ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Секојдневните прошетки на отворено и проветрувањето на просториите во домот/градинката/училиштето се едни од основните препораки за зајакнување на имунитетот на децата, но истите, за жал, се потешко се спроведуваат поради загаденоста на воздухот. Македонија е планинска земја и во овие услови треба максимално да се користат планините, барем за викенд децата да се изнесуваат на повисоки излетнички места со релативно чист воздух. Сепак треба да се користи секоја можност за децата да се изнесат надвор и во услови на чист воздух родителите да не се плашат ни од ветер и промаја, ни од минусни температури и снег“, порачува д-р Марина Тодоровска, педијатар во Здравствен дом Велес. За сите новопечени родители, д-р Тодоровска објаснува на што треба да се внимава во првите денови по пристигнувањето на новороденчето во домот, кои се предностите на доењето, кога се воведува дополнителна исхрана и која е улогата на витаминот Д во растот и развојот на децата.
Доаѓањето на нов член во семејството носи голема радост, но и голем број на прашања со кои се соочуваат родителите, особено ако се работи за прво дете. На што треба да се обрне внимание во првите денови, недели од раѓањето?
Д-р Тодоровска: Во нашата амбуланта секојдневно се гледаме со многу млади мајки, како прворотки, така и со второ или трето дете, но сите поставуваат одредени прашања за исхраната, негата на детето, исхрана на мајката како и условите во домот на детето. Кај здраво новороденче во првите денови треба да се следат препораките дадени во родилиштето во однос на нега на папчето и навремето започнување на антирахитичната профилакса. Овде треба да се спомене исклучителната улога на патронажните сестри, кои често први се среќаваат со мајката и новороденчето и се први под ударот на прашања. Во зимскиот период особено се актуелни прашањата за температурниот режим во просторијата во која се наоѓа новороденчето. Оптимални услови за денски престој се температура на воздухот 21-22°С и влажност на воздухот 50-70%. Во такви услови доволни се боди, шпикозна и потенко ќебенце. За време на ноќниот сон оптимална температура е 18-19°С. Родителите не треба да се плашат дека ќе го настинат новороденчето/доенчето. Иако се мали, дечињата многу полесно се прилагодуваат кон тие услови. Ако се прегреат, стануват нервозни и помалку спијат, а затнатото носе, кое најчесто се должи на топлиот и сув воздух во просторијата, станува основна причина за посета на лекар. Пред и за време на бањањето просторијата треба да се загрее до 24-25°С, а водата да биде 37°С. Сега се почесто може да се слушне став дека не е потребно секојдневно бањање. Јас бањањето го сфаќам не само како хигиенска процедура, но и како еден од можните начини за челичење, закрепнување на организмот и имунитетот. Преку контактот на кожата со воздухот и водата, а потоа и тактилниот контакт при бришењето, детето добива огромна стимулација за менталниот и емотивниот развој. Многу се важни и секојдневните прошетки надвор, ниските температури во никој случај не треба да ги спречуваат родителите, нема јасна дефиниција до кои минусни температури може да се изнесува детето надвор, и -10 и -15 не се страшни со соодветна облека. Нека родителите не чекаат да поминат 40 дена и ја користат секоја прилика за излегување на чист воздух, треба да се избегнуваат гужви и места каде што се пуши. Често се поставуваат прашања што не смее да јаде мајката-доилка. И овде нема дилема, исхраната треба да е богата и разноврсна, се избегнуваат единствено намирници кои не смее да консумира лично мајката поради алергија или други здравствени причини.
Исхраната на детето во првата година од животот влијае врз неговото здравје во понатамошниот живот. Секако најубавиот почеток е мајчиното млеко. Кои се предностите на доењето, како за бебето, така и за мајката?
Д-р Тодоровска: За предностите на мајчиното млеко се зборува многу. Тоа штити од инфекции и појава на одредени болести, на пр. алергии. Накратко, мајчиното млеко ги содржи сите потребни протеини, јаглехидрати, масти, витамини и микроелементи за правилен раст и развој. Балансирано е во однос на водата и нутритивните елементи според староста на детето. Содржи антитела, лизозим, лактоферин и други активни елементи кои го штитат детето од инфекции. Пребиотиците и пробиотиците (L.reuteri) позитивно влијаат како на цревниот систем така и на имуниот систем како цело. Исто така содржи ензими лактаза и липаза кои го олеснуваат варењето на млекото. Многу се бенефитите и за мајките. За време на доењето се лачат хормони кои водат до зголемување на тонусот на мускулатурата на матката и намалување на крвавењето.
