ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Крупните, обезни луѓе имаат два пати поголем ризик за канцер од пушачите! – покажуваат резултатите на најновата англиска студија, според која овие лица се под ризик за добивање канцер на дебелото црево, канцер на овариуми, канцер на гради, посебно кај жени во менопауза, како и мултипен миом или канцер на крвта. Обезните, дебели деца растат во обезни адулти, па оттука и потребата навреме да се реагира и да се преземат сите потребни мерки за намалување на тежината што од друга страна го намалува и ризикот од тешки болести понатаму во животот. „Би сакала да апелирам до сите семејни лекари, матични лекари и педијатри да водат сметка и да ги мерат децата, да препорачуваат физичка активност, зашто младите сега се повеќе се занимаваат со седентарни активности“, вели проф. д-р Марина Крстевска-Константинова, педијатар-ендокринолог.
Последните истражувања покажуваат поразителни резултати: дебелината го зголемува дупло ризикот од канцер!
Проф. д-р Крстевска-Константинова: Најновата студија, којашто е англиска, покажува дека ако порано, на пример, знаевме дека пушењето е голем ризик фактор за добивање канцер, сега дебелината ја надминува таа опасност кај пушачите. Крупните, обезни луѓе имаат два пати поголем ризик за канцер од пушачите! Тоа е страшно! Исто така, тие се под ризик и за добивање канцер на дебелото црево, канцер на овариуми, канцер на гради, посебно кај жени во менопауза, како и мултипен миом или канцер на крвта.
Во оваа насока имаме проект заедно со колешката д-р Костадина Манева-Кузеска за кардиоваскуларниот ризик кај дебелите деца, каде што имаме многу изненадувачки резултати затоа што не очекувавме да добиеме толку многу деца адолесценти и посебно пубертетлии, коишто имаат предијабетес, значи се под ризик да развијат дијабетес, ние тоа го нарекуваме интолеранција на гликоза. Дури сме откриле и деца со дијабетес тип 2 што досега било многу, извонредно многу ретко, потоа деца со хипертензија, со висок крвен притисок, понатаму деца со повисоко ниво на холестерол, триглицериди и ние според една формула пресметуваме колкав е ризикот тие деца како адулти да доживеат тешки болести, развој на кардиоваскуларни болести, развој на дијабетес…, а сега најново и канцер, иако за малигните болести не можеме да го пресметаме ризикот.
Како се однесуваат родителите кога ќе им го соопштите ризикот од тешки болести понатаму во животот? Дали се дисциплинирани, ја сфаќаат ли сериозноста на ситуацијата во која се наоѓаат нивните деца и сиве ризици кои ги носи обезноста, дебелината со себе?
Проф. д-р Крстевска-Константинова: Сите ние ги сакаме буцкастите бебиња, слатки се, но најновите препораки велат дека и на тие деца им треба физичка активност што е малку чудно, но се препорачува да се ставаат почесто на стомаче, да се игра со нив, да се оставаат да лазат повеќе… За поголемите деца препораките се да играме со нив ако не сакаат да вежбаат, некој спорт или физичка активност, криенка, топка, некоја друга игра… Мора да кажам дека некои родители многу се придржуваат до препораките и имаме одлични резултати, додека кај други има една опасност која е „јо-јо“ ефект, им даваме диети, ослабнуваат додека ја држат диетата, но кога ќе почнат нормално да се хранат, кога ќе ја прекинат диетата, клетките се многу гладни и тие веднаш ја апсорбираат целата храна што се внесува и имаме зголемување на тежината, дури и повеќе отколку пред да се почне со диетата.
Би сакала да апелирам до сите семејни лекари, матични лекари и педијатри да водат сметка и да ги мерат децата, да препорачуваат физичка активност, младите сега се повеќе се занимаваат со седентарни активности… Исто така мора да напоменам дека во последно време, со оглед на тоа што медицината и ендокринологијата одат напред, се откриваат хормони кои се одговорни за дебелеење.
Ние не препорачуваме супстанци коишто се рекламираат на ТВ и во разни списанија, коишто содржат лаксативи бидејќи може да доведат до тешки проблеми, како што се анорексија и булимија. Во светот сега се развиваат нови лекови коишто многу добро делуваат кај возрасната популација, ефикасни и скапи лекови кои ја намалуваат телесната тежина, додека кај децата се уште има клинички студии, не се докажани. Како опција се нуди и баријатрична хирургија, каде што се подврзува желудникот па се намалува количината на храна којашто се прима.
Би сакала да апелирам до сите семејни лекари, матични лекари и педијатри да водат сметка и да ги мерат децата, да препорачуваат физичка активност, младите сега се повеќе се занимаваат со седентарни активности…
Голема улога игра и психо-социјалниот момент, тие што се со помали примања имаат зголемена телесна тежина, отколку тие со поголеми примања, затоа што сегашниот начин на живот е брз, немаме време како во минатото да седиме со часови во кујната и да готвиме ручеци, па најпрактично е да се купи нешто набрзина, некоја брза и евтина храна. Инсистираме сосема да се отфрли брзата храна, сега е лето, има зеленчук, овошје, да се дава храна со влакна, децата да јадат грав, леќа, боранија, кои содржат и протеини, може да се консумира месо, но со салати, а не со компири, децата сакаат многу компирчиња, никако да не им се дава пржена храна, слатки работи, еурокремови…
Некогаш имаме неодолива потреба за некоја храна. Во нашиот гастроинтестинален систем живеат милиони и милиони бактерии коишто може да бидат добри и лоши. За да преживеат лачат супстанци, му сигнализираат на мозокот, „тоа ми треба“, „ова ми треба“, така што мора да се научиме не секогаш да ги слушаме тие потреби.
Ако ни се јаде хамбургер, ќе речеме дека нема да јадеме хамбургер, туку ќе јадеме две праски.
Обезните деца се соочуват и со дополнителни проблеми…
Проф. д-р Крстевска-Константинова: Обезните деца се подложни и на булинг, на потсмев, децата се малку сурови па знаат и да се исмеваат со децата коишто се со поголема тежина, така што може да имаат и некои други пореметувања, најчесто се јавува депресија, срамежливост, повлекување во себе. Исто така имаме и ортопедски проблеми, на пример, искривување на екстремитетите ради преголемата тежина, рамни стапала, страда и кичмата…
Која е улогата на сонот во правилниот раст и развој на децата? Зошто е сонот толку битен?
Проф. д-р Крстевска-Константинова: Многу е важно децата добро да спијат кога се обезни. Зошто? Затоа што за време на сонот се лачи хормонот за раст, кој го намалува масното ткиво, има метаболички ефект, а го зголемува мускулното ткиво, покрај другите бенефити. Зборуваме за убав ноќен сон, препораките се дете до 2 години да спие до 12 часа, после 4. година минимум 8 часа. Секако, битно е и дневното спиење, затоа што секогаш кога детето спие се излачува хормонот за раст.
