Проф. д-р Георгиос Константинидис: Асфиксија кај новороденче и нејзини последици – вовед, дефиниција, инциденција и критериуми за дијагноза

ПИШУВА:
Проф. д-р Георгиос Константинидис,
педијатар-неонатолог
Претседател на Здружението на педијатри на Србија

♦♦♦♦♦♦♦

Во клиничката терминологија, поимите асфиксија и хипоксија честопати се користат како синоними, што не е потполно исправно.

Асфиксија е состојба во која пулмоналната или плацентна размена на гасови е компромитирана или целосно прекината, односно тоа е инсулт предизвикан од хипоксија и/или исхемија, придружен со лактатна ацидоза (1).

Хипоксијата или аноксијата ја одбележува парцијален (хипоксија) или потполн (аноксија) недостаток на кислород во мозокот или крвта (1). Перинаталната хипоксија се дефинира како ненадејно и значајно намалување на снабдување на ткивата со кислород непосредно пред, за време или по раѓањето.

Поголема инциденција на перинатална хипоксија е забележана кај деца од мајки со дијабетес, кај деца со интраутерино ограничување на растот (анг. intrauterine growth restriction – ИУГР), кај пост-термински новороденчиња и кај деца родени со карлична или ножна презентација

Исхемијата претставува редукција (парцијална) или прекин (потполна) на циркулацијата во органите (на пример, мозокот), што го компромитира снабдувањето со кислород и супстратите на ткивата (1).

Перинаталната хипоксија има негативен ефект врз целиот организам, а особено врз метаболички „захтевните“ ткива на централниот нервен систем, срцето, бубрезите и гастроинтестиналниот тракт (2).

Перинаталната хипоксија е фактор кој значајно влијае на морталитетот, морбидитетот и исходот од лекувањето кај доносените новороденчиња. Се проценува дека во светот секоја година во услови на перинатална хипоксија се раѓаат помеѓу 4 и 9 милиони деца. Проценетата инциденција на перинатална хипоксија изнесува околу 0,5 % од вкупниот број на живородени деца со гестациска старост над 36 недели. Поголема инциденција на перинатална хипоксија е забележана кај деца од мајки со дијабетес, кај деца со интраутерино ограничување на растот (анг. intrauterine growth restriction – ИУГР), кај посттермински новороденчиња и кај деца родени со карлична или ножна презентација. Во структурата на вкупниот неонатален морталитет, перинаталната хипоксија е застапена со висок процент од дури 24% до 61% (3).

Перинаталната хипоксија може да биде последица на заболување на мајката (тешка анемија, тешка хипоксија, прееклампсија и еклампсија, траума, шок, нарушувања на коагулацијата…), различни патолошки состојби на плодот/новороденчето (цијаногени срцеви мани, перзистентна белодробна хипертензија на новороденчето, кардиомиопатија, шок од различна етиологија, фетален хидропс, инфекции, коагулопатии…), компликации поврзани со плацентата и папочната врвца (аблација на плацентата, плацента превиа, јазол на папочна врвца…), но исто така може да биде и идиопатска (од непозната причина).

• ПРОЧИТАЈТЕ И… Интервју со проф. д-р Георгиос Константинидис: Добар педијатар – интензивец никогаш не смее да ја изгуби емпатијата
  

  ---

Хипоксија на фетусот доведува до активирање на рефлексни одговори кои имаат за цел да го пренасочат протокот на крв кон приоритетните органи – мозокот, срцето и надбубрежните жлезди, а на штета на помалку приоритетните органи – бубрезите, цревата, црниот дроб, слезината, коските, скелетните мускули и кожата (4). Последица од опишаното пренасочување на протокот на крв е мултиорганско оштетување, што е и фундаментална карактеристика на постхипоксиското оштетување кај новороденчето. Најчесто зафатени органи се: мозокот (72 %), бубрезите (42 %), белите дробови (26 %), срцето (29 %), коскената срж (<20 %), цревата (29 %) и црниот дроб (<20 %).

Клиничката слика на перинатална асфиксија/хипоксија ја сочинуваат повеќе клинички, лабораториски и функционални појави кои се надоврзуваат, така што дијагнозата асфиксија/хипоксија обично се поставува на крајот на сите случувања. Ниту еден поединечен симптом или биохемиски показател не е специфичен, ниту доволен за поставување прецизна дијагноза, како ни за прогноза на невролошкиот исход.

Поради тоа Американското здружение на акушери и гинеколози и Американската академија за педијатрија ги дефинираа критериумите кои мора да бидат исполнети кај новороденчето доколку се работи за асфиксија којашто ќе резултира со невролошки дефицит. Во тие критериуми спаѓаат (наведени се само четири главни критериуми):

1. Длабока метаболичка или комбинирана ацидоза (pH<7,00; БE>12 mmol/l) во примерок од крв од умбиликалните артерии

2. Апгар-скор ≤ 3 во петтата минута

3. Изразени клинички невролошки оштетувања во раниот неонатален период

4. Доказ за мултиорганска системска дисфункција во непосредниот неонатален период

Овие критериуми на перинатална асфиксија исклучуваат од дијагноза бројни случаи кои порано биле сфаќани како асфиксија (на пример, Апгар-скор помал од 5, т.н. бледа асфиксија), а кои може да бидат последица на некои други причини (на пример, употреба на медикаментозна седација за време на породувањето).

ЛИТЕРАТУРА

1. Levene M and De Vries LS: Hypoxic-Ischemic Encephalopathia. U: Martin RJ/Fanaroff AA/Walsh MC (ured): Fanaroff & Martin s Neonatal-Perinatal Medicine. Diseases of the Fetus and Infant. Elsevier Mosby, St.Louis, 2011;953
2. Islam CF, Mathie MD, Dinneen EA, Kiely AM, et al. Ischaemia-reperfusion injury in the rat kidney: the effect of preconditioning. British J Urol 1997;79:842-7.
3. Moss W, Darmstadt G, Marsh D, et al Research Priorities for the Reduction of Perinatal and Neonatal Morbidity and Mortality in Developing Country Communities. J Perinat 2002;22:484-95.
4. Herrera-Marschitz M, Morales P, Leyton L. et al. Perinatal asphyxia:current status and approaches towards neuroprotective strategies, with focus on sentinel proteins. Neurotox Res 2011; 19: 603–27.
5. Strijbis EMM, Oudman I, van Essen P, et al. Cerebral palsy and application of the international criteria for acute intrapartum hypoxia. Obstet Gynecol 2006; 107:1357-65.