ПИШУВА:
М-р Ивана Урдаревиќ
логопед, специјален едукатор и рехабилитатор
♦♦♦♦♦♦♦
Терминот алалија означува недостаток на говор кај деца кои слушаат, односно неспособност за спонтан говорен развој и покрај постоењето на слухот.
Постојат два вида алалија: сензорна (импресивна, рецептивна, аферентна) и моторна (експресивна, еферентна). Во клиничката пракса најчесто се присутни комбинирани оштетувања со претежна изразеност на едната или другата форма.
Карактеристики на сензорна алалија
Децата кои имаат три, четири, пет или повеќе години и се уште не зборуваат или зборуваат недоволно за својата возраст, манифестираат различни екстралингвистички облици на однесување. Некои се молчаливи, повлечени во себе, срамежливи и недружељубиви. Други се плашливи, плачливи со повремени јаки напади на врисок, со тенденција да расфрлаат, уништуваат, кинат. Имаат краткотрајно внимание, не се во состојба да направат или изведат нешто смислено. Манифестираат потешкотии во концентрација на внимание, учење и слаба способност за помнење. Покажуваат неспособност да ја разберат говорната порака и да комуницираат на кој било начин со својата средина. Не знаат да играат или да се дружат со другите деца.
Децата со сензорна алалија понекогаш изградуваат некој свој начин на вокализација, потполно неразбирлив за другите, освен можеби за мајката
Овие деца и покрај зачуваниот слух не се во состојба да ја разберат говорната порака, да го разберат говорот на средината во која живеат како резултат на перцептивни потешкотии настанати со оштетување или дисфункција на централниот нервен систем. Таквите деца говорот кој го слушаат околу себе им личи на шум од кој тие не се во состојба да ги издвојат поединечните зборови или гласови, ниту да ја сфатат смислата на вербалната порака. Нивната фрустрација произлегува од неможноста за комуникација. Децата со сензорна алалија понекогаш изградуваат некој свој начин на вокализација, потполно неразбирлив за другите, освен можеби за мајката (идеоглосен говор).
Карактеристики на моторна алалија
Другиот вид деца се децата со моторна алалија кои имаат потешкотии во експресивниот говор. Овој вид алалија уште се нарекува и еферентна. Децата со моторна алалија го разбираат говорот, реагираат позитивно на извршувањето на говорните наредби, доколку не манифестираат нарушување во однесувањето во вид на негативизам, имаат во себе изграден внатрешен говор на ниво на проста, а некои и на проширена реченица. Со своите комуницираат со помош на природните гестови или со неколку двосложни збора во кои се повторува ист слог. Располагаат со вокалите кои не се секогаш строго диференцирани, потоа со поединечните плозиви или назали. Овие гласови понекогаш се јавуваат навреме, а потоа настанува застој во понатомошниот говорен развој.
Многу од овие деца манифестираат постојан немир, честа агресивност, декоцентрација на вниманието и слабо интересирање за зборови, додека други се тивки, упорни во своето молчење и се со незабележливо социјално однесување.
Истражувањата покажале дека и децата со моторна алалија не ги разбираат сите зборови, посебно зборовите кои имаат апстрактно значење или пак зборовите кои поретко се употребуваат. Ова упатува на заклучокот дека нема чисти моторни алалии и дека поправилно е да се зборува за претежно сензорен или претежно моторен вид.
Кога под дејство на логопедски третман ќе почне да се развива говорот, алалијата преминува во друг вид на говорно – јазично нарушување, познато под името развојна дисфазија.
