ПИШУВА: Проф. д-р Александра Грозданова
претседателка на Комитетот за имунизација на РМ
♦♦♦♦♦♦♦
Имунизацијата е еден од приоритетите на Министерството за здравство на РМ, имајќи предвид дека инвестицијата во превентивата има недвојбена здравствена, социјална и фармакоекономска оправданост.
На Министерскиот форум во февруари годинава во Подгорица, 12 министри за здравство од земјите на Југоисточна Европа ја потпишаа изјавата за намери за важноста на имунизацијата, која ќе биде основа врз која ќе се зајакнат и зголемат заедничките активности, потребата од јакнење на системот за имунизација, партнерството и соработката како интегрален дел од здравствениот систем на земјите од ЈИЕ. На состанокот беше потенцирано дека процесот на имунизација е интегрален дел од добриот и функционален здравствен систем и е во согласност со Акцискиот план за вакцинација во Европа 2015-2020, како и Програмата на СЗО 2020. Согласно Акцискиот план, приоритетните области во кои ќе се дејствува со повеќе предлог-активности ќе бидат насочени кон набавка на квалитетни вакцини, ефикасна контрола врз процесот на имунизација, пристапност до вакцините и континуирана промоција и едукација на бенефитите од вакцинацијата.
Опфатот на вакцинација во Македонија бележи постојан тренд на опаѓање
Присутен е постојан тренд на опаѓање на опфатот на вакцинација во Македонија во последните години, кој е најизразен во урбаните средини и се должи на повеќе фактори. Покрај постоењето на антивакцинални движења кои се активни по социјалните мрежи, состојбите, како генералната недоверба на населението во јавно – здравствените политики, нетранспарентноста за начините на набавка и квалитетот на вакцините кои се користат, влијанието на информациите добиени од непроверени и непрофесионални извори кои се лесно достапни до родителите, како и ниското ниво на здравствена едукација на општото население имаат удел во ваквата состојба. Она што е најзагрижувачко се несигурноста, некомпетентноста и недоволната едукација на дел од здравствените работници за имунизација, што често резултира тие наместо да бидат промотори на превентивата, да бидат пропагатори на нестручни информации за имунизација. Ваквата состојба ги доведува родителите во дилема и голем дел од нив потпаѓаат под влијанието на социјалните медиуми преплавени со неточни информации за имунизацијата.
Задолжителната вакцинација е услов за запишување во градинка и во училиште според моменталните законски одредби на Република Македонија. Сведоци сме дека поради одредени отстапки во моментов и децата што не се вакцинирани се примаат во училиште. Но на таков начин и со севкупниот пад на опфатот на имунизација се доведува во прашање намалувањето на колективниот имунитет, што е единствен услов за успешна превенција на овие инфективни болести. Во тој случај и вакцинираните деца ги доведуваме во опасност
Со слични состојби во минатото се соочија и западноевропските земји и САД, но ваквиот тренд во овие земји е надминат. Дури и во земји во кои вакцинацијата не е задолжителна, опфатот на имунизација е над 90-95 % со вакцините од редовниот календар. Тоа е токму поради тоа што населението во високоразвиените земји го препозна бенефитот од имунизацијата како една од основните јавно – здравствени придобивки. Поради миграцијата на населението и промената на епидемиолошките состојби, земји како Италија, годинава повторно ја вратија задолжителната вакцинација. Сведоци сме на епидемија на мали сипаници, морбили во Србија каде што бројката на заболени во текот на пролетта 2018 достигна над 5000 луѓе, од кои со смртен исход завршиле 16 лица.
Вакциналниот календар се проширува со две нови вакцини од идната година
Од наредната година го прошируваме вакциналниот календар со две нови вакцини и тоа пневмококната и рота вакцината кои ќе бидат задолжителни. Бактеријата стрептокока пневмонија предизвикува заболувања особено кај малите деца, и тоа: инфекции на увото, синусите, воспаление на белите дробови, но и тешки компликации како воспаление на мозочните обвивки (менингитис). Помалите деца до двегодишна возраст, како и новороденчињата, имаат голем ризик за појава на овие заболувања. Имено, многу често оваа инфекција се јавува кај децата што посетуваат градинки, како и кај деца со намален имунитет. Пневмококната вакцина е во редовен календар за имунизација во многу држави во светот, вклучувајќи ги државите од Западна Европа, но и Словенија, Бугарија и Србија.
