ПИШУВА:
Прим. д-р сци. Климент Матоски,
специјалист педијатар во пензија
♦♦♦♦♦♦♦
Што е тоа имунитет, имун одговор и како се ствара? Секако, имунолозите овој процес кој веќе се развива во огромна целосна наука би го објасниле подобро од мене, но еве на најкраток и најразбирлив начин, отприлика што се случува.
Се случува инфекција – заразување со бактериски или вирусен материјал. Организмот добива информација за тоа преку многу комплексниот свој систем. На таа информација дека нешто се случува (организмот е нападнат од непожелен натрапник), цел еден систем влегува во одбрана против него – реакција.
Со внесувањето вештачки, ослабен вирус или бактерија, нивни делови или генетски матерјал, којшто нема вирулентна снага да предизвика болест, но сигурно го разбудува „РЕС“ да створи вакви имуни тела, значи заштита – актуелна, но и меморирана. Оваа функција ја викаме вакцинација, а таа ствара личен имунитет
Таа се јавува во две форми: брза – хуморална и трома, бавна – клеточна.
Првата се карактеризира со тоа што ја чинат извесни секогаш присутни „материи – течности“, кои реагираат одбранбено многу брзо откако натрапникот навлегол во организмот, но траат ден – два, додека стапи во функција другиот, клеточниот „одбранбен ешалон“. Тој е подолготраен, но исто така, што е многу битно има и моќ на меморирање, го запамтува натрапникот подолго или пократно време откако истиот е совладан, а организмот оздравел. Организмот меѓу другото, содржи еден битен за животот орган, поточно цел еден систем органи, наречен „ретикулоендотелијален“ (РЕС). Неговата функција се состои токму во одбраната на организмот од сите видови нокси – штетни влијанија, вклучително и инфекциите, а „борбата ја водат неговите војници“ – главно белите крвни клетки и телца. Тие имаат свој век на живеење, но тука е „РЕС“ да ствара секогаш нови, на местото од природно угинатите или евентуално во битките со натрапниците. Овие крвни елементи, после секоја битка со инфектот, секако преживеаните, се повлекуваат пак во „РЕС“. Сите имаат моќ да го запомнат и евентуално препознаат причинителот, при негово ново навлегување во организмот. Така покрај другите, постојат специјални бели крвни зрца – лимфоцити со поголема и многу трајна мемориска моќ. Овие лимфоцити, заедно со сите други „војници“, после битката, откако е совладан причинителот, се повлекуваат во „РЕС“. Некои живеат пократко (месеци), но спомнатите мемориски лимфоцити знаат честопати да поживеат и десетина години. Ова значи дека тие, толку години молкум чекаат нов напад од познат причинител, за многу брзо да влезат во битка и да го совладаат.
Ова значи одбрана – квалитетен, прилично брз имун одговор – оздравување – лесно разболување или неразболување.
Со други зборови, со внесувањето вештачки, ослабен вирус или бактерија, нивни делови или генетски материјал, којшто нема вирулентна снага да предизвика болест, но сигурно го разбудува „РЕС“ да створи вакви имуни тела, значи заштита – актуелна, но и меморирана. Оваа функција ја викаме вакцинација, а таа ствара личен имунитет.
Со тек на времетраењето на живот и вирулентност (способност да предизвика болест) и преминувањето од организам во друг организам (домаќин), причинителот во битките сериозно ослабува. Низ колку поголем број домаќини поминал, тој станува се послаб и послаб, особено и посебно ако тие домаќини веќе имаат стекнато одреден имунитет – природно или со вакцинирање. Затоа викаме – стварање колективен имунитет.
Колку е процентот на имуни индивидуи поголем во популацијата (личен индивидуален имунитет), толку е поголем и колективниот имунитет, а тоа значи дека е толку поголема сеопштата заштита. Ова од причина што причинителот севезден наидува на отпорни индивидуи, та со тоа станува и безопасен за сите. Во принцип за тоа да биде ефикасно, се чини дека најсигурни сме ако барем 90 % од населението располага со одредениот имунитет.
