„Децата не се лицето на оваа пандемија, но тие се меѓу нејзините најголеми жртви. По повеќе од една година ограничувања во движењето, празни училници, нарушени услуги, загуби на семејна егзистенција, животот на децата длабоко се промени. Сите деца од сите возрасти се засегнати, но пандемијата и нејзините социо-економски последици ја влошија веќе постоечката ранливост и проблеми на најранливите. Без дополнителни вложувања во мерки за повторно воспоставување пристап до виталните услуги на заштита, образование и здравство, пандемијата може да остави доживотни последици врз децата“, истакна Патриција Ди Џовани, претставничка на УНИЦЕФ во земјава.
Истражување меѓу педијатрите покажа намалување на обемот на работа за време на КОВИД-19 претежно поради стравот на родителите и децата да не се заразат со КОВИД-19 додека се на лекар. Ова доведе до значително намалување на испораката на здравствени услуги за децата во дијагностиката, третманот на хронични болести, примарната здравствена заштита и менталното здравје
И покрај тоа што владините социо-економски мерки против КОВИД-19 го ублажија влијанието на пандемијата врз екстремната детска сиромаштија, се зголеми бројот на деца што живеат под просечниот животен стандард. Според најновата анализа на социо-економските ефекти на КОВИД-19 врз децата што ја претстави денес УНИЦЕФ во партнерство со УСАИД и Фајнанс Тинк, нарушувањата во услугите на социјална заштита и образование, како и намалената побарувачка на здравствени услуги, ги ставаат децата во дополнителен ризик додека пандемијата сѐ уште трае.
Владата на САД обезбеди 6.7 милиони долари поддршка на Владата на Северна Македонија за да може да одговори на економските, социјалните, образовните и здравствените предизвици. Тоа опфаќа и поддршка од УСАИД на работата на УНИЦЕФ на прибирање податоци и анализа за да се подобри целокупниот одговор во справување со КОВИД-19 и за да се спречи криза во заштитата на децата, како и да се слушне гласот на најранливите деца и млади за време на пандемијата со КОВИД-19, се вели во соопштението на УНИЦЕФ.
Најновото истражување на УНИЦЕФ за социјално-економското влијание на КОВИД-19 врз децата, спроведено од „Фајнанс тинк“ и финансирано од УСАИД, претставува продолжение на aнализата спроведена во 2020 година. Во новото истражување се истакнува дека:
- Олабавувањето на критериумите за стекнување право на загарантирана минимална помош и двете еднократни исплати на финансиска поддршка придонеле кон намалување на екстремната сиромаштија (т.е. домаќинства што живеат со помалку од 1,9 УСД на ден) за една третина. Сепак, загрижувачки е фактот што над една четвртина [27%] од семејствата со право на користење гарантирана минимална помош не ја користат помошта. Освен тоа, проекциите покажуваат дека процентот на деца што живеат во домаќинства чиј животен стандард е значително под националниот просек пораснал од 27,8 проценти пред пандемијата на 32,4 проценти. Ова става уште 19.000 деца во Северна Македонија под линијата на релативна сиромаштија – што е повисоко во споредба со проценката од 16.000 деца во јули 2020 година.
- Бројот на пријавени случаи на насилство врз деца се зголемил веднаш по избувнувањето на пандемијата, за 14,7 проценти во вториот квартал од 2020 година. Во третиот и четвртиот квартал од 2020 година, бројот на пријавени случаи во Центрите за социјална работа во споредба со пријавените во полиција значително се намалил. Во истражувањето се нагласува дека, иако ова намалување можеби е поврзано со олабавувањето на ограничувањата во движењето, најверојатно се манифестира и поради нарушеното давање услуги за превенција од страна на социјалните работници за време на пандемијата.
- Едно истражување меѓу педијатрите покажа намалување на обемот на работа за време на КОВИД-19 претежно поради стравот на родителите и децата да не се заразат со КОВИД-19 додека се на лекар. Ова доведе до значително намалување на испораката на здравствени услуги за децата во дијагностиката, третманот на хронични болести, примарната здравствена заштита и менталното здравје.