Она што е најзагрижувачко се несигурноста, некомпетентноста и недоволната едукација на дел од здравствените работници за имунизација, што често резултира тие наместо да бидат промотори на превентивата, да бидат пропагатори на нестручни информации за имунизација. Ваквата состојба ги доведува родителите во дилема
Вакцинацијата против рота вируси, пак, е воведена во европските земји, препорачана од СЗО, од Комитетот за имунизација и од Клиниката за детски болести. Овие вируси предизвикуваат огромен проблем кај децата до две години со особено изразени дијареи (проливи) и компликации. Рота вирусите се причинители за околу 25 отсто од заболувањата со дијареи кај децата до петгодишна возраст и се една од главните причини за морбидитет и морталитет (зачестеност на заболување и смртност) во светски рамки. Најопасни се инфекциите кај малите деца од 6 до 24 месеци и може да дадат тешки компликации. Многу држави во светски рамки, вклучително и државите од Западна Европа, ја имаат во редовниот календар за вакцинација.
Инвестицијата во превентивата преку вакцинација кај овие две заболувања кои се многу чести кај децата значи сериозно намалување на третирањето на овие состојби и тоа како директни трошоци на лекување (најчесто антибиотската терапија, денови на болничко лекување, сериозни компликации), но и индиректни трошоци, како неквалитет на живот, отсуство на родителите од работа, на децата од школо и слично.
Осовременување и во однос на ДТП-вакцината (за дифтерија, тетанус и пертусис)
Дополнително ќе го осовремениме календарот во однос на ДТП-вакцината (за дифтерија, тетанус и пертусис). Според стариот календар, на седумгодишна возраст се дава ДТ адултна вакцина (дифтерија тетанус) и ОПВ, т.е. орална полио вакцина (онаа што се прима со лажичка). Со новиот календар на шестгодишна возраст наместо овие вакцини, ќе се дава ДТП – ИПВ (комбинација на вакцина против дифтерија, тетанус и пертусис со инактивна полио вакцина). На овој начин се вклучува ацелуларна вакцина против пертусис (која не дава несакани реакции) наместо укинатата ДТП на четиригодишна возраст) и инактивна полио вакцина наместо орална полио вакцина.
Според стариот календар, на 14-годишна возраст се дава ДТ адултна вакцина (дифтерија и тетанус) и орална полио вакцина. Со новиот календар на 14-годишна возраст ќе се дава ДТ-ИПВ (комбинирана вакцина дифтерија, тетанус и инактивна полио вакцина) и се заменува оралната полио со инактивна полио вакцина. Овие новини, исто така, ќе важат од почетокот на 2019 година.
Задолжителната вакцинација е услов за запишување во градинка и во училиште според моменталните законски одредби на Република Македонија. Сведоци сме дека поради одредени отстапки во моментов и децата што не се вакцинирани се примаат во училиште. Но на таков начин и со севкупниот пад на опфатот на имунизација се доведува во прашање намалувањето на колективниот имунитет, што е единствен услов за успешна превенција на овие инфективни болести. Во тој случај и вакцинираните деца ги доведуваме во опасност, а уште повеќе оние што поради возраста или здравствената состојба, не се вакцинирани.
Како родител, јас моите две малолетни деца ги вакцинирав со сите вакцини, од редовниот календар за имунизација, во нашите здравствени домови, со вакцини што се користат во Македонија
Квалитетот и безбедноста на вакцините се едни од најригорозно контролираните процеси во целата фармацевтска индустрија
Сосема ги разбирам родителите, секој му го посакува најдоброто на своето дете и секако дека се грижи за можните несакани реакции од вакцините. Сочувствувам и како здравствен работник и како родител со семејствата што имаа несигурност во однос на вакцините и нивната поврзаност со аутизам, дијабетес и други заболувања. На овие дилеми ќе ви одговорам и научно и како родител. Во науката, огромен број клинички студии и истражувања јасно потврдуваат дека нема директна асоцираност помеѓу вакцините и појавата на овие заболувања. Квалитетот и безбедноста на вакцините се едни од најригорозно контролираните процеси во целата фармацевтска индустрија и да не заборавиме дека им се даваат на милиони деца на светско ниво, со децении наназад. Како родител, јас моите две малолетни деца ги вакцинирав со сите вакцини, од редовниот календар за имунизација, во нашите здравствени домови, со вакцини што се користат во Македонија.
