Постојат поголем број на фактори кои негативно влијаат на нормалната бактеријална флора кај човекот како што е нерационалната употреба на антибиотици, потоа тука се и опсесивната хигиена, лошите нутритивни навики… Други негативни фактори се се поголем број на мали домаќинства, стрес, интензивни патувања, а посебно место зазема царскиот рез како модел на раѓање кој е најраспространетата хирушка интервенција во светот,
Д-Р СЦИ. АЛЕКСАНДАР САЈКОВСКИ, ПЕДИЈАТАР-НЕОНАТОЛОГ
Светскиот ден на микробиомот (27 јуни) ги слави микробите ширум светот и во јавноста ја подигнува свеста за живиот и разновиден свет на микробите.
Микроорганизмите (на пр. бактерии, габи, вируси, археи и слично) може да се најдат насекаде во и на растенијата, животните, водата, почвата, храната и луѓето. Во рамките на секое од овие живеалишта, микроорганизмите живеат заедно во заедници наречени микробиоми. Микробиомите имаат влијание (меѓу другото) врз здравјето на луѓето; затоа научниците истражуваат како овие заедници на организми коегзистираат едни со други, со нас и нашата околина.
Темата на Светскиот ден на микробиомот во 2020 година е „Разновидност“ славејќи ја разновидноста на микробите, микробиомските живеалишта, исхраната која ги храни и е гориво на микробиомите и различноста меѓу истражувачите на микробиоми.
Човечкиот микробиом, заедница на бактерии кои живеат во нас, може да игра важна улога во спречувањето и лекувањето на болестите, велат научниците. Имено, во секој од нас живеат милијарди бактерии чија вкупна маса се проценува на околу 2 килограми. До неодамна, повеќето од овие бактерии беа „слепи патници“ бидејќи за нив не се знаеше речиси ништо. Но, во последните десет години, користејќи ги најновите методи на ДНК-анализа и биоинформатика, научниците успешно ги анализираат бактериите што живеат кај нас.
Посебно внимание на научниците е насочено кон проучување на нашите црева, кои се вистинска џунгла на микроорганизми.
„Цревниот микробиом е огромна заедница составена од трилиони бактерии и габи кои се наоѓаат на секој агол во нашиот гастроинтестинален тракт и имаат големо влијание врз нашиот метаболизам, телесна тежина, склоност кон болести, имунолошки систем, апетит и расположение. Овие микроорганизми главно живеат во дебелото црево и по нивниот број ги надминуваат другите клетки во нашето тело. Концептивно, треба да ги сметаме како новооткриен орган, тежи малку повеќе од нашиот мозок и е исто толку важен“, вели Тим Спектор, професор по генетска епидемиологија на Кралскиот колеџ во Лондон.
Голема популација на бактерии, клетки на имунолошкиот систем и цревно ткиво меѓусебно делуваат и разменуваат безброј хемиски и физички сигнали. Нарушувањата во овој комплексен екосистем се поврзани не само со проблеми со дигестивниот систем, туку и со метаболички, имунолошки, па дури и невробиолошки болести. На пример, луѓето кои имаат намалена разновидност на бактерии во цревата, тие се изложени на поголем ризик од развој на болести поврзани со дебелината, како што се дијабетес, срцеви заболувања и заболувања на црниот дроб и некои видови на карцином. Понатаму, се покажа дека микробиомите играат улога во развојот на имунолошките заболувања како што се ревматоиден артритис и мултиплекс склероза. Теории за Паркинсовата болест се засноваат на податоци кои сугерираат дека болеста би можела да започнува во цревата или носот, а потоа да се шири кон мозокот.
Проф. Наима Лахбаби-Амрани, претседателка на Светската организација за гастроентерологија (WGO)
Пробиотиците и пребиотиците можат да промовираат здрава микробиота на цревата
Кога зборуваме за грижа за нашиот цревен микробиот, дали одговорот лежи првенствено во начинот на исхрана, нутрицијата?
-Додека начинот на исхрана и нутрицијата претставуваат еден од главните фактори што го обликуваат нашиот микробиом, постојат и други фактори што придонесуваат, како што е употребата на антибиотици и други лекови кои можат да го нарушат балансот на добрите и лошите бактерии. До кој степен се јавува нарушувањето и што значи тоа за нашето здравје сè уште се истражува, но веќе знаеме дека пробиотиците и пребиотиците имаат корисни ефекти за микробиотата на цревата. Ако се употребуваат во соодветни количини во нашиот начин на исхрана, тие може да промовираат здрава микробиота.
Некои неодамнешни трудови упатуваат на поврзаност помеѓу COVID-19 и цревната микробиота. Што можеме да сториме во однос на здравјето на дигестивниот систем? Дали е можно да се зајакне имунолошкииот систем преку одреден начин на исхрана?
