Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Во Западните земји законите сега се многу стриктни и јасни: ако се живее во еден колектив и се користат бенефитите од тој колектив мора да се придржувате и на правилата на тој колектив. Исто како што се правила за безбедност, за организација на држава итн., обврска да плаќаме даноци, така една од обврските е да се вакцинираме и со тоа да го зачуваме колективниот имунитет. Не може детето да учествува во колектив како што е школото, градинката, а да биде невакцинирано и да се потпира на тоа што другите се вакцинирале. Еве се случи. Слушнав разни приказни дека ова е надуена работа и дека нема никаква епидемија. Но пред некој ден имав четиригодишно пациентче со слика на класични морбили, какви што немам видено повеќе од 25 години“, објаснува прим. д-р Лидија Спасова, педијатар-неонатолог со над 38 години работно искуство. Таа се потсетува дека во 1996 година Македонија имала фантастични 95% на покриеност со имунизација, а најмногу стравува дека сиве овие антивакцинални кампањи, а со оглед на големите миграциски движења и нивниот најверојатно лош вакцинален статус, може да не доведат до многу посериозни работи, како што е полиото, кое остава трајни последици!
Се соочуваме со епидемија на морбили, опаѓање на опфатот на вакцинација во последниве години, што е особено забележително во урбаните средини. Кон што води сево ова?
Прим. д-р Спасова: Кога сме кај темата вакцини, којашто е сега особено актуелна, прво да кажам дека јас сум апсолутно против ова антивакцинално движење, бидејќи во толкава моја досегашна работа, 38 години работен стаж, немам видено ниеден позначаен страничен ефект од вакцините, а бенефитот сите го знаеме.
Втора работа која би сакала да ја истакнам, тоа е дека приврзаниците на антивакциналната кампања немаат релевантни аргументи и најчесто се заснова на „некој рекол“ или „некаде прочитал“.
Во Западните земји законите сега се многу стриктни и јасни: ако се живее во еден колектив и се користат бенефитите од тој колектив мора да се придржувате и на правилата на тој колектив. Исто како што се правила за безбедност, за организација на држава итн., обврска да плаќаме даноци, така една од обврските е да се вакцинираме и со тоа да го зачуваме колективниот имунитет. Не може детето да учествува во колектив како што е школото, градинката, а да биде невакцинирано и да се потпира на тоа што другите се вакцинирале. Еве се случи. Слушнав разни приказни дека ова е надуена работа и дека нема никаква епидемија. Но пред некој ден имав четиригодишно пациентче со слика на класични морбили, какви што немам видено повеќе од 25 години. Детето веднаш го упатив на Инфективна клиника.
Тука морам да напоменам уште нешто – како сето ова изгледало порано. Некаде во 1996 година УНИЦЕФ и СЗО правеа истражување во Македонија за процентот на доење и процентот на имунизација. Бевме поделени во тимови по региони, а јас бев лидер на тимот Струмица и околината. Работевме според прецизни упатства од СЗО и кога ги собравме сите резултати, од сите тимови во цела држава и компјутерски се обработија, добивме фантастични 95% на покриеност со имунизација во Македонија! Организаторите беа пријатно изненадени од покриеноста и покрај распадот на големата држава, системите итн., од тоа каква имавме здравствена политика и организираност на вакцинацијата.
Сето ова што потоа почна да се случува ќе не доведе до многу посериозни работи, морбилите и порано и се прележувале, со и без последици, меѓутоа замислете едно полио!? А имаме големи миграциски движења, со најверојатно лош вакцинален статус. Замислете едно полио, со трајни последици!
Кога родителите не сакаат да ги вакцинираат децата јас ги прашувам дали се подготвени да ја преземат целата одговорност ако нешто понатаму се случи. Тоа дете секако ќе разбере дека можело да биде заштитено, а вие не сте сакале заради вашиот страв.
Првиот контакт е многу важен и за мајката и за детето
По раѓањето, новороденото го примаме на специјален т.н. вормер или babyterm кој е затоплен, на топли пелени, бидејќи многу е важна термостабилизацијата, тивката и неиритирачка светлина. Го бришеме бебето и на тој начин правиме тактилна стимулација, се средува и папчето, се прави проценка на виталните параметри во првата и петтата минута, ако има потреба се реанимира, а ако е розово со јак плач се завиткува во топли пелени и го носиме кај мајката. Тој прв контакт е многу важен и за мајката и за детето
Какво е Вашето искуство во секојдневната пракса? За или против вакцини, родителите обично доаѓаат со изграден став, кој тип на родители превладуваат?
Прим. д-р Спасова: Се почесто имаме родители кои уште пред да се роди бебето потпишуваат изјава дека не дозволуваат да се дадат вакцините во породилиште, па дури и да не се даде витамин К. Наша должност е да дадеме детално објаснување за типот на вакцините, квалитетот, за улогата на витаминот К, но на крај одлуката е, сепак, нивна.
Зошто е битен витаминот К?
Прим. д-р Спасова: Витаминот К се дава веднаш после раѓањето, најкасно во првите два часа. Тој е битен затоа што цревата на бебето, каде што се ствара витамин К, се стерилни, а тој учествува директно во коагулационите процеси. Значи, бебето во првиот месец, а и покасно е дефицитарно со витамин К. Која е опасноста од недостиг на витамин К? Неонаталните хеморагии, кои може да бидат не така опасни, како на пр. ректални, вагинални, крвавење од нос, од папче, меѓутоа може да бидат и многу сериозни, крвавење во мозокот, интрацеребрални, коишто може да дадат сериозни, непоправливи последици. Сега по препорака на СЗО ние дури и го продолжуваме давањето на витамин К до три месеци преку перлите Д3+К1, бидејќи се смета дека мајчиното млеко е дефицитарно со витамин К за разлика од млечните формули, каде што има внесено витамин К, и на овој начин ги штитиме од касни доеначки хеморагии.
Жолтицата кај новородените не е заразна
Најчесто станува збор за физиолошка жолтица кај новороденчето. За појавата на жолтицата има многу фактори – може да биде физиолошка или патолошка. Физиолошката се јавува како последица на незрелост на ензимите во црниот дроб што го преработуваат билирубинот. Може да ја има, може да ја нема, но најчесто е безопасна и поминува со конзервативен третман
Вие сте педијатар-неонатолог и всушност, првата личност која го пречекува новороденчето во својата прегратка и ги извршува сите потребни прегледи. Од Вас зависи дали бебето ќе замине на интензивна нега или во прегратките на мајката. Како изгледаат првите минути од животот на новороденчето и кои се неопходните работи кои мора да ги извршите веднаш по неговото доаѓање на свет?
Прим. д-р Спасова: Најчесто пред породувањето ние се запознаваме со мајката и земеме основни податоци. Дали се работи за прематурно новороденче, дали е SGA или еутрофично навреме родено и други битни податоци во врска со бременоста. По раѓањето, новороденото го примаме на специјален т.н. вормер или babyterm кој е затоплен, на топли пелени, бидејќи многу е важна термостабилизацијата, тивката и неиритирачка светлина. Го бришеме бебето и на тој начин правиме тактилна стимулација, се средува и папчето, се прави проценка на виталните параметри во првата и петтата минута, ако има потреба се реанимира, а ако е розово со јак плач се завиткува во топли пелени и го носиме кај мајката. Тој прв контакт е многу важен и за мајката и за детето. По стабилизацијата бебето се носи на оддел, каде што се прават основни лабораториски тестови, се зема гликемија, се прави крвна слика.
Кои се препораките кои мајката и бебето ги добиваат по заминување од родилиштето? Денеска родителите се модерни, па многу од нив не ги слушаат советите од постарите да не излегуваат од дома додека бебето не направи 40 дена. Што Вие ги советувате?
Прим. д-р Спасова: Пред испис задолжително разговараме со родилката и и даваме основни совети и упатства околу негата и исхраната на бебето. Првата контрола е неколку дена по исписот, а оставаме и мобилен телефон за да може во секое време да не контактира. Во однос на вториот дел од прашањето околу првите 40 дена… Не мора да се робува на тие народни обичаи и верувања, но секако првите недели потребна е адаптација и на мајката и на бебето. Тука само би додала една препорака: шетање да, но надвор, на улица, во парк или на Водно, а не во трговски центри или други затворени простори.
Зошто се јавува жолтица кај дел од новороденчињата и за каков тип на жолтица се работи?
Прим. д-р Спасова: Најчесто станува збор за физиолошка жолтица кај новороденчето. За појавата на жолтицата има многу фактори – може да биде физиолошка или патолошка. Физиолошката се јавува како последица на незрелост на ензимите во црниот дроб што го преработуваат билирубинот. Може да ја има, може да ја нема, но најчесто е безопасна и поминува со конзервативен третман.
Патолошките жолтици се јавуваат кај АБО инконтабилија, кога мајката е О крвна група, а детето А, Б или АБ и при РХ сензибилизација, ако мајката е РХ негатив, а детето е РХ позитив, но не секогаш и со различен степен. Терапијата најчесто е конзервативна, фототерапија, а при многу високи вредности на билирубинот во првите денови по раѓањето се прави ексангвинотрансфузија.
И уште една работа којашто треба да се знае е дека жолтицата кај новородените не е заразна.
Се наоѓаме во период на зимски одмори, па голем дел од родителите размислуваат за прво зимување со своето бебе. На што треба да внимаваат и колку долго бебето смее да престојува надвор?
Прим. д-р Спасова: Зависи колкаво е бебето, на каква исхрана е и каде се сместени. Ако родителите го однесат детето на планина, а цел ден го минуваат во хотел, многу често завршуваат со некаква вироза… Искрено за толку мали бебиња од 2-3 месеца не гледам бенефит, туку само еден голем напор од страна на мајката. А кај дете над една година старост, кое се движи, оди, зашто да не? Барем два-три часа во текот на денот ќе биде надвор и тоа ќе му годи.