Бактериите и вирусите (патогените) при телесна температура повисока од нормалната, 36-37 целзиусови степени имаат успорен раст и развој, а многу од нив дури и само заради тоа угинуваат. Затоа, не брзајте со симнување на температурата, ако не е повисока од 38,5 степени целзиусови. Ако сепак, го посакувате тоа, направете го по природен пат, со почесто разладување, туширање, многу течности за пиење, престој во разладени простории, прошетки и движење во свежи зелени предели, паркови, шуми и друго, а лекови за симнување на температурата користете само кога е тоа навистина неопходно
УСЛОВИ ЗА КВАЛИТЕТЕН ИМУНИТЕТ
За да се стекне квалитетен имунитет, неопходни се многу услови. Прво здрав организам. Потоа, причинител – (информација), кој го предизвикува „РЕС“ на стварање антитела – (реакција).
Оваа функција е потпомогната од природната и неизбежна реакција на организмот (до околу 38,5 степени целзиусови) покачена телесна температура. Ова е дел од неопходните услови, што за жал, луѓето лесно го забораваат. Токму во услови на покачена телесна температура, процесот на стварање имун одбранбен систем е и најбрз и најсилен.
Со тек на времетраењето на живот и вирулентност (способност да предизвика болест) и преминувањето од организам во друг организам (домаќин), причинителот во битките сериозно ослабува. Низ колку поголем број домаќини поминал, тој станува се послаб и послаб, особено и посебно ако тие домаќини веќе имаат стекнато одреден имунитет – природно или со вакцинирање. Затоа викаме – стварање колективен имунитет
ШТО Е ТОА СО ШТО СЕ УСПОРУВА, НАМАЛУВА ИЛИ СПРЕЧУВА ИМУНИОТ ОДГОВОР?
Исклучен или намален првиот услов – покачена телесна температура.
Брзата и непотребна употреба на антипиретици – средства за намалување на телесната температура, практично само заради малата нелагодност, спречува брзо и лесно преболување, бидејќи како што објаснив, токму покачената температура е главен „катализатор“ на „РЕС“ (ретикулоендотелијален систем органи, одговорни за сварање имуни телца, покрај другото) и забрзана одбрана. Овде морам да нагласам и тоа дека бактериите и вирусите (патогените) при телесна температура повисока од нормалната, 36-37 целзиусови степени имаат успорен раст и развој, а мноу од нив дури и само заради тоа угинуваат.
Затоа, не брзајте со симнување на температурата, ако не е повисока од 38,5 степени целзиусови. Ако сепак, го посакувате тоа, направете го по природен пат, со почесто разладување, туширање, многу течности за пиење, престој во разладени простории, прошетки и движење во свежи зелени предели, паркови, шуми и друго, а лекови за симнување на температурата користете само кога е тоа навистина неопходно.
Ова од причина што некои антипиретици директно инхибиторно (спречувачки) делуваат врз „РЕС“, покрај тоа што ја симнуваат температурата.
Многу е битно да се следи температурата. Само ако во тек на деноноќието има стална тенденција за зголемување, без паузи и со постојано покачување и надминува 38,5 степени, тогаш може да се употреби лек и тоа откако природното спуштање не помогнало.
АНТИБИОТИЦИ
Веќе одамна, се повеќе и се почесто се говори дека со несоодветното користење антибиотици, веднаш со почетокот на првите и лесни симптоми на некаква инфекција, се стигна во период кога токму тие, главното оружје против бактериите, станаа се помалку и помалку успешни во битката со штетните бактерии. Уште полошо е што тие со своето антибиотско дејство ги уништуваат дури и корисните – сапрофитски бактерии, без кои нашиот организам не може. Оваа појава е комбинирана со моќта на бактериите да мутираат, та да станат нечувствителни на дејството на антибиотиците. Со брзоплетата употреба на антибиотик, сериозно се намалува функцијата што ја нарековме информација, та и реакцијата ќе биде слаба, закаснета и недоволно ефикасна.
