ПИШУВА:
Доц. д-р Марија Младеновиќ
педијатар-неонатолог
Општа болница Ваљево, Србија
♦♦♦♦♦♦♦
ПРАВИЛНА ИСХРАНА
КЛУЧЕН ФАКТОР ВО ПРЕВЕНЦИЈА НА ПАТОЛОШКОТО СТАРЕЕЊЕ
(II дел)
Составот на масти во исхраната на трудниците е важна детерминанта на квалитетот на масните киселини кои се пренесуваат преку плацентата. Есенцијалните масни киселини, како и нивните полинезаситени деривати со долг ланец, имаат клучна улога во развојот на нервниот систем. Не само што се градбени блокови на невронските мембрани, туку влијаат на флуидноста и волуменот, а посредно на рецепторската и ензимската активност, како и функционирањето на јонските канали. Со влијание на растот на нервните клетки и воспоставување на синапси, тие имаат сигнална, како и улога во процесот на невронската трансмисија. Дополнително, есенцијалните масни киселини ја регулираат и генската експресија во мозокот, и се клучни за неговиот развој и функционирање (4).
Иако истражувањата се почесто ја поврзуваат генската мутација за десатураза и метаболизам на полинезаситените масни киселини, сè уште не постојат индивидуални препораки за внес на есенцијални масни киселини кои би го земале овој факт предвид. Во исхраната генерално, па и во исхраната на бремените жени, постои диспропорција помеѓу n-6 и n-3 сериите на масни киселини, што е последица на повеќедецениските препораки за замена на заситените масти со растителни масла.
Дебелината, дијабетесот, хипертензијата и хиперлипидемијата, фактори на ризик за појава на хронични заболувања, денеска се јавуваат се порано како резултат на зголемениот енергетски внес, посебно внес на заситени масти и холестерол, заедно со седентарниот начин на живот
Исто така, познато е дека трансмасните киселини во исхраната на мајката имаат негативно влијание врз појава на хиперфагија, дебелина, инсулинска резистенција и дијабетес кај децата. Покрај мастите, оптималниот внес на витамини и минерали (железо, јод, витамини Б комплекс, фолна киселина, цинк, селен и др.) имаат значајно влијание врз развојот на мозокот.
Многу се знае за поволното влијание на мајчиното млеко на различни аспекти на здравјето на детето, а содржината на сол, протеини и полинезаситени масни киселини со долг ланец во мајчиното млеко се поврзува со понизок крвен притисок и поповолен метаболизам на холестерол подоцна во животот.
Сигнификантна поврзаност помеѓу внесот на масти и зголемување на телесната тежина е најизразена после втората година од животот, и до тогаш не се препорачува никакво ограничување на мастите, освен во случај на ретки пореметувања на метаболизмот
Адипонектинот и лептинот од мајчиното млеко влијаат на метаболизмот на глукозата што природната исхрана ја прави протективна во смисла на превенција на дебелината. Воведувањето на немлечна храна во исхраната на доенчето треба да биде помеѓу 17 и 26 недели, бидејќи тоа е особено чувствителен период во нутритивна смисла, но и во поглед на имунитетот. Имајќи предвид дека доенчето е особено чувствително на внес на сол и протеини, треба да се почитуваат препораките за нивно внесување. Содржината на протеини во вкупниот енергетски внес не треба да надминува 15 %.
Исто така, референтни институции (European Food Safety Authority, EFSA panel) препорачуваат дека мастите треба да учествуваат со 40 % од енергетскиот внес во втората половина од првата година на животот, со 4 % линолна, 0,5 % алфа-линоленска и 100 мг/ден докосахексаеонична киселина.
Сигнификантна поврзаност помеѓу внесот на масти и зголемување на телесната тежина е најизразена после втората година од животот, и до тогаш не се препорачува никакво ограничување на мастите, освен во случај на ретки пореметувања на метаболизмот (5). Во детството, внесот на масти треба да биде во согласност со препораките, како би се обезбедил оптимален раст и неврокогнитивен развој.
Од друга страна, неопходно е да се знае дека дебелината, дијабетесот, хипертензијата и хиперлипидемијата, фактори на ризик за појава на хронични заболувања, денеска се јавуваат се порано како резултат на зголемениот енергетски внес, посебно внес на заситени масти и холестерол, заедно со седентарниот начин на живот.
Доколку се појави прекумерна телесна тежина во детството, таа со себе носи голем ризик од појава на дебелина во адултна животна доба, што со другите фактори, го зголемува ризикот за настанување на хронични кардиоваскуларни и когнитивни болести (4-6).
ЛИТЕРАТУРА:
4. Hussаin G, Schmitt F, Loefer JP, et аl. Fаtting the brаin: а brief of recent reseаrch. Front Cell Neurosci. 2013;7:144.
5. Fewtrell M, Bronsky J, Cаmpoy C, et аl. Complementаry feeding: A Position Pаper by the Europeаn Society for Pаediаtric Gаstroenterology, Hepаtology, аnd Nutrition (ESPGHAN) Committee on Nutrition. J Pediаtr Gаstroenterol Nutr. 2017;64(1):119-32.
6. Delplаnque B, Gibson R, Koletzko B, et аl. Lipid quаlity in infаnt nutrition: Current knowledge аnd future opportunities. J Pediаtr Gаstroenterol Nutr. 2015;61(1):8-17.
