Прим. д-р Љиљана Којиќ: ДА, ПОЛОШО Е ОД ГРИПОТ – Разбивање на митовите за коронавирус

ПИШУВА:
Прим. д-р Љиљана Којиќ
педијатар

♦♦♦♦♦♦♦

Тврдење: „Не е поопасно од зимскиот грип“
НЕТОЧНО

Многу лица кои добиваат коронавирус ќе доживеат ништо полошо од сезонските симптоми на грип, но целокупниот профил на болеста, вклучувајќи ја и нејзината стапка на смртност, изгледа посериозно. На почетокот на појава на болеста, очигледната стапка на смртност може да биде преценета доколку се пропуштат многу благи случаи. Но, оваа недела, експерт за СЗО посочи дека тоа не било случај со Ковид-19. Брус Ајлард, кој ја предводеше меѓународната мисија во Кина за да добие сознанија за вирусот и да го процени одговорот на земјата на него, рече дека доказите не укажуваат на тоа дека ние само го гледаме врвот на ледениот брег.

Ако се заклучи со натамошно тестирање, ова може да значи дека тековните проценки за скоро 1% стапка на смртност се точни. Ова ќе го направи Covid-19 околу 10 пати повеќе смртоносен од сезонскиот грип, за кој се проценува дека убива меѓу 290,000 и 650,000 луѓе годишно на глобално ниво. Зошто е тоа така? Затоа што има во светски рамки доста мала бројка на луѓе заболена од оваа нова болест. Ако се прошири така, како што се шири сезонскиот грип, ќе има многу повеќе и заболени и мртви.

Тврдење: „Ги убива само старите лица и мажите, така што помладите, децата и жените можат да се релаксираат“
НЕТОЧНО

Точно е дека меѓу критично болните луѓе се главно постарите лица. Но не е точно дека не заболуваат и деца и жени и младите луѓе: Во Кина е регистриран случај на новородено старо 17 дена, заболено од коронавирус. Во Хрватска, првите заболени се две момчиња од 20-тина години, во Германија е забележано ширење на вирусот во градинка, а нашата прва заболена е жена. Точно е дека младите луѓе и децата имаат полесни клинички форми.

Повеќето луѓе кои не се постари лица и немаат хронични болести, нема да станат критично болни од „Ковид-19“. Но, болеста сè уште има поголема шанса да доведе до сериозни респираторни симптоми отколку сезонски грип и има и други групи на ризик – здравствените работници, на пример, се поранливи бидејќи веројатно ќе имаат поголема изложеност на вирусот.

ПРЕПОРАКА: Родендените на децата одбележете ги секако во семејниот круг, но поголемото славење со многу гости, одложете го за потоплите месеци. Истото важи и за крштевките и сличните прослави, кои подразбираат многу луѓе во затворен простор. Кога ќе помине оваа закана – славењето ќе биде поубаво во опуштена атмосфера

Дејствата што одговорно ќе ги преземаат младите, здрави луѓе, вклучително и известување за можни симптоми, како и следењето упатства за карантин, ќе имаат важна улога во заштитата на најранливите во општеството и во обликувањето на целокупната траекторија на појавата на појава на болеста и на евентуалното избивање епидемија.

Тврдење: „Маските за лице се бескорисни“
НЕ Е БАШ СОСЕМА ТОЧНО

Носењето маска за лице не е гаранција, ниту железен оклоп, ниту магичен вел кој гарантира дека нема да се разболите – вирусите можат да пренесат и низ очите. Ситните вирусни честички, познати како аеросоли, можат да навлезат во маските. Сепак, маските се ефикасни при задржување на капките, што е главниот начин на трансмисија на коронавирусот, а некои студии проценуваат дека се приближно петкратна заштита наспроти никаква бариера.

Етапите во испитувањата за вакцини, кои се неопходни пред да се произведе комерцијална вакцина која ќе ни биде достапна на сите нам, и кои имаат суштинско значење за да се забележат дури и ретки несакани ефекти се подолготрен процес. Ако добиеме комерцијално достапна вакцина во рок од една година, тоа ќе биде доста рано

Ако сте биле во близок контакт со некој заразен, маската ги намалува шансите за пренесување на болеста. Ако само шетате низ градот и не сте во близок контакт со другите, тогаш носењето е навистина непотребно. И морам да признам – помалку смешно.

Тврдење: „Треба да бидете со заразено лице 10 минути“
НЕ Е БАШ СОСЕМА ТОЧНО

За грип, некои упатства во болниците ја дефинираат изложеноста како на 2 метри од заразено лице кое кива или кашла 10 минути или подолго. Сепак, можно е да се зарази со пократок контакт или дури и со „собирање“ на вирусот од загадени површини, иако се смета дека ова е поредок пат на пренесување.

Тврдење: „Ќе имаме вакцина за неколку месеци“
НЕТОЧНО

Благодарение на брзото генетско секвенционирање на геномот на вирусот од страна на  кинеските истражувачи, веднаш можеше да се пристапи кон истражувања за вакцини против овој тип на вирус. Развојот на одржлива вакцина продолжува да се одвива, со неколку тимови кои сега ги тестираат кандидатите за вакцина на експерименти со животни. Сепак, етапите во испитувањата за вакцини, кои се неопходни пред да се произведе комерцијална вакцина, која ќе ни биде достапна на сите нам, и кои имаат суштинско значење за да се забележат дури и ретки несакани ефекти се подолготрен процес. Ако добиеме комерцијално достапна вакцина во рок од една година, тоа ќе биде доста рано. Значи, да не се надеваме на брза вакцина. 

Тврдење: „Ако е прогласена пандемија, нема ништо повеќе што можеме да сториме за да се запре ширењето“
НЕТОЧНО 

Пандемијата е дефинирана како широко распространета нова болест во светски рамки, но точниот праг за прогласување е нејасен. Во пракса, дејствата што се преземаат не се менуваат, независно дали ќе се прогласи пандемија или не. Мерките кои се преземаат не се само за потполно елиминирање на болеста. Тие се исто така важни и за одложувањето на појава на таканаречениот „врв на епидемијата“. Ова е многу важно. Одложувањето на појава на врвот од епидемијата е од есенцијално значење за да не дојде до нагол пораст на пациенти на кои им треба хоспитална грижа и преоптоварување на здравствениот систем, за тој да може поефикасно да се справи со болеста. 

Затоа моја топла препорака е:

1. Мијте раце често;

2. Не го допирајте лицето (особено не очите, носот и устата) со валкани раце;

3. Одбегнувајте престој во затворени простори со многу луѓе (концерти, кино сали, спортски дворани, големи маркети, шопинг-молови, групни прослави);

4. Родендените на децата одбележете ги секако во семејниот круг, но поголемото славење со многу гости, одложете го за потоплите месеци. Истото важи и за крштевките и сличните прослави, кои подразбираат многу луѓе во затворен простор. Кога ќе помине оваа закана – славењето ќе биде поубаво во опуштена атмосфера;

5. Не одете на лекар (по амбуланти и по болници) ако се сомневате дека сте заразени со коронавирус (сте имале близок контакт со заболени, или доаѓате од подрачје каде што има епидемија). Јавете се на броевите на центрите за јавно здравје во вашиот град кои ги посочи Министерството за здравство: Од таму ќе ве советуваат како да постапувате понатаму и ќе добиете јасни препораки;

6. Не одете на лекар ако не сте навистина болни. Чекајќи во чекалните за банална работа, сте во ризик да имате контакт со заболен;

7. Следете ги препораките на здравствените власти. На тој начин се штитите не само себе си, туку и оние што ги сакате.

◊◊◊◊◊◊◊

ПОВЕЌЕ СТРУЧНИ ТЕКСТОВИ ОД ПРИМ. Д-Р ЉИЉАНА КОЈИЌ
ПРОЧИТАЈТЕ НА СЛЕДНИОВ
ЛИНК