ПИШУВА:
Науч. сор. прим. д-р сци. Силвана Наунова-Тимовска
специјалист педијатар
♦♦♦♦♦♦♦
-
Дебелината е водечка болест на модерната цивилизација која полека добива пандемиски размери.
-
Преваленцата е во пораст, особено во развиените земји.
-
Затоа е потребно мерките за превенција да се преземат уште од најраната возраст, бидејќи дебелината кај децата е предуслов за дебелина и негативни здравствени исходи кај возрасните.
-
Мотивација на целото семејство.
Дефиниција за дебелина
Хронична и подмолна болест која се манифестира со претерано таложење на телесните масти и зголемување на телесната тежина. Секое зголемување над 10% од идеалната телесна тежина се смета за прекумерно.
Луѓето се сметаат за дебели кога индексот на телесната маса (BMI), добиен кога тежината на лицето во килограми ќе се подели со квадратот од висината, надминува 30 кг/м2. Дебелината кај децата и кај адолесцентите се дефинира како (BMI) поголем 95 перцентил.
Дебелината е мултифакториелна болест. Настанува како резултат на интеракцијата на генотипот (полиморфизми во различни гени кои го контролират апетитот и метаболизамот/ FTO ген на 16 хромозом) и надворешните фактори
Кај деца на возраст помала од 2 години, проценката на тежината ја вршиме со тежинско-висински криви на раст. Кај деца на возраст од 2 до 18 години, користиме криви за индекс на телесната маса. BMI корелира со количината на мастите во телото.
Дебелината покрај естетските, создава и сериозни здравствени проблеми кои влијаат како на квалитетот на животот, така и на должината на животниот век (го скратува и до 10 години). Затоа, секое зголемување на телесната тежина, особено кај децата, кое покажува тенденција на пораст, треба да биде сигнал за родителите, педијатрите, семејните лекари и психолозите за преземање на соодветни мерки. Особено за оние деца, чии родители се и самите дебели.
Причини
Дебелината е мултифакториелна болест. Настанува како резултат на интеракцијата на генотипот (полиморфизми во различни гени кои го контролират апетитот и метаболизамот/ FTO ген на 16 хромозом) и надворешните фактори.
Кај децата постои брз раст и развој, па нив им е потребна повеќе енергија. Затоа децата се со „зголемен апeтит“. Koга постои нескладност измеѓу внесената енергија и нејзината потрошувачка, во организмот настанува пореметување.
Кај дебелите деца внесот е поголем од потрошувачката, или имаат прекумерен внес и намалена потрошувачка (физичка неактивност).
Ризик фактори
- Навики во исхраната – зголемената консумација на јаглехидрати, засладените освежителни пијалоци, брза храна, подмолни грицки;
- Седечки начин на живот – помалку физичка активност, гледање телевизија, играње на компјутер;
- Медицински и психијатриски болести – хипотироидизам, Кушингов синдром, недостаток на хормон на раст, нарушувања во исхраната, Краниофарингеом, Prader Willi синдром;
- Одредени лекови – антидепресиви, стероиди, антиконвулзиви, хормонална контрацепција;
- Недостаток на сон – недоволни саати на спиење;
- Низок социо-економски статус (низок степен на образование);
- Голема и мала родилна тежина (LGA, SGA) во однос на гестациската старост;
- Исхраната во доенечкиот период (млечна формула);
- Дебелина кај родителите.
Koга постои нескладност измеѓу внесената енергија и нејзината потрошувачка, во организмот настанува пореметување. Кај дебелите деца внесот е поголем од потрошувачката, или имаат прекумерен внес и намалена потрошувачка (физичка неактивност)
Иследувања
Анализа на кривите на раст (висина, тежина, обем на струк)
Тироидна функција: TSH, FT4
Плазма холестерол, ЛДЛ, ХДЛ, триглицериди на гладно
Плазма гликоза на гладно, HbA1c, орален тест на толеранција на гликоза, инсулинемија
↑Лептин (отпорни се), ↓Апидонектин
ОГТТ вредности
тестови за функција на црниот дроб (АЛТ >40)
Acanthosis nigricans на кожа на врат- резистенција на инсулин
Крвен притисок
(Во наредното продолжение:
Третман на дебелина, компликации и хормони кои регулират апетит/глад)
◊◊◊◊◊◊◊
ПОВЕЌЕ ОД ИСТИОТ АВТОР, НАУЧ. СОР. ПРИМ. Д-Р СЦИ. СИЛВАНА НАУНОВА-ТИМОВСКА:
