ПИШУВА:
Слаѓана Трајкова,
дипл. логопед – дефектолог, мастер логопед
ЈЗУ „Завод за рехабилитација на слух, говор и глас“ – Скопје
♦♦♦♦♦♦♦
Кај повеќето деца кои имаат повреда на мозокот се јавуваат симптоми на отежнато совладување на техниките на читање и пишување. Побавно и потешко го совладуваат овој процес на учење, и им треба повеќе време за да се усвојат сите букви, за да ги прочитат, но и да ги напишат. Тоа се повреди на мозокот кои настанале многу рано, уште за време на самото раѓање, но можеле да се јават и веднаш после раѓањето. Најчесто тоа се механички повреди, настанати од тешкиот начин на породување, крвавење и хематоми, но и од хипоксија на младото мозочно ткиво од најразличен степен. Кај некои поедини деца можат да се забележат невролошки дисфункции уште од најраната возраст, тоа се т.н. невролошки знаци, кои се гледаат во нервниот пателарен рефлекс, знакот на бабински, позитивниот знак на дијадохинезија, масетер, синкинезии и сл.
Работејќи со деца, како логопед во текот на моето долгогодишно работно искуство, сум сретнала деца кои брзо се опоравуваат преку растење и преку игра, благодарејќи на пластифицираноста на младото мозочно ткиво, преку пластифицирањето на функциите на детскиот мозок ова се компензира, се надокнадува и лесно се вклопува во групата со другите деца
Гледано од практичниот начин на работење долги години со деца кои имаат потешкотии во учењето, отежнато читање, пишување, сум се среќавала со деца кои покажуваат симптоми на минимална мозочна дисфункција. Ова се манифестира преку најразлични симптоми, еден од почестите кој се јавува е симптомот на пречки во однесувањето, или се однесуваат на чуден начин. Тоа се помалку видливи знаци од невролошката патологија, и тоа се деца кои се наоѓаат на долната граница од нормалата. Станува збор за деца со нормален коефициент на интелигенција, но сепак кај нив може да се забележи забавен моторен развој, некоја неспретност во прстите… Во некои поедини активности треба да вложат поголем труд, поголема вештина, прецизност, но и умешност. Се жалат дека брзо се изморуваат, ги боли раката кога го држат моливот, потешко се учат да заврзат врвки, да си ја закопчат блузата, прават грешки кога ќе им се даде задача да закачат некој ситен предмет на врвка, кога треба внимателно да обојат. Истовремено овие деца се и нестабилни, брзо пламнуваат, раздразливи се, потешко се ориентираат во просторот, особено во делот десна страна – лева страна. Покажуваат непотребна раздвиженост, бараат да трчаат… и сето тоа прави потешко да се насочат и концентрират на задача која им е дадена да ја сработат. Во текот на логопедскиот третман, не се во можност во целост да ја разберат приказната која им се чита, од почеток ќе запомтат, но на крај веќе не разбираат затоа што го заборавиле тоа што го слушнале, или едноставно кажано главната суштина – не се во можност вербално правилно да се изјаснат, не разбираат која е пораката од прочитаниот текст. Неспретни се во употреба на училишниот прибор, особено кога го држат моливот, или премногу претискаат за на крај да го скршат моливот, па се жалат дека немаат молив. Расеани се и не паметат кој предмет каде го оставиле…
Карактеристично за овие деца е што повеќето од нив имаат говорен проблем, или неправилно се изговараат гласовите, и кога зборуваат говорот не е доволно разбирлив за нивната возраст. Граматичките категории не ги употребуваат и мислат дека правилно зборуваат…
Умерената форма на хипоксија дава церебрална парализа или епилептични напади кај децата, а сосем слабата хипоксија на мозокот дава последици во говорот и во јазичното изразување, и секако понатаму во способноста за учење, внимание, читање, пишување
Научниците Кави и Пасамани проучиле 205 деца кои имале потешкотии во читањето и пишувањето и откриле дека 17% од нив имале некои повреди на мозокот уште од најраната возраст, пред се како компликација од недостаток на кислород во самиот мозок. Правеле испитувања на феталната аноксија и заклучиле дека крвните садови кои го хранат мозокот кој е одговорен за читање и за пишување, најпрво се оштетуваат, како последица од недостаток на кислород во тој дел од мозокот.
Докажале дека умерената форма на хипоксија дава церебрална парализа или епилептични напади кај децата, а сосем слабата хипоксија на мозокот дава последици во говорот и во јазичното изразување, и секако понатаму во способноста за учење, внимание, читање, пишување.
Какви се последици ќе се појават кај едно дете ќе зависи од степенот на хипоксија, но и од местото каде е настаната повредата. Работејќи со деца, како логопед, во текот на моето долгогодишно работно искуство, сум сретнала деца кои брзо се опоравуваат преку растење и преку игра, благодарејќи на пластифицираноста на младото мозочно ткиво, преку пластифицирањето на функциите на детскиот мозок ова се компензира, се надокнадува и лесно се вклопува во групата со другите деца. Лесно и брзо остваруваат вербални контакти, запознаваат нови другарчиња, комуницираат и убаво играат. Но, последиците од хипоксијата се откриваат дури откако ќе тргне на училиште, 8-9 год., откако ќе треба да почне самостојно да учи, да стекнува знаења, да пишува домашни работи, да чита лектири, да препишува, да работи, пишува по диктат…
Научниците Кави и Пасамани проучиле 205 деца кои имале потешкотии во читањето и пишувањето и откриле дека 17% од нив имале некои повреди на мозокот уште од најраната возраст, пред се како компликација од недостаток на кислород во самиот мозок. Правеле испитувања на феталната аноксија и заклучиле дека крвните садови кои го хранат мозокот кој е одговорен за читање и за пишување, најпрво се оштетуваат, како последица од недостаток на кислород во тој дел од мозокот
Треба да го имаме ова во обѕир и да бидиме внимателни со овие деца, затоа што на нив им треба поголемо време во совладување на знаењата, побавно созреваат, и кога седат во училишните клупи и кога треба да одговараат на поставени прашања. Самата незрелост која ја има во перцептивниот–моторен систем, незрелоста во говорот, незрелоста во изградениот фонематски слух, бараат време сето тоа да се доизгради и оформи. Едноставно кажано, потребни се повеќе поттикнувања и стимулации од страна на стручни лица – логопеди, стручни логопедски третмани, за да можат и самите родители да добиваат правилни стручни инструкции од логопед и да му помогнат на своето дете во правилниот раст и развој.
♦♦♦♦♦
