Од првата вакцина против сипаници на крајот на 18 век, развиена од страна на британскиот лекар Едвард Џенер, до современите вакцини кои нѐ штитат од разни вируси и бактерии, вакцините помогнаа во искоренување или контрола на многу болести кои некогаш беа водечки причини за смрт и тешки последици. Многу од овие болести, како што се сипаниците, детската парализа и пертусисот, речиси исчезнаа во некои делови од светот, благодарение на глобалните програми за имунизација. Со текот на времето, вакцините станаа еден од главните столбови на јавната здравствена заштита, штитејќи ги и оние што не можат да се вакцинираат преку создавање на колективен имунитет.
Бебињата се особено ранливи на инфекции опасни по живот. Пред широко распространетите вакцини, доенчињата и малите деца беа најчесто најпогодени од овие болести
Но, во последните две децении, порастот на дезинформации, особено преку социјалните медиуми, го промени јавното мислење за вакцините. Теории на заговор, непотврдени тврдења за опасности од вакцинацијата и појавата на движења против вакцините доведоа до тоа родителите и општата популација да се сомневаат во нивната ефикасност и безбедност. Истражувањата покажуваат дека дезинформациите можат лесно да се шират, и тоа особено во периоди на криза, како што беше случајот со пандемијата на Ковид-19. Токму таа пандемија, и покрај огромните напори да се развие безбедна вакцина, ја наруши глобалната доверба во вакцинацијата и го стави под прашање традиционалното разбирање за вакцините.
Вакцините никогаш досега не биле толку контроверзна тема колку што се денес. Како што растат контроверзиите, така опаѓа процентот на вакцинирани деца.
Лекарите не се среќни поради овој тренд. Факт е дека вакцините се заслужни за тоа што денеска не мораме да се бориме со многу болести кои некогаш значеле сериозни последици, па дури и смрт. Но, без оглед на тоа, противниците на вакцинацијата ќе се залагаат за своите ставови, додека лекарите секогаш ќе ги поддржуваат вакцините. Во таа насока, два експерта – Јасмин Рид, портпаролка на Центарот за контрола и превенција на болести и д-р Крис Брајант од Детската болница Нортон во Кентаки, на страницата на „Хафингтон пост“ сумираат четири работи што би сакале родителите да ги знаат за вакцините.
Зошто сè помалку деца се вакцинираат?
Постојат повеќе причини зошто стапките на вакцинација кај децата се намалуваат.
Прво, многу деца ги пропуштија рутинските здравствени прегледи за време на пандемијата и мерките на изолација. „Некои деца заостанаа со вакцините и едноставно никогаш не ги надоместија,“ изјави д-р Крис Брајант од Детската болница Нортон во Луисвил, Кентаки, за „Хафингтон пост.“
Пандемијата исто така можеби го промени начинот на кој некои родители ги перципираат овие болести. „За време на првите години од пандемијата, мерките што ги преземавме за спречување на Ковид-19 го намалија ширењето на други болести, како што се грипот и големата кашлица. Некои родители можеби не знаат дека овие болести можат да бидат сериозни кај децата и не ја чувствуваат итноста за превенција,“ вели д-р Брајант.
Компликациите од морбили можат да бидат многу сериозни. Кога е заразена невакцинирана личност, шансите за хоспитализација се околу 1 на 5. Едно од 20 деца со морбили ќе развие пневмонија, а 1 од 1000 може да развие енцефалитис или воспаление на мозокот
Пристапот до вакцини е исто така проблем за некои семејства. „Опфатот со вакцини обично е понизок кај децата кои се осигурени преку одреден осигурителен план, децата кои живеат под прагот на сиромаштија и оние кои живеат во рурални области,“ рече д-р Брајант. Можеби овие семејства не се против вакцините, но имаат бариери, како што е неможноста да земат слободен ден од работа, што ги спречува да ги однесат децата на лекар.
Конечно, постои мала, но гласна група на родители кои не сакаат нивните деца да бидат вакцинирани. Овие семејства бараат исклучоци од барањата за вакцини во училиштата.
Некои деца, како оние кои се имунокомпромитирани, имаат медицински исклучоци од вакцините. Други бараат исклучоци од религиозни или лични (понекогаш наречени „филозофски“) причини. Правилата и регулативите се разликуваат од држава до држава. Некои родители исто така избираат да ги школуваат своите деца дома за да ги избегнат вакциналните барања.
