Растот е сложен процес, за време на кој се менува телесната маса, висина, форма и пропорција на телото. Неопходен предуслов за нормален раст е здравјето на детето. Акутните болести не го забавуваат растот, додека хроничните може да доведат до значајано, па и ненадоместливо пореметување на растот. Еве што за овој процес објаснува д-р Радмила Косиќ, педијатар.
Што се влијае на растот?
Низа на меѓусебно поврзани фактори влијае на брзината со која детето ќе расте и колку ќе биде неговата конечна висина. Генетскиот потенцијал (висината на таткото и мајката) ја одредуваат очекуваната висина. За детето да ја постигне таа висина, па и да ја надмине, неопходна е правилна и балансирана исхрана, отсуство на хронични болести, како и поволна емоционална клима во која детето ќе расте.
Сите овие фактори се ускладуваат низ работата на ендокрините жлезди: хипофизата, штитната жлезда и надбубрежните жлезди. Тие лачат хормони кои го стимулираат растот во должина и созревање на коските.
Мерење на растот
На основа на мерење на голем број деца се прават табелите и графиконите кои педијатрите ги користат како стандард за споредување на висината и брзината на раст на одредено дете во однос на другите деца. Во земјава се користат табели на американски и британски автори.
Масата се мери полесно, најдобро наутро, со што помалку облека. Во првата година од животот, масата е подобар показател за напредување на детето, додека кај постаро дете предност има растот во висина. Во првите шест месеци детето ја дуплира, а на крајот ја триплира породилната тежина. Подоцна детето многу помалку ја зголемува својата маса. Телесната маса се толкува во однос на висината, најчесто се пресметува индекс на телесна маса.
Висината на детето во првите две години се мери во лежечка, а потоа во стоечка положба. Должината на новороденчето е околу 52 сантиметри, момчињата во просек се нешто подолги. Брзината на растот во првата година е многу голема, околу 25 сантиметри, а во втората оклу 12 сантиметри. Во третата година, детето расте околу осум сантиметри, а потоа бризната на раст нагло се намалува и изнесува 5 до 7 сантиметри годишно до пубертетот. Во пубертетот, растот значајно се забрзува, се зголемува телесната маса, со преобликување на телото, карактеристично за полот.
Висок раст
Семејниот висок раст е најчеста форма на висок раст. Освен висината на детето (и неговите родители), се останато е нормално, децата се со соодветни пропорции за возраста и полот. Поради висок раст, на лекар најчесто се јавуваат девојчињата во пубертет. Патолошки високиот раст настанува поради зголемени функции на ендокрините жлезди, генетски аномалии или метаболички болести. Лекувањето се одвива во рамките на лекување на основната болест.
Низок раст
Поради низок раст во однос на врсниците, почесто се јавуваат момчињата. Семејниот, конституционално низок раст е најчеста причина за низок раст. Со мерење на висината на родителите и целен разговор за динамиката на раст на двајцата родители, обично се утврдува дали и тие се иразено ниски или бавно растеле во однос на врсниците, но стигнале до нормална висина. Кај овие деца не е потребна никаква терапија.
Нискиот раст кој го следи генетска, метаболичка или хронична болест (бубрези или срце), се лекува во рамките на лекување на основната болест.
Недостатокот на хоромон на раст е најчестата причина за патолошки нискиот раст. Најчесто не се открива причината за лачењето на значајно помалата количина на хормонот на раст од хипофизата. Овие деца може да се препознаат уште во раното детство: детето е ниско во однос на родителите, доцни со никнување заби, полничко е, со мали дланки и стапала и помали надворешни гениталии. Растот е забавен, а пубертетот се јавува со значајно задоцнување.
Како на време да се препознае дека детето заостанува во растот?
По важечките препораки, бебето се мери дури шест пати во текот на првата година, два пати во втората година,а потоа еднаш годишно до завршување на училиштето. Мерењето може да биде и почесто (на секои шест месеци) во случај да постои сомнеж за пореметување на растот.
Секое значајно отстапување во достигнатата висина или брзина на раст треба да разбуди сомнеж за пореметување на растот. Детето задолжително се упатува кај детски ендокринолог кој ќе изврши низа анализи и тетсови со кои се трага по можните причини за низок раст.
