувствата.
„Ако детето не сака веднаш да зборува, не го притискајте, туку пробајте повторно при некоја друга прилика. Важно е да знаат дека сте тука за нив. Во такви ситуации најдобро е да му кажете, на пример: ‘Забележав дека во последно време често плачеш и се повлекуваш во својата соба, тоа ме загрижува и тажи. Би сакала повеќе да разговараме и заедно да најдеме решение’“, вели Сивриќ.
Ако забележите дека и вашето дете се повлекува или има промени во однесувањето, еве како можете да му помогнете:
-
Разговарајте со детето за животот воопшто, за вашите искуства; нагласете дека можеме да уживаме во среќните моменти, но и да научиме како да се справиме со тешките.
-
Пружете многу љубов, сочувство, пофалби, разбирање и комуникација.
-
Поминувајте што повеќе „квалитетно време“ заедно, кога сте целосно посветени едни на други, без паралелно вршење други активности. Секоја криза не мора да значи сериозен проблем — понекогаш е доволно малку време и поддршка.
-
Прифатете ги своите чувства. Тоа што сте родител не значи дека треба да бидете совршени.
-
Ако реагирате бурно, извинете се. Така и детето ќе научи дека односите се сложени, но и дека можат да се поправат по тешки периоди.
Во некои ситуации, поддршката од родителите не е доволна, па и ним им треба совет и помош. Тогаш е важно да се обратите кај стручни лица кои можат да помогнат во закрепнувањето.
