ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Ни се спрема ли нова епидемија? Има ли услови за нејзино прогласување во Скопје и каква е актуелната состојба на заразени со жолтица (хепатит А)? Кои се симптомите, како се пренесува и кои се превентивните мерки кога станува збор за ова заразно заболување карактеристично за детската возраст – се прашањата кои и ги упативме на прим. м-р д-р Билјана Даниловска, специјалист епидемиолог и раководител на Одделението за епидемиологија во Центарот за јавно здравје – Скопје.
Д-р Даниловска, каква е ситуацијата во моментов со заболени од жолтица?
Прим. м-р д-р Даниловска: Со последните случаи, кои се пријавени во периодот помеѓу 11.12. па се до завчера (н.з. 15.12.) имаме уште 4 нови случаи со што вкупната бројка на заразени со жолтица стигнува до 60 лица. Деца од градинки нема, претежно се работи за лица на возраст од 15 до 21 година.
Првите симптоми се општи симптоми на малаксаност, гадење, повраќање, евентуално болки во зглобовите и мускулите, за после да се појави темна урина со боја на пиво, бела столица и пожолтување на белките на очите и пожолтување на кожата. Меѓутоа во исклучителни ситуации има и асимптоматски случаи. Тоа од епидемиолошки аспект се многу битни случаи затоа што можат да шират зараза без да знаат дека се болни
Во кои услови односно според кои критериуми се прогласува епидемија на жолтица?
Прим. м-р д-р Даниловска: Во однос на епидемијата – има различни дефиниции за епидемија, посебно за одредени болести. Значи во зависност од тоа за која болест се работи така се оценува дали ќе се прогласи епидемија. Ако се работи за високо заразно заболување како што беа морбилите, тогаш се пријавува и со два, но поврзани случаи. Значи и со два поврзани случаи се пријавува епидемија. Жолтицата е заразна, но не на тој начин, треба да се створат услови за да се зарази човек и затоа и со 60 случаи се уште не прогласуваме епидемија. Нема услови за прогласување на епидемија затоа што воглавно случаите се епидемиолошки неповрзани, расеани во 12 општини, а поврзани случаи имаме само во едно место каде што трите деца се заболени и каде што евентуално очекуваме да се појави или не мора да се појави друг случај затоа што инкубациониот период е многу долг и трае еден месец, четири недели, тоа е времето од инфекција до моментот кога се појавуваат првите симптоми. Тоа инкубационо време е долго, еден месец и затоа не очекуваме дека секој ден ќе имаме случаи како што имавме морбили, туку на етапи, периодично ќе се појавуваат случаи затоа што е долг инкубациониот период.
Се уште нема створено услови за прогласување на епидемија во Скопје, меѓутоа епидемиолошкиот надзор е засилен и се препорачуваат противепидемиски мерки.
Кои се првите симптоми, знаци на заразеност со жолтица и колку долго заболеното лице е заразно за околината?
Прим. м-р д-р Даниловска: Како што кажав, инкубациониот период трае еден месец, а лицето е заразно дури 15 дена пред појавување на симптомите, некаде на половина од инкубацијата, кога уште не постојат симптоми и тогаш е, всушност, и најлошо бидејќи лицето не знае дека е заразено и дека ќе биде болно, а доаѓа во контакт со многу луѓе, се движи насекаде. И потоа – едно десетина дена од појавата на симптомите е заразно, но тогаш веќе знаеме дека е болно и постои изолација, и околината внимава.
Главната превенција е одржување на личната хигиена, посебно да се обрне внимание на миењето на рацете и секако, одржување на општата хигиена. Тоа посебно се однесува на колективи, градинки, училишта, работни колективи каде што мора посебно да се одржува хигиената на санитарните јазли и хигиеничарките мора да ги знаат основните принципи на хигиена
Првите симптоми се општи симптоми на малаксаност, гадење, повраќање, евентуално болки во зглобовите и мускулите, за после да се појави темна урина со боја на пиво, бела столица и пожолтување на белките на очите и пожолтување на кожата. Меѓутоа во исклучителни ситуации има и асимптоматски или безсимптоматски случаи. Тоа од епидемиолошки аспект се многу битни случаи затоа што можат да шират зараза без да знаат дека се болни.
Како се пренесува жолтицата?
Прим. м-р д-р Даниловска: Жолтицата уште се нарекува и болест на нечистите раце. Тоа е фекално-орална инфекција. Вирусот во најголем дел се исфрла преку изметот и помал дел преку мокрачата. И тука е веќе јасно што се случува. При нехигиена, при загадување на надворешната средина заради немиење на раце после тоалет, може да дојде до заразување на другите пак преку рацете односно контактно, затоа што вирусот на заразна жолтица, на хепатит А е многу отпорен во надворешна средина каде може да се задржи многу долго време. Некој кој веќе си ги извалкал рацете и излегува од тоалет, се фаќа за рачката за врата, или за чешмата, потоа доаѓа друг, па и тој ако не ги измие рацете… Жолтицата може да ја превенираме со често миење на рацете.
Честото миење на рацете е единствениот ефикасен превентивен „лек“ од заразна жолтица, како и одржувањето на хигиената.
Прим. м-р д-р Даниловска: Главната превенција е одржување на личната хигиена, посебно да се обрне внимание на миењето на рацете и секако, одржување на општата хигиена. Тоа посебно се однесува на колективи, градинки, училишта, работни колективи каде што мора посебно да се одржува хигиената на санитарните јазли и хигиеничарките мора да ги знаат основните принципи на хигиена, да чистат со посебни брисачи во тоалетите, посебни брисачи во ходниците, посебни во училниците, да постои течен сапун за децата да можат да ги мијат рацете, да има течен дезинфициент за дезинфекција на рацете…