Во зимскиот период особено се актуелни прашањата за температурниот режим во просторијата во која се наоѓа новороденчето. Оптимални услови за денски престој се температура на воздухот 21-22°С и влажност на воздухот 50-70%. Во такви услови доволни се боди, шпикозна и потенко ќебенце. За време на ноќниот сон оптимална температура е 18-19°С. Родителите не треба да се плашат дека ќе го настинат новороденчето/доенчето
Кај жените-доилки е понизок ризикот за развој на бенигни и малигни процеси на градата. Доењето (поточно хормоните кои се лачат во тоа време) исто така превенира остеопороза и води кон подобра минерализација на коските. Од емотивен аспект жената е посмирена, остварува поблизок емотивен контакот со детето и има намален ризик од постпородилна депресија. Ни едно адаптирано млеко, колку и да е избалансирано, не може во целост да го замени мајчиното. Но тука сакам да напоменам дека сепак има ситуации во кои мајката и покрај сета нејзина желба е спречена да го дои детето. Ние како лекари не смееме во ниеден момент да ја прекоруваме, а таа самата не треба да се обвинува, бидејќи тоа што не го дои детето не ја прави помалку мајка, ниту ја намалува нејзината љубов спрема рожбата. Постојат многу други начини на кои таа може емотивно да се поврзе со детето. На детето му треба, пред се, здрава и емотивно стабилна мајка.
Кои се знаците дека бебето не добива доволно млеко?
Д-р Тодоровска: Вознемиреноста или пак невообичаената поспаност, празните суви пелени се знаци кои треба да ги следат родителите и при прв сомнеж да се консултираат со лекар. Не треба да се избрзува и веднаш да се купува млечна формула. Неколку посети во амбулантата, следење на телесната тежина и начинот на кој се спроведува доењето можат да помогнат во воспоставувањето на успешна лактација.
Кога се започнува со дополнителна исхрана?
Д-р Тодоровска: Сите последни препораки се дека дополнителна исхрана не треба да се воведува пред полни 4 месеци, но не и покасно од полни 6 месеци. Се земаат предвид повеќе фактори како од страна на мајката, така и од страна на детето. Бидејќи нема едногласно мислење со што треба да се започнува, дали со овошје или зеленчук, јас им советувам на родителите да започуваат со сезонски квалитетни намирници од нашето поднебје, дали тоа ќе биде јаболко или кајсија, тиква или морков не е толку принципиелно. Меѓу првите намирници да воведуваат и житарици. Поради страв од алергии или други причини, да не се одложува воведувањето на месо и жолчка. Според некои препораки тие можат да се воведуваат веќе од 6 месеци.
Која е улогата на витаминот Д, кога се дава и во колкави дози? Дали и поголемите деца треба дополнително да земаат витамин Д во зимскиот период?
Д-р Тодоровска: Иако народски витаминот Д е познат како „капки за коски“, науката докажа дека холекалциферолот (вит. Д) во организмот се однесува како хормон и има позитивно влијание не само на коските, туку и на имуниот систем, штитната жлезда, нервниот систем, ја регулира поделбата на клетките, а со тоа има улога во превенцијата на онколошките заболувања.
Во првата година од животот витаминот Д се дава континуирано во доза од 400ИЕ, таа е превентивна и по потреба може да биде зголемена од лекар. Поради модерниот начин на живот, поради тоа што децата се помалку време поминуваат надвор на отворено, потребна е супституција во есенско-зимските месеци (односно од октомври до април) и кај децата над 1 година. Препораките се 400ИЕ до 5-годишна возраст, но може да се продолжи и кај поголемите деца.
Како да го подобриме имунитетот на децата во зимскиот период и да ја зголемиме одбраната од настинки и вируси? Каква треба да биде нивната исхрана во зима?
Д-р Тодоровска: Секојдневните прошетки на отворено и проветрувањето на просториите во домот/градинката/училиштето се едни од основните препораки, но истите, за жал, се потешко се спроведуваат поради загаденоста на воздухот. Македонија е планинска земја и во овие услови треба максимално да се користат планините, барем за викенд децата да се изнесуваат на повисоки излетнички места со релативно чист воздух. Сепак треба да се користи секоја можност за децата да се изнесат надвор и во услови на чист воздух родителите да не се плашат ни од ветер и промаја, ни од минусни температури и снег.
Исхраната во зимскиот период има некои особености. Поради пониските температури детскиот организам има зголемена енергетска потрошувачка, а тоа соодветно бара зголемен протеински внес. Секојдневно во детското мени треба да има барем една од овие намирници: месо, риба, јајца, млечни производи, мешунки. Исто така е важен секојдневниот внес на свежи зеленчуци (салати од цвекло, морков, зелка, трупка) и овошја (свежи, суви, компоти). Јаболка, калинки, портокали, мандарини, киви, јапонски јаболка и ред други овошја ни се достапни во овој период. Кога мајките ме прашуваат, што треба дома да јадат нивните деца кои одат во градинка и „таму убаво се најале“, секогаш им советувам дека покрај градинката домашното мени треба да вклучува барем еден топол оброк, свежа салата и овошје.
