Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Кога после неколку дена со растечено носе, кивање и лесно покачена температура ќе се надоврзе кашлица, која е честа и му го ремети сонот на детето, родителите треба да се обратат за совет кај својот лекар. Овие симптоми јасно упатуваат на воспаление на долните дишни патишта (трахеа, бронхии) што кај народот е познато како бронхитис, објаснува прим. д-р Благица Манчева, педијатар – пулмоалерголог. Од што зависи дали едно дете од настинка ќе развие бронхитис, каков е текот на болеста и кои знаци родителите не смеат да ги игнорираат? „На родителите им се советува доволен внес на течности, топли напитоци, доколку имаат инхалатор да ги овлажнат дишните патишта, да ги одржуваат проодни носните ходници со чистење на секретот од истите, особено кај најмалите, бидејќи исполнетите носни ходници со секрет го нарушуваат сонот, но и хранењето. Од особена важност е едукација на родителот како да му помогне на своето дете да го елиминира секретот од дишното стебло“, вели прим. д-р Манчева.
Д-р Манчева, од што зависи дали едно дете од настинка ќе развие бронхитис? Каква е клиничката слика на болеста и на што особено треба да внимаваат родителите?
Прим. д-р Манчева: Дали кај едно дете во склоп на една настинка ќе се развие бронхитис зависи од тоа кој тип на вирус е причинител (неговата вирулентност, агресивност, тропизам) и од домаќинот, односно детето, неговата општа здравствена состојба – дали детето е анемично (слабокрвно), потхрането (неправилно хрането), склоно кон алергии, живее во простории каде повеќе членови од семејството се пушачи (пасивната и долготрајна изложеност на чад од цигари го оштетува респираторниот епител, истиот е попропуслив и помалку спремен да ја локализира вирусната инфекција). Возраста на детето е, исто така, многу важен фактор. На пример, во една фамилија со деца на различна возраст кај поголемото дете еден ист вирус ќе даде сосема различна клиничка презентација на болеста. Поголемото дете ќе презентира многу лесна клиничка слика на ринит, која ќе помине за 5-7 дена, додека кај помалото дете од 3 години или доенче ќе манифестира клиничка слика на бронхиолит (кога најмалите дишни патишта се исполнети со секрет и ја онемозможува размената на воздух). Овие состојби кај најмалата возрасна група најчесто побаруваат лекување во болнички услови.
Кога после неколку дена со растечено носе, кивање и лесно покачена температура ќе се надоврзе кашлица, која е честа и му го ремети сонот на детето, родителите треба да се обратат за совет кај својот лекар. Овие симптоми јасно упатуваат на воспаление на долните дишни патишта (трахеа, бронхии) што кај народот е познато како бронхитис.
Кај помалата возраст (доенчињата) кратко е времето (дури и во тек на неколку часа), како што би опишале родителите, од симптомите од носот до појава на забрзано, отежнато, свиркаво дишење и кај оваа група на деца е задолжително да се јават на лекар за процена на тежината на клиничката слика и навремено започнување на соодветна терапија
Кашлицата е симптом кој упатува на оштетување на дишното стебло, но е добар одбранбен рефлекс со кој организмот се обидува да го елиминира створениот секрет од воспалението, па затоа родителите не треба да ја инхибираат – да користат антитусици, средства кои ја смируваат кашлицата (освен во исклучителни случаи кога истата е многу честа, исцрпувачка, придружена со замор и болка во мускулите и го ремети сонот, одморот на организмот).
Потребно е да се користат средства кои ќе ја овлажнат лигавицата на дишните патишта, ќе го разводенат секретот и ќе го стимулираат мукоцилијарниот клиренс на респираторниот епител (ресичките чија функција е да го носат секретот кон погорните дишни патишта). Исполнетоста на малите дишни патишта со секрет го пореметува внесот на воздух, но и произведува еден звучен феномен, кој обично се опишува како свирење во градите, кркорење, шуштење во градите.
Друг знак кој родителите треба да го следат е начинот на дишење, честотата (фрекфенцијата на вдишувањата), дали кај детето се забележува напор/потешкотија при внес на воздух, односно дали кај малите деца има невообичаено движење на градниот кош или стомачето, на носето, дали зазема чудна положба при дишењето.
Затоа на родителите им се советува доволен внес на течности, топли напитоци, доколку имаат инхалатор да ги овлажнат дишните патишта, да ги одржуваат проодни носните ходници со чистење на секретот од истите, особено кај најмалите, бидејќи исполнетите носни ходници со секрет го нарушуваат сонот, но и хранењето. Од особена важност е едукација на родителот како да му помогне на своето дете да го елиминира секретот од дишното стебло.
Што кога кашлицата трае подолго време и никако не поминува? Што треба да се преземе во тој случај?
Прим. д-р Манчева: Кога епизодата на кашлица трае подолго (повеќе од 3 недели) или се повторуваат во кратки временски интервали, би требало да се помисли и на други состојби, како што е атопијата, постоење на пореметен имун одговор, аспирација на туѓо тело во дишните патишта, некои вродени аномалии во самото дишно стебло, аномалии на соседните органи, како што е срцето и крвните садови, генетски условени болести. За овие состојби се потребни поопсежни иследувања за потврда или исклучување на истите во специјализирани центри.
Како се развива, односно каков е текот на болеста и кога родителите не смеат да ја одложуваат посетата на доктор?
Прим. д-р Манчева: Уште еднаш би потенцирала дека кај различни возрасни групи различен е текот на развојот на симптомите на бронхитис. Кај помалата возраст (доенчињата) кратко е времето (дури и во тек на неколку часа), како што би опишале родителите, од симптомите од носот до појава на забрзано, отежнато, свиркаво дишење и кај оваа група на деца задолжително е да се јави на лекар за процена на тежината на клиничката слика и навремено започнување на соодветна терапија. Следењето на состојбата кај децата и одговорот на терапијата во текот на првите денови од болеста е од најголема важност.
Како се третира и во кои ситуации треба да се дадат антибиотици, со оглед на тоа што во над 90 отсто од случаите најчеста причина се вирусните инфекции кои не се третираат со антибиотици?
Прим. д-р Манчева: Третманот на бронхитите е симптоматски, со овлажнување, користење на средства за олеснување на дишењето (бронходилататори), олеснување на искашлување на створениот секрет во дишното стебло. Многу внимателно со употреба на таканаречените секретолитици – средства кои го разводенуваат секретот во дишното стебло, истите можат да делуваат и на дополнително стварање на секрет, па дишните патишта да се исполнат со преголема количина, што дополнително ќе го отежне дишењето. Сосема погрешна е претставата на родителите дека кога детето има бронхит и видлив заматен секрет во горни дишни патишта дека причинителот е бактерија. Употребата на антибиотици кај бронхити од вирусна етиологија нема да има никаков ефект на текот на болеста и олеснување на симптомите. Но во ситуации кога има показатели дека на терен на вирусна инфекција постојат клинички и лабораториски показатели за компликација, односно бактериска коинфекција, тогаш лекарот кој ја следи болеста одлучува за тоа кој антибиотик, во кои дози, колку долго треба да се применува. Многу често се случува родителите сами да ја донесат оваа одлука – често со неправилен избор на антибиотик (она што имаат дома), прерано да ја прекинат терaпијата со истиот, неправилно давање/дозирање.
На родителите им се советува доволен внес на течности, топли напитоци, доколку имаат инхалатор да ги овлажнат дишните патишта, да ги одржуваат проодни носните ходници со чистење на секретот од истите, особено кај најмалите, бидејќи исполнетите носни ходници со секрет го реметат сонот, но и хранењето. Од особена важност е едукација на родителот како да му помогне на своето дете да го елиминира секретот од дишното стебло
Подигањето на свесноста за штетата од некритична употреба на антибиотиците се повеќе дава резултат, имам впечаток дека родителите сега со поголемо трпение пристапуваат во следењето и лекувањето на респираторните инфекции кои најчесто се од вирусна етиологија. Но постојат и други екстремни состојби кога лекарот индицира/потврдува бактериска етиологија/потреба од антибиотска терапија или друга дополнителна терапија, а родителот истото го прифаќа со доза на сомнеж, страв од употреба на истата, или практикува гугл – консултација, и повторно прават грешки.
Поголем дел од родителите се свесни дека лекувањето во домашни услови е најпрактично, детето не ја менува средината, не е изложено на трауми од хоспитализација, и затоа секако, по совет на лекар, ако има потреба од истите, се снабдуваат со потребни средства за апликација на терапијата (таканаречените инхалатори/распрснувачи), а ние лекарите се трудиме да ги упатиме во правилна апликација на потребната терапија во домашни услови, секако по претходна правилна клиничка процена на тежината на болеста. Спроведувањето на терапија во домашни услови има своја корист од неколку аспекти, но сепак, со забелешка дека малата возрасна група е со ВИСОК ризик за следење.
Кои се Вашите препораки за родителите кога станува збор за респираторни инфекции кај децата? Од особена важност е да се третираат навреме и правилно за да не преминат во посериозни заболувања…
Прим. д-р Манчева: Правилна, разновидна исхрана, добра хигиена на рацете, доволно сон, секојдневна физичка активност, престој во природа и во проветрени простории се основните веќе познати препораки за здрав развој на детето. Изложеноста на чад од цигари во домашната средина континуирано, како и пушењето на мајката (уште и во тек на бременост) сериозно го оштетуваат епителот на дишното стебло и овие деца се со чести симптоми од тегоби од дишните патишта со поголем ризик за развој на хроницитет. Повторливите респираторни инфекции во раното детство (и од вирусна етиологија причинети) доколку правилно и соодветно не се лекуваат можат да остават сериозни оштетувања кои ќе дадат отстапувања во функцијата на белодробието. На пример, кај едно дете кое е генетски оптеретено за алергиски болести, изложеноста на повторливи вирусни инфекти во првите години од животот е со многу повисок ризик да се развијат хронични промени во неговото дишно стебло, кои ќе имаат реперкусии понатаму во тек на целиот негов живот.