Би рекол и тоа, дека веќе и врапците знаат дека антибиотиците (сем многу ретки случаи) воопшто не делуваат врз вирусите, (дејството врз бактериите е извонредно намалено или дури и исклучено), а токму ваквите инфекции се најчести и антибиотиците најмногу злоупотребени без потреба.
Некои лекови пак, на пример, кортикостероидите, дури и директно делуваат спречувачки (инхибиторно) врз работата на „РЕС“, значи ја кочат директно одбранбената моќ на нападнатиот организам. За несреќа, и таквите лекови, неретко се користат за наводно побрзо оздравување.
УШТЕ НЕШТО КРАТКО ЗА ВАКЦИНИТЕ И ВАКЦИНИРАЊЕТО
Во почетокот го спомнав научникот Пастер, но и случаите со детска парализа во Индија. Името на Пастер главно се памети и ќе се памети уште многу долго, поради неговата вонсериска заслуга поврзана со вакцината против белата чума на неколку векови наназад – болеста туберкулоза. Тој во своите истражувања за оваа болест која низ вековите има однесено милиони и милиони човечки животи, најчесто на младата популација во човештвото, открил начин како во голема мерка организмот да биде заштитен, макар од тешки, смртоносни форми. Ја пронашол вакцината – позната како БЕСЕЖЕ (Bacilus Calmet Guerin). Имено, овој микроорганизам – бацил е предизвикувач на оваа често смртоносна болест, која за жал се уште опстојува, но секако во најголем дел земји од светот е ставена колку толку под контрола (благодарение на вакцината).
По тој пример, овој дел од медицинско – микробилошката, имунолошко инфектолошко – епидемиолошката и фармацевтската наука, со својот многу брз растеж, открива и создава голем број вакцини, со што човештвото е спасено од голем број заразни болести, за кои постојат вакцини. Една од нив е болеста која предизвикува трпки во телото со самото нејзино спомнување, и се чини нема човек во светов кој нешто не начул за неа и нејзините страотни последици – тоа е VARIOLA VERA (големи сипаници, кај нас одамна искорената, благодарение на вакцината).
Исто така, заштитата што ја пружа вакцинацијата е многу различна кај секоја индивидуа, различен е успехот и трајноста, но секако и најважно, мора да се знае дека ниту една, и најуспешно извршена вакцинација, не трае доживотно и целосно. Најбитно во тој дел е да се знае дека во најлош случај, штити од тешки форми на заболување или од фатален исход. За успешноста, неопходно е целосно придржување кон одредени услови.
Пандемијата со Ковид – 19, која се уште тлее, го разбуди светот.
За крај: „Мое човеково право е да се вакцинирам јас и особено моето дете, или не!“
Точно. Но, јас ќе додадам, исто така и исто толку е и мое човеково право да си се заштитам себе и моето дете.
„Ти и твоето незаштитено дете претставувате опасност за мене и моето дете“. Зошто?
Тоа го објаснив во делот кога пишував за колективниот имунитет. Ти и твоето незаштитено дете во евентуален контакт со бактерија или вирус, предизвикувачи на заразна болест, сте им створиле прекрасна подлога да се развиваат непречено та од Вас, истите, како победници и со веќе, заради тоа зголемена вирулентна моќ, да прејдат на мене или моето дете, кои можеби заради некои причини немаме или имаме слабо отпорен организам во најширок смисол на зборот, и со тоа го загрозувате мојот и животот на моето дете.
Вие сте слабата алка во синџирот на колективниот имунитет.
„ИЛИ МОЖЕБИ НЕ ВИ Е ГРИЖА ЗА МЕНЕ И МОЕТО ДЕТЕ“?
