ПИШУВА:
Слаѓана Трајкова,
дипл. логопед – дефектолог, мастер логопед
ЈЗУ „Завод за рехабилитација на слух, говор и глас“ – Скопје
♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦
КОГА ДЕТЕТО НЕ ПРОЗБОРУВА?
Има деца кај кои самиот чин на прозборување е одложен, тешко и бавно се учат да зборуваат, или пак некои од нив воопшто не можат да прозборат. Не само што се јавува нарушување во доменот на говорно-јазичното функционирање, туку се забележуваат и неправилни облици во однесувањето, најповеќе во играта, изгледа како детето да не знае да си игра. Особено се јавува задоцнување во обликот на симболична игра, кога покажува некои стереотипни форми на активности, со дефицит во областа на реципрочните и на социјалните интеракции.
На дете кое не прозборело убаво, лесно и правилно не се препорачува давање на видеоигри. Напротив за да се научат да зборуваат потребна е т.н. жива комуникација, да ве гледа како му зборувате, да ве слуша кога му се обраќате, па и вие да барате од детето да ви возврати на вербалната дразба
Се случува и со полни две години да не прозборат ниту еден збор, или имаат по некои зборови, но ретко ги кажуваат, како да ги подзабораваат, па родителите кажуваат – знаеше да каже мама, сега веќе не кажува. Едноставно кажано, и да сака нешто да каже, не се разбира, повеќе наликува како мрморење, отколку зборување, преплавено со неартулирани звуци… Ваквиот облик на непрозборување може рано да се препознае и рано да се интервенира, уште на 1,5 години, да се побара логопедска интервенција. Има деца кои и не разбираат што им се зборува, слушаат но не го разбираат тоа што го слушаат, како да слушаат некој странски јазик. Родителите колку и да се трудат да им ги пообјаснуваат поимите кои го опкружуваат, и се трудат вербално да воспостават контакт, детето и понатаму не разбира, а и не возвраќа преку зборови. Она дете кое не разбира и кое не зборува истовремено, се однесува и поинаку од другите деца, бидејќи своите потреби ги изразува на чуден – ектремен начин, и тоа најчесто преку плачење, врескање, нервоза, агресија, одбива да јаде, одбива да спие.
За разлика од ваквите деца, има и деца кои се пак тивки и сами се повлекуваат во својата осаменост, избегнуваат други деца и не бараат друштво, доволни си се сами за себе, со часови можат да молчат. Пред себе ставаат бариера и не дозволуваат никој да ги вознемирува, ниту пак да ги учи како треба да зборуваат. Сите овие симптоми зависат од видот или формата на заостанување на говорот, како средство за вербална комуникација.
-
Кај полесните случаи пак, детето разбира се што му се зборува, извршува вербални налози, но не преку говор, туку невербално, без вербални контакти, без зборување… од причини што не може да возврати, иако се труди, но не може
Ниту едно дете кое тешко прозборува не е исто. Секое дете си има сопствена индивидуална слика на непрозборување и свои индивидуални, сосем лични симптоми кои ги прикажува. Затоа и не постои универзален логопедски третман за да му се помогне да прозбори. Најважната улога ја има стручното лице – логопедот, кој стручно му пристапува и наоѓа стручен пристап кој најповеќе одговара за таа форма на непрозборување.
Како логопед со долгогодишно работно искуство, среќавајќи се со вакви деца и работејќи со нив, можам да напишам дека со овие деца треба да се работи со природни стимулации на прозборување, или по природен пат да се поттикне физиолошката основа за развивање на говор. Да не се оставаат на факторот време и да не се одлага прозборувањето во стилот „ќе си прозбори има време…“ По природен пат да се работи на стимулирање на вниманието, стимулирање на когнитивниот развој, психомоториката, комуникацијата, и вербална и невербална…
Најповеќе треба да се користи играта и најголем дел од времето родителите треба да поминат во игра со своето дете, да си играат, и тоа многу и секакви видови на игри… Играта ќе му помогне да ја стимулира невропсихичката основа, воопшто да му ги развие потенцијалите и да помогне во созревање на севкупната психомоторика, да го разбуди, раздвижи, разигра… Преку овој начин и говорот се учи да се произведе од говорниот апарат, ќе се запознае самото себе, што може, а што не може, споредувајќи се со другите деца ќе ги развие сопствените движења преку стекнатото искуство на играта.
Семејството е база за хармоничниот развој на секое дете, семејството кога е опкружено со многу љубов прави место каде ќе може да се поттикне детето на говор
На она дете кое тешко и бавно се учи да зборува, не треба да му се дава технологија во рацете, апарати, телефони, компјутери, лап-топ… Во последно време родителите знаат да му дадат телефон во рака и знаат да му пронајдат интересна видеоигра, која испушта звуци и блеска со зраци. Детето на ова се радува, но и се смирува, држејќи ја во рака. Кога пак ќе му ја земат, тоа плаче, па сега за да не плаче и да биде мирно повторно му ја дават во рацете, да си игра со таа видеоигра. Некои деца и го развиваат апетитот само преку видеоигра, се хранат, јадат и се мирни кога го држат телефонот.
ПРЕПОРАКА – На дете кое не прозборело убаво, лесно и правилно не се препорачува давање на видеоигри. Напротив за да се научат да зборуваат потребна е т.н. жива комуникација, да ве гледа како му зборувате, да ве слуша кога му се обраќате, па и вие да барате од детето да ви возврати на вербалната дразба.
Семејството е база за хармоничниот развој на секое дете, семејството кога е опкружено со многу љубов прави место каде ќе може да се поттикне детето на говор. Кога детето живее во семејство во кое емоционалната состојба е пријатна, таа позитивно влијае и на развивање на говорот. И спротивно, доколку во семејството владеат негативни емоции, немаат време за малото дете, не го гледаат и го занемаруваат, доаѓа до неправилни форми на говорното и на јазичното изразување. Родителите се тие кои треба да му се приближат на детето, преку зборување, објаснување, читање, се со една цел да го подготват и да го внесат во светот на комуникацијата.
◊◊◊◊◊