- Болестите што ги спречуваат вакцините можат да бидат сериозни
Додека за постарите деца големата кашлица е релативно блага, покрај долготрајното кашлање, за доенчињата може да претставува голема опасност – да доведе до хоспитализација, но и смрт.
Компликациите од морбили можат да бидат многу сериозни. Кога е заразена невакцинирана личност, шансите за хоспитализација се околу 1 на 5, вели д-р Брајант. Едно од 20 деца со морбили ќе развие пневмонија, а 1 од 1000 може да развие енцефалитис или воспаление на мозокот.
„Енцефалитисот предизвикан од морбили може да предизвика напади, глувост и траен инвалидитет. Луѓето што закрепнале од морбили може да развијат смртоносна состојба на мозокот години по првичната инфекција“, истакнува д-р Брајант.
- Вакцините функционираат
Додека за постарите деца големата кашлица е релативно блага, покрај долготрајното кашлање, за доенчињата може да претставува голема опасност – да доведе до хоспитализација, но и смрт
Лекарите се свесни дека пандемијата на Ковид-19 значително ја разниша довербата во вакцините. Сепак, тие истакнуваат дека препорачаните вакцини за деца се разликуваат од сезонските вакцини, како оние против грип и Ковид-19. Повеќето вакцини што им се даваат на децата имаат ефикасност помеѓу 90 % и 99 %. Кога вакцинираните деца ќе се разболат, помала е веројатноста да развијат сериозни компликации.
- Вакцините се безбедни
Не е тешко на интернет да се најдат застрашувачки приказни од родители кои веруваат дека вакцините им наштетиле на нивните деца. Лекарите велат дека тоа се непроверени приказни, додека родителите од друга страна тврдат дека е вистина. Исто така, лекарите секогаш истакнуваат дека постојат бројни научни докази дека вакцините се безбедни.
Експертите често укажуваат дека поголема е веројатноста некој да биде погоден од гром отколку да му наштети вакцината.
- Распоредот на вакцинација е внимателно истражен
Родителите често изразуваат загриженост околу вакцините, особено околу бројот на вакцини и зачестеноста на нивната примена. Вистина е дека сега има повеќе задолжителни вакцини отколку кога денешните родители биле деца. Лекарите тоа го оправдуваат и споредуваат со други медицински иновации. Многу вакцини не биле достапни пред 40 години, како на пример, вакцините против хепатит Б, ХПВ и менингокок.
Децата кои не се вакцинирани според редовниот календар за имунизација не само што се изложени на ризик да се разболат, туку можат да пренесат болест и на други кои не се заштитени
Некои родители мислат дека можат да го намалат ризикот од несакани ефекти со одложување или развлекување на времето меѓу вакцините на своето дете, наместо да го следат препорачаниот календар за имунизација. Но, за тоа нема докази, а лекарите истакнуваат дека постојат убедливи причини зошто треба да се придржуваат до стандардниот распоред.
„Препорачаниот распоред се заснова на тоа како имунолошкиот систем на детето реагира на вакцините на различни возрасти и колку е веројатно бебето да биде изложено на одредена болест“, објасни Рид. „Децата кои не се вакцинирани според редовниот календар за имунизација не само што се изложени на ризик да се разболат, туку можат да пренесат болест и на други кои не се заштитени“.
Некои родители се загрижени дека децата добиваат „премногу“ вакцини одеднаш. Вакцините како DTaP, штитат од повеќе болести. Но, нема докази за загриженост за изложеноста на повеќе вакцини.
„Сегашниот распоред за вакцини се заснова на истражување кое обезбедува највисоко ниво на безбедност и ефективност. Ова истражување покажа дека имунолошкиот систем на децата (и на возрасните) може да се справи со повеќе вакцини без да биде преоптоварен“, вели д-р Патриција Пинто-Гарсија.
Исто така, вреди да се запамети дека вакцините се за заштита на целата заедница, не само на вашето дете.
„Бебињата се особено ранливи на инфекции опасни по живот. Пред широко распространетите вакцини, доенчињата и малите деца беа најчесто најпогодени од овие болести“, рече д-р Пинто-Гарсија. Високата стапка на вакцинација е најдобриот начин да се заштитат тие и другите ранливи популации.
„Кога мнозинството од населението е вакцинирано, сите ние се чуваме еден со друг, особено оние со послаб имунолошки систем и луѓе кои не можат да добијат редовни вакцини“, изјави д-р Пинто-Гарсија за „Хафингтон пост“.