-Да, дефинитивно можеме да го зајакнеме имунолошкиот систем преку диета. Бактериите во цревата помагаат да се регулира имунолошкиот систем. Со добра диета, микробиомот на цревата станува поразновиден, обезбедувајќи подобра основа за организмот да го регулира воспалението, што е на пример, симптом на COVID-19, вели проф. Наима Лахбаби-Амрани, претседателка на Светската организација за гастроентерологија (WGO), во интервју за GMFH.
Д-р сци. Александар Сајковски, педијатар-неонатолог
Деца кои се родени со царски рез и кои се на вештачка исхрана покажуваат сигнификантни разлики во нивниот цревен микробиом
♦♦♦♦♦♦♦
Микробиомот го информира нашиот имунолошки систем со кои клетки тој треба да се бори, а кои клетки треба да ги поштеди и остави
Може ли да ни објасните како се дефинира терминот микробиом и што всушност тој значи?
Д-р сци. Сајковски: Зборот микробиом е создаден од Joshua Lederberg (1925-2008). Тој бил американски молекуларен биолог познат по својата работа во микробиолошката генетика, вештачката интелигенција и вселенската програма на САД. На возраст од 33 години ја добива Нобеловата награда за физиологија и медицина (1958 година) за откритието дека бактериите можат да ги соберат и разменуваат гените.
Во 2001 година тој го воведува терминот микробиом со кој ја означил еколошката заедница на коменсални синбиотични и патогени организми кои го делат нашиот телесен простор. Иако технички хуманиот микробиом е дефиниран како комплетен геном (комплетен сет на ДНК вклучувајќи ги и гените) на сите микроорганизми кои се наоѓаат во и на телото на човекот, терминот микробиот актуелно се користи како синоним кој се однесува на заедницата на сите микроорганизми кои живеат кај човекот како домаќин и живеалиште.
Холобионт е пак збирка на различни видови кои формираат еколошка единица. Се приспособува и се трансформира според еколошките промени кои предизвикуваат еволуција на целиот ентитет. Целиот состав на геномите во холобионтот се нарекува хологеном.
Дали е вистина дека човечкото тело не би можело да функционира без микробиомот?
Д-р сци. Сајковски: Човечкото тело е еден комплексен екосистем за кој долго време се сметало дека може да егзистира како свој физиолошки остров. Но, навистина бевме во голема заблуда!
Без трилионите микроорганизми со кои го делиме нашето тело, скоро е невозможна нормалната разградба и дигестија на основните хранливи материи, невозможен е трансферот на информации од телото во врска со нашата состојба на глад или ситост или да го зачуваме нашиот имунолошки систем! Тоа се нашите трилиони пријатели.
Се раѓаме ли со нашиот микробиом?
Д-р сци. Сајковски: Еден од најважните моменти за формирање на нормалниот микробиом кај еден организам е актот на раѓање. Бебиња кои се родени природно (вагинално) на самото породување ја добиваат својата прва голема доза на позитивни микроорганизми од својата мајка како што поминуваат низ родилниот канал. Имено како постепено одминува бременоста драматично се зголемува бројот на лактобацилуси во вагиналната флора кај мајката, со оглед на фактот дека се приближува датумот на доспевањето на свет, а тие се спремаат да скокнат на новиот брод односно кај бебето за да му помогнат во разградувањето на лактозата во мајчиното млеко за производство на енергија, ја формираат нормалната цревна флора, го стимулираат имунолошкиот систем и овозможуваат нормален развој на детето.
Човекот односно неговиот микробиом содржи над 100 трилиони бактерии, фунги, протозои и вируси кои живеат во и на телото. Дали знаевте дека се тоа нашите 100 трилиони пријатели со кои живееме?
Бебиња родени со хируршки царски рез ја добиваат својата прва доза на бактерии од кожата на нивните мајки, кожата на докторите и сестрите во родилната сала. Тоа нас како педијатри не загрижува, бидејќи децата родени со хируршки царски рез не ги добиваат бактериите кои нивните мајки ги развиле за нив за да им ги предадат, а тоа може да биде фактор кој може да ги постави овие деца на шини на возот наречен лош развој.
По излегувањето од родилиште бебето продолжува да е експонирано во надворешниот свет преку контактот со нивните родители, баби и дедовци, домашни животни, непосредната околина, со што се колонизира со дополнителни микроорганизми. За време на првата година од животот, микробиомот матурира до статусот на возрасните особи, формирајќи еден од најкомплексните екосистеми во светот. За ова време односно во текот на првата година од животот, исхраната кај доенчето игра клучна улога, детерминирајќи ја природата и структурата на микробиомот. Деца кои се родени со царски рез и кои се на вештачка исхрана покажуваат сигнификантни разлики во нивниот цревен микробиом, повторно менувајќи се со секое внесување на нова компонента во исхраната, а истовремено со зголемување на микробниот диверзитет.
Кои се Вашите препораки за заштита на микробиомот?
Д-р сци. Сајковски: Најголемата закана за нашиот микробиом беше и се уште до денешен ден остана широко распространета употреба на антибиотици. Иако антибиотиците имаат спасено многу животи, нивната нерационална употреба, особено во раната детска возраст, често користење без никаква претпазливост или како профилакса „да дадеме антибиотик да не се развие бактериска инфекција???“, не доведе во состојба да видиме длабоко нарушување и на нашиот микробиом, со што се промовира обезитасот, метаболички нарушувања, и/или автоимуни болести. Клучно е да се запамети дека антибиотиците не прават разлика помеѓу добрите и лошите бактерии!!!
Правилната и квалитетна употреба на пробиотиците претставува основа за промовирање на здравјето на човекот…
Д-р сци. Сајковски: Идејата за употреба на пробиотиците и подобрувањето на здравјето на човекот не е нова, но интересот е рапидно зголемен последниве години. Ова најверојатно се должи на неколку факти и сознанија како што е податокот дека човекот односно неговиот микробиом содржи над 100 трилиони бактерии, фунги, протозои и вируси кои живеат во и на телото. Дали знаевте дека се тоа нашите 100 трилиони пријатели со кои живееме. Овој број подразбира дека дури 56% од нас се микроорганизми во однос на нашите 44% клетки со кои живееме. Човекот и неговите микроорганизми се еден холобионот еден микрокосмос кој е индивидуално специфичен и карактеристичен за секоја индивидуа и се споредува со отисокот на прстите како индивидуално препознатлива карактеристика. Однос во бројот на микроорганизмите кои секој човек ги има и неговите клетки со кои живее е 10:1.
За жал постојат поголем број на фактори кои негативно влијаат на нормалната бактеријална флора кај човекот како што е веќе споменатата нерационална употреба на антибиотици, тука се и опсесивната хигиена, лошите нутритивни навики (ова започнува од 1874 со почетокот на првата фаза од индустриската револуција, а сега сме веќе во четвртата фаза на артефицијална интелигенција и роботика. Во целиот овој период исхраната станува се побогата со заситени масни киселини, монозаситени масни киселини и ω-6 полинезаситени масни киселини, а сиромашна со ω-3 полинезаситени масни киселини мал внес на ЕПА и ДХА и нарушување на телесниот микробиот). Други негативни фактори се се поголем број на мали домаќинства, стрес, интензивни патувања, а посебно место зазема царскиот рез како модел на раѓање кој е најраспространетата хирушка интервенција во светот.
Најголемиот позитивен ефект врз здравјето на детето и човекот имаат Lactobacillus соевите, Bifidobacterium соевите, Saccharomyces boulardii, Propionibacterium соевите, Streptococcus соевите, Bacillus соевите, Enterococcus соевите, и некои специфични соеви на Escherichia coli (Kechagia, 2013).
НЕКОЛКУ СОВЕТИ ЗА ЗБОГАТУВАЊЕ НА МИКРОБИОМОТ
Проф. Тим Спектор, професор по генетска епидемиологија на Кралскиот колеџ во Лондон, дава совети за збогатување на микробиолошката популација на цревата:
- Зголемете го внесувањето на храна богата со влакна: целта е да изедете повеќе од 40 грама влакна на ден, бидејќи тие имаат благотворно дејство врз микроорганизмите во цревата
- Јадете колку што е можно поразновидно овошје и зеленчук и обидете се да изберете меѓу сезонската понуда
- Изберете храна и пијалаци со високо ниво на полифеноли: антиоксидантите полифеноли делуваат како гориво за бактериите во цревата. Ги има во оревите, семињата, бобинки, маслиново масло и зелен чај.
- Пијте малку алкохол, се покажало дека мала количина на алкохол ја зголемува различноста на цревниот микробиом
- Јадете многу ферментирана храна која содржи живи микроби: добар избор се незасладен јогурт, кефир, кој содржи пет пати повеќе микроби од јогурт, и разни видови јогурти со пробиотици
- Избегнувајте вештачки засладувачи: тие го нарушуваат метаболизмот на микроорганизмите во цревата и ја намалуваат нивната разновидност
- Избегнувајте антибиотици и лекови што не ви се потребни: антибиотиците ги уништуваат добрите и лошите бактерии и можат да траат неколку недели додека микробиомот на цревата не се опорави. Затоа, не земајте антибиотици ако не ви требаат
- Поминете повеќе време на село: луѓето што живеат во руралните области имаат подобар состав на микробиомот од жителите на градовите. Градинарството и другите активности на отворено делуваат благотворно на вашиот микробиом
- Набавете животни: истражувањата покажале дека луѓето кои живеат со кучиња имаат поголема разновидност на микробите во цревниот тракт
- Немојте да бидете опседнати со чистота (секако почитувајте ги препораките за заштита од коронавирус, но не претерувајте).