- Ограничувањата во движењето, карантините, преминот кон учење на далечина и намалената социјализација негативно ја погодија менталната благосостојба на децата. Наставниците – 25 проценти во средните училишта и 18 проценти во основните училишта – забележаа зголемена вознемиреност и стрес кај учениците со преминот кон далечинско учење.
Ограничувањата во движењето, карантините, преминот кон учење на далечина и намалената социјализација негативно ја погодија менталната благосостојба на децата
- Националната платформа за учење на далечина придонесе кон систематизирање и унифицирање на образовниот процес за учениците кои посетуваа настава преку интернет. Но, проблемот со пристапот до образование опстојува, особено за ранливите групи, како што се децата во ризик од сиромаштија, децата-Роми и децата со попреченост.
- Отворањето на предучилишните установи им овозможи на многу родители и деца да добијат организирана поддршка за рано учење. Сепак, многу деца сè уште остануваат дома, а родителската поддршка треба да биде непрекината за да се обезбеди високо квалитетна поддршка за раното учење.
- Иако трошењето на државата за децата порасна за време на пандемијата, тоа се зголеми со пониска стапка од порастот на вкупните државни трошоци.
„Иако Владата осмисли шест пакети мерки за справување со социјално-економските последици од пандемијата, сепак тие ретко беа директно насочени кон децата. Тоа се одрази и врз буџетското планирање во 2021 година. Иако децата добија дополнителна заштита преку поддршката што беше обезбедена за зачувување на работните места и доходот на родителите, искуството со КОВИД-19 ни покажува дека треба да размислиме за прилагодување на системот за да може автоматски да ги заштитува особено најранливите деца при идни вакви шокови“, рече Благица Петрески од „Фајнанс тинк“, еден од авторите.
Отворањето на предучилишните установи им овозможи на многу родители и деца да добијат организирана поддршка за рано учење. Сепак, многу деца сè уште остануваат дома, а родителската поддршка треба да биде непрекината за да се обезбеди високо квалитетна поддршка за раното учење
Наодите во новото истражување повикуваат на промена на напорите за политики кон повторно воспоставување на пристапот до услугите, со цел да се намали ризикот децата да бидат меѓу најголемите жртви на пандемијата.
Прво, мора да биде приоритет повторното отворање на училиштата. Училиштата не само што обезбедуваат простор за учење, туку и претставуваат платформа за основна заштита и услуги за ментално здравје. Сега, кога се достапни вакцини за КОВИД-19, потребни се дополнителни напори за наставниците и училишниот персонал да ја примат вакцината за да бидат заштитени од вирусот и за да можат да држат часови со физичко присуство. Состојбата налага и поголеми инвестиции во градење на училишните капацитети за работа на менталното здравје на учениците, како и градење отпорност на училиштата на идни нарушувања преку натамошно јакнење на системите за далечинско учење и намалување на дигиталниот јаз особено за најранливите, вклучително и за децата со попреченост.
Второ, состојбата, исто така, бара напори за целосно враќање на социјалната заштита, вклучително и услугите за превенција на насилство. Обезбедувањето вакцина против КОВИД-19 за социјалните работници ќе им овозможи да ги реализираат потребните посети на терен во заедницата и целосно да го воспостават пристапот до услугите за превенција.
Трето, за надминување на ризиците поврзани со одложување на неопходните здравствени прегледи на децата, има потреба да се воведат дополнителни мерки за зголемување на довербата на јавноста и побарувачката на услуги, вклучително и поддршка за менталното здравје; како и инвестиции во градење капацитети за теле-здравствени услуги за да се создаде ефикасност и отпорност на здравствениот систем на идни нарушувања.
Четврто, за решавање на недоволно искористената паричната помош, потребни се дополнителни напори за подобрување на работата на терен, подобрување на информирањето и поддршката при процесот на пријавување за да им се овозможи на сите квалификувани семејства да ја искористат помошта.
Петто, психо-социјалната поддршка мора да остане достапна, финансиски пристапна и на располагање. Ова опфаќа градење капацитети кај стручниот персонал за поддршка во училиштата и нивно фокусирање врз упатување и советување на учениците и родителите со емотивно-ментални здравствени тешкотии, се вели во соопштението на УНИЦЕФ.
