ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Дехидрацијата е состојба која настанува кога телото губи премногу течности или кога не прима доволно течности, заради што се јавува хиповолемија. Доколку се работи за блага дехидратација, течноста може брзо да се надокнади, но умерената или тешката дехидратација можат да бидат многу опасни, особено кај новороденчињата доколку не се коригираат на време“, објаснува науч. сор. прим. д-р сци. Силвана Наунова-Тимовска, специјалист педијатар. Токму во летниот период опасноста од дехидратација кај новороденчињата и малите деца е уште поголема, па оттука и апел до родителите да ги преземат сите мерки за да ја спречат нејзината појава. Поконкретно зошто дехидратацијата особено кај новороденчињата може да биде сериозна, со далекусежни несакани последици? „Новороденчињата, заради незрелоста на механизмот на авторегулација на крвниот проток се помалку способни да ја компензираат промената на волуменот на телесните течности, па една состојба на хиповолемија многу лесно може да доведе и до оштетување на бубрезите. Затоа од исклучителна важност е одржување на соодветна хидрација на организмот, во спротивно може да настане акутно бубрежно оштетување, кое е сериозна, животозагрозувачка состојба“, вели науч. сор. прим. д-р сци. Силвана Наунова-Тимовска.
Кои се причините за дехидратација кај децата, која може да биде особено опасна кај новороденчињата и малите деца доколку не се реагира на време?
Д-р сци. Наунова-Тимовска: Дехидрацијата е состојба која настанува кога телото губи премногу течости или кога не прима доволно течности, заради што се јавува хиповолемија. Дехидрацијата може да биде предизвикана од покачена температура, па кога бебето има температура, за да се олади, телото се поти и губи повеќе течности; од гастроинтестинални заболувања како пролив или повраќање кога се губат повеќе течности; од прегрејување, кога заради преголема активност на висока надворешна температура или влажност, телото повеќе се поти; одбивање на бебето да цица или да пие течности, заради болка во устата или грлото; зголемено мокрење или пролонгирана неонатална жолтица. Доколку се работи за блага дехидратација, течноста може брзо да се надокнади, но, умерената или тешката дехидратација можат да бидат многу опасни, особено кај новороденчињата доколку не се коригираат на време.
Зошто се децата поподложни на оваа состојба за разлика од возрасните?
Д-р сци. Наунова-Тимовска: Децата се многу поподложни на брзото губење на течности, пред се, поради анатомијата и физиологијата на нивниот организам. Имено, кај малите деца и новороденчињата, особено кај предвремено родените деца, вкупната телесна вода е поголема во однос на возрасните и изнесува од 70 до 80% од телесната тежина. Но, тие не само што имаат повеќе вода во своето тело, туку имаат и незрели бубрези со намалена способност да ја концентрираат урината.
Кога бебето кратко после подојот е вознемирено, плаче и повторно бара да цица, не напредува во тежина, има „гладна“ зелена столица, а пелените се „суви“, односно не полни 5 до 6 пелени за еднократна употреба во тек на 24 часа – може да упатува на намалена количина на мајчино млеко. Во тој случај мајката треба да побара совет од лекар. Не треба да купува адаптирано млеко на своја рака, бидејќи колку повеќе адаптирано млеко му дава на бебето, толку помалку мајчино млеко се создава
Овие разлики во количината на телесната вода и недоразвиеноста на бубрезите од друга страна, објаснуваат зошто новороденчињата се склони кон поголемо губење на течности и побрз развој на дехидратација. Новороденчињата, заради незрелоста на механизмот на авторегулација на крвниот проток, се помалку способни да ја компензираат промената на волуменот на телесните течности, па една состојба на хиповолемија многу лесно може да доведе и до оштетување на бубрезите. Затоа од исклучителна важност е одржување на соодветна хидрација на организмот, во спротивно може да настане акутно бубрежно оштетување, кое е сериозна, животозагрозувачка состојба.
Кои се останатите знаци на недоволна доза на течности во организмот, што може да доведе и до оштетување на бубрезите на бебето?
Д-р сци. Наунова-Тимовска: Жедта е најран симптом на недоволен внес на течности во организмот. Останатите симптоми се поспаност, замор, суви и лепливи усни, обложен јазик, плач без солзи, вовлечена фонтанела (мекиот дел на врвот на главата на бебето), темно жолта пребоеност на урината, послабо мокрење или намален број на мокри пелени, ладна кожа, забрзана работа на срцето.
Летниот период бара зголемен внес на течности. Но, дали ексклузивното доење подразбира внесување на дополнителни течности во летниот период? Доволно ли е мајчиното млеко само по себе и дали бебињата кои се на вештачка формула имаат поголеми шанси за дехидратација?
Д-р сци. Наунова-Тимовска: Мајчиното млеко ги задоволува сите потреби за исхрана. Тоа во исто време е и храна и вода за бебето. Затоа есклузивното доење е незаменливо во првите шест месеци од животот. Со него мајката му го предава најдоброто и најхранливото од себе на своето малечко, а при тоа создава нераскинлива врска со него. Доењето, особено во почетокот, може да биде вистински предизвик за новите мајки. Тие треба да му веруваат на своето бебе и да го следат неговиот ритам. Колку повеќе му дозволуваат да цица, толку повеќе се лачи млекото. Доењето по „барање“ е клучот кон создавање на оптимална лактација, а бебињата кои се доени на овој начин одлично напредуваат и самите си создаваат рутини. Потребно е трпение, бидејќи доењето се усовршува со пракса, при што дијадата мајка-дете станува добро уигран пар.
Не постои „слабо“ мајчино млеко, може само да е намалена неговата количина, односно да биде недоволно во одреден период. Како може мајката тоа да го забележи? Кога бебето кратко после подојот е вознемирено, плаче и повторно бара да цица, не напредува во тежина, има „гладна“ зелена столица, а пелените се „суви“, односно не полни 5 до 6 пелени за еднократна употреба во тек на 24 часа. Во тој случај мајката треба да побара совет од лекар. Не треба да купува адаптирано млеко на своја рака, бидејќи колку повеќе адаптирано млеко му дава на бебето, толку помалку мајчино млеко се создава.
Ако доите, нудете му на бебето почесто да цица и не го изнесувајте на директно сонце во најтоплиот период од денот. Кога бебето ќе почне да јаде и друга храна освен мајчиното млеко, неопходно е дополнителното внесување на течности особено во летниот период. Најдобриот избор е нискоминералната вода или разреден сок од јаболко
Што треба родителите да преземат како прва помош и дали посетата на лекар е задолжителна кога ќе се препознае оваа состојба?
Д-р сци. Наунова-Тимовска: Треба да ги преземат сите мерки за да ја спречат појавата на дехидратација. Секогаш да имаат предвид дека бебињата се осетливи и на најмалиот недостаток на течност, затоа не треба да ги занемаруваат почетните симптоми. Појавата на жед веќе значи дека бебето е дехидрирано. Затоа е многу важно почесто да му се нуди на бебето течност и тоа најчесто вода.
Доењето по „барање“ е клучот кон создавање на оптимална лактација, а бебињата кои се доени на овој начин одлично напредуваат и самите си создаваат рутини. Потребно е трпение, бидејќи доењето се усовршува со пракса, при што дијадата мајка-дете станува добро уигран пар
Ако доите, нудете му на бебето почесто да цица и не го изнесувајте на директно сонце во најтоплиот период од денот. Кога бебето ќе почне да јаде и друга храна освен мајчиното млеко, неопходно е дополнителното внесување на течности особено во летниот период. Најдобриот избор е нискоминералната вода или разреден сок од јаболко. Особено треба да се биде внимателен кога бебето има температура, пролив, повраќање или одбива да прима течности. Во тој случај треба да се консултира лекар и да се даваат почесто помали количини на течност.
Родителите треба да бидат покреативни и да ја употребат својата фантазија. Да се послужат со мали трикови за да го убедат детето да внесе повеќе течности. На пример, да ја послужат водата во интересна чаша или шише. Доколку детето не е на слободно доење, може да се користи разблажен раствор на адаптирано млеко, вештачка формула, при што е препорачлива употреба на хипофосфатни млека доколку постои некое оштетување на бубрезите.
