ПИШУВА: Проф. д-р Катарина Ставриќ
педијатар – имунолог
♦♦♦♦♦♦♦
Имунизацијата претставува вештачко постигнување на имуност, односно обезбедување на заштита против болест.
Таа може да биде изведена активно или пасивно:
Активната имунизација го поттикнува организмот да развие одбрана против одредена болест, со давање на вакцини;
Пасивната имунизација претставува обезбедување на краткотрајна заштита преку:
- Инјектирање на егзогено продуцирани антитела
- Трансплацентарно пренесување антитела од мајката на плодот
Нормално е родителите да бидат загрижени за можни реакции или несакани ефекти од вакцините. Потребно е да се информираат од страна на здравствениот работник за сите свои грижи и да побараат информации за можни очекувани реакции и несакани ефекти и како да постапат при истите
Целта на имунизација кај поединец е заштита од болест, а кај популацијата е ерадикација на одредена болест. На тој начин се заштитува и детето кое се вакцинира, но и сите околу него. Но треба да се знае дека нема 100 % заштита со имунизацијата. Поточно и вакцинирани лица може да заболат во случај на епидемии.
Контраиндикации за вакцинација
Вистински контраиндикации за вакцинација се исклучително ретки и најчесто привремени.
Општи контраиндикации за вакцинирање се: акутна болест, покачена температура над 38 °C, заразна болест до крајот на рековалесценција, тешки болести по системи во фаза на влошување, алергија на која било состојка од вакцината и невообичаена реакција на претходна доза на вакцина. Но сите пациенти кои имаат хронична болест, во фаза на стабилизирање на болеста треба и пожелно е да се вакцинираат.
Деца со развојни заболувања на невролошкиот систем не треба да се вакцинираат со пертусис и со живи вакцини
Контраиндикации за вакцинација со живи вакцини се состојби со намален имунитет (вроден или стекнат поради кортикотерапија, хемотерапија или зрачна терапија) кај пациенти кај кои е направена трансплантација на орган (во период кога се прима имуносупресивна терапија). Кај младите доенчиња примање на крвни деривати, имуноглобулини или ексангвинотерапија постои ограничена контраиндикација за имунизација во период од 3 односно 6 месеци.
Бремена жена не треба да прима жива вакцина (морбили, рубела, паротит).
СОСТОЈБИ КОИ НЕ СЕ ПРИЧИНА ДА ДЕЦАТА НЕ СЕ ВАКЦИНИРААТ: децата се настинати, течење нос, дете кое прима антибиотик како заштита, недоносеност, деца со алергиски заболувања, анемија, потхранетост, хронични болести кои се стабилни, фебрилни конвулзии.
Вистински контраиндикации за вакцинација се исклучително ретки и најчесто привремени. Општи контраиндикации за вакцинирање се: акутна болест, покачена температура над 38 °C, заразна болест до крајот на рековалесценција, тешки болести по системи во фаза на влошување, алергија на која било состојка од вакцината и невообичаена реакција на претходна доза на вакцина
Несакани ефекти
Нормално е родителите да бидат загрижени за можни реакции или несакани ефекти од вакцините. Потребно е да се информираат од страна на здравствениот работник за сите свои грижи и да побараат информации за можни очекувани реакции и несакани ефекти и како да постапат при истите. Исто така треба да бидеме свесни дека видот на заболувања се менува независно од вакцинирањето. Сега постои зголемена честота на заболувања од типот на алергиски заболувања, астма, дијабетес, аутизам и дека тоа нема поврзаност со вакцинацијата. Сите тие заболувања се мултифакториелни заболувања каде покрај генетските фактори имаат влијание и факторите од средината.
Реакциите и несакани ефекти што се јавуваат по давањето на живите вакцини, обично се од инфективна природа и се јавуваат после 7-20 дена од примање. Кај живите атенуирани вакцини реакции се очекуваат при примање на првата доза, додека при ревакцината ретко се појавуваат. За разлика од нив, инертните вакцини предизвикуваат рани или непосредни реакции, хиперсензитивни или понекогаш токсични по природа во првите 24-48 часа. Кај овие вакцини побурни реакции се очекуваат на подоцнежните дози кои се примаат обично трета доза на примоимунизација или ревакцини.
Очекувани реакции можат да бидат минорни, бенигни релативно чести, и овие реакции се сметаат за прифатливи, очекувани. Локални реакции се оток, болка, црвенило на местото на убод. Истите се самоограничувачки и поминуваат спонтано после неколку дена. Може да се појави покачена температура помеѓу 38-39 °C која трае 24-48 часа, но не секогаш може да е поврзана со вакцината. Доколку има и други пропратни симптоми како течење нос, кашлица, пролив тогаш не се работи за реакција на вакцина туку најверојатно детето се наоѓало во период на разболување. Во моментот кога е прегледано било здраво, но непосредно после тоа се појавуваат симптоми на болеста.
Покачена температура при примање на вакцина е очекувана реакција. Тоа е знак дека организмот реагира на вакцината со создавање на материи кои го активираат имуниот систем. Секој организам различно реагира, но не треба да нè плаши температурата. За температура повисока од 38.5 °C се дава антипиретик, но не се препорачува превентивно давање на антипиретик. Постојат научни докази кои покажуваат дека доколку се дава антипиретик превентивно заедно со вакцината се создава пониски вредности на антитела.
Втората група несакани ефекти се сериозни, за среќа ретки, иако понекогаш – неизбежни (генерализиран бесежит, кој може да ја комплицира БСЖ-вакцината кога инокулираното лице е носител на вродена или стекната имунодефициенција). Тука може да се појават алергиски реакции непосредно после примање на вакцина, висока температура, но тие се јавуваат кај едно на 100 000 до милион вакцинирани деца. Токму затоа треба да се предочат придобивките од вакцинацијата. Несакани ефекти има, но тие се ретки. На пример, ризикот за сериозни несакани ефекти од ММР е екстремно мал. При примање на вакцина ММР (морбили, рубела, паротит) детето може да добие фебрилни конвулзии со температура – 1 од 3000 деца вакцинирани. А фебрилни конвулзии во склоп на инфекција добиваат 5 од 100 деца.
Една од посериозните несакани ефекти е намалување на бројот на тромбоцити. Тоа се јавува кај едно од 1 милион деца кои се вакцинирани. Нормалната зачестеност на тромбоцитопенија во детска возраст е многу почеста во споредба со овој несакан ефект.
Од друга страна ризикот од болест во случај на епидемија е многу поголем (95% доколку дојде невакцинирано дете во контакт со заболено дете) со ризик за компликации и можни лоши исходи, во споредба со ризикот на несакани реакции.
(Продолжува)
Повеќе на истата тема:
