ПИШУВА:
М-р Марина Крстиќ,
специјален едукатор – рехабилитатор
магистер по образование на надарени и талентирани
♦♦♦♦♦♦♦
Надареноста е одредена и истакната како „некое значајно достигнување на поединецот во некоја активност, во нешто“, што го одделува од просечното, било врз основа на висока општа интелектуална способност, големата креативност, високите специфични способности, творечките способности, способности за управување со процеси, мислења или според творечките и креативните способности за одредена област.
Гледањето на надареноста зависи од теоретскиот пристап и критериумите за објаснување на разбирањето на суштината на надареноста.
Токму заради карактеристиките на надарените кои ги издвојуваат од просекот постојат разлики помеѓу нив и децата кои не се надарени. Тоа се следните специфични елементи, карактеристики, кои ги поседуваат надарените, а кои не се својствени и ги нема кај децата кои не се надарени:
- Исклучителна способност за совладување на домен, област: независност во совладувањето на знаењата и вештините од доменот, брзина и развоен напредок во совладување на знаењата и вештините од доменот (пр. Научил да чита на 3-годишна возраст самостојно без дополнително подучување)
- Специфичен став кон дадениот домен (се однесува на мотивационите квалитети и стилот на учење): интензивни, страсни („опсесивни“) интереси, посветено проучуваат одредени теми по сопствен избор, внатрешна желба за совладување на доменот, бараат стимулација со соодветен квалитет и интензитет, си поставуваат предизвици, високи стандарди и очекувања, покажуваат одлични работен ентузијазам и енергија, отвореност и приемчивост кон доменот, реагираат лесно, извонредно и интензивно на стимули од дадениот домен. Поседуваат самонасочен стил на учење: имаат јасно изразени преференции во однос на начинот на стекнување знаење (пр. Откако ќе ги прочита сите детски книги за Античка Грција, почнува да чита посериозни историски извори).
- Специфична слика за себе и социјална позиција: искуство на различност, знаат и чувствуваат дека се различни од повеќето луѓе, тие се свесени за својата исклучителна вистинска разлика и способности, тие се различни и затоа им е тешко да најдат луѓе кои се слични на нив и со кои би ги споделилиле своите интереси и страсти (пр. Смета дека редовните игри со топка се здодевни и успева да ги убеди другите деца да организираат „Олимписки игри“, но со текот на времето открива дека другите деца произволно ги менуваат или недоследно ги применуваат правилата, што многу му смета и му го расипува уживањето во играта).
- Специфичен профил на личноста и општественото функционирање: емоционална и морална чувствителност, независност, делуваат асертивно, неконформистичко и доминантно во исто време, добро толерираат и често преферираат самотија за разлика од повеќето деца и луѓе (пр. Страда поради човечката себичност и неразумност и поминува денови размислувајќи за светските политички и еколошки проблеми, разговара со наставникот и го поправа доколку е потребно, не му значи многу авторитетот на наставникот).
- Учат и совладуваат содржини релативно самостојно од најмала возраст, со помала поддршка и експлицитна настава.
- Учат побрзо и постигнуваат подлабоко разбирање на правилата и принципите на една област, од најмала возраст користат анализа, синтеза и апстрактни поими.
- Знаат повеќе и се развојно напредени во доменот на својата надареност.
- Се стремат за извонредност, може да бидат перфекционисти.
Во денешното образование надарените ученици ја поминуваат истата година во ист клас, учејќи го истиот материјал на ист начин како и другите ученици. На тој начин се запира развојот на надареноста. Наместо тоа, потребно е да се направат програми кои овозможуваат забрзување, групирање и збогатување според потребите на надарените ученици, учење надвор од училницата, работа со ментори, примена на сите средства и содржини од потесната и пошироката општествена заедница.
Покрај тоа од надарените деца, ученици, треба да се поттикнува и бара комплексно и продлабочено знаење, вклученост и ангажирање во сите прашања кои се потешки, посложени, кои бараат поапстрактен начин на размислување, а тоа може да се направи само преку настава која обезбедува и содржи анализа, синтеза, апстракција во учењето на наставните содржини, а не само запомнување и меморирање на факти.
