ПИШУВА:
Д-р сци. Александар Сајковски
специјалист педијатар – неонатолог
♦♦♦♦♦♦♦
Иако е првиот опис на рахитисот како клиничка состојба даден од Whistler & Glisson околу 1600 година, дури во 1918 Sir Edward Mellanby го поврзува рахитисот со масно емулзиски нутрициент, за да во 1923 Goldblatt покаже дека експозиција на сонце продуцира супстанци со слични карактеристики. Во 1936 година е идентифициран витаминот Д од страна на Adolf Otto Windaus. Притоа иако за него се знае речиси 100 години, сепак останува голема мистерија, особено со последните откритија за неговите нови функции. Тоа помалку се однесува на неговите калцитропни ефекти, кои во голема мера се познати, но многу повеќе на некалцитропните својства и оптималните потреби, кои во современите услови на живот се пропратени со ограничена изложеност на сонце.
Бројни студии со кои се одредува нивото на метаболитот на овој витамин во крвта покажуваат дека недостатокот на витамин Д денес е глобален феномен и важен етиопатогенетски фактор во развојот на разни малигни, автоимуни, дегенеративни, алергиски инфективни и други заболувања. Поради тоа, со цел да се зачува здравјето, дополнителниот внес на витамин Д преку храната или суплементи се смета за круцијално. Ова важи за сите возрасти, особено за децата во период на раст и развој, кај мајки во бременост и доење.
Денеска се смета дека во светот околу 1 милијарда на луѓе имаат ниско ниво на витамин Д во крвта, а овој дефицит се гледа во сите етникуси и во сите возрасни групи. И она што е посебно интересно е фактот дека и во најразвиените земји педијатрите го детектираат повторното јавувањето на рахитисот, болеста на коскената слабост која во голема мерка била искоренета со суплементацијата на витамин Д
Физиолошките потреби за витамин Д човекот ги обезбедува преку кожна синтеза, додека храната, со исклучок на рибиното масло, морската риба, црниот дроб, жолчката од јајце и млечните формули, е сиромашна со него. Степенот на кожната продукција на витамин Д зависи од географската ширина, годишната сезона, време од денот, должината на изложеност на сонце, количината на меланин во кожата, возраста и степен на заштита за време на сончање. Создавањето на витамин Д во кожата е најголемо кога аголот на сонцето со земјата е поголем од 50 степени. На тој начин во нашата држава витаминот Д се создава најдобро во месец април помеѓу 12-15 часот, во мај, јуни и јули помеѓу 10-15 часот, во август помеѓу 11-14 часот. Во сите други периоди од овие месеци и не напоменатите месеци витаминот Д не се создава во кожата.
За да го исполни своето дејство, витаминот Д, како биолошко инертно соединение, мора да се активира. При тоа транспортот на витамин Д од кожата и депоата, како и неговите деривати, се врши со врзување со DBP, а во помала мера со албуминот и плазма липопротеините, а неговата активација започнува со хидроксилација на C₂₅ во микрозомите на хепатоцитите, при што настанува 25-хидроксихолекалциферол [25 (OH)D, калцидиол], главниот циркулаторен дериват на витамин Д. Од таму тој влегува во митохондриите на проксималните тубуларни клетки во бубрезите, како и во макрофагите, моноцитите и клетките на скелетот, забите, дојките, простатата, дебелото црево, панкреасот, мозокот, надбубрежните жлезди, плацентата и други ткива, каде настанува завршната (1-алфа) хидроксилација со која се формира 1,25(OH)₂D (калцитриол), најпотентниот метаболит на витамин Д, т.е. стероидниот хормон одговорен за бројни и многу важни физиолошки процеси во организмот.
За разлика од 25(OH)D, чиј полуживот во циркулацијата изнесува 10-20 дена, 1,25(OH)₂D се инактивира за 4-6 часа. Оттука, серумското ниво на 25(OH)D се користи како сигурен показател на билансот на витамин Д во организмот. Активноста на 1-α хидроксилаза на 25(OH)D во бубрегот е првенствено стимулирана од паратироидниот хормон, но и хипокалциемијата, хиперфосфатемијата, хормонот за раст, половите хормони, пролактинот и ниските нивоа на 1,25(OH)₂ во крвта, додека активноста на овој ензим во екстрареналните ткива е регулиран од автономни фактори, како што се локалните фактори за раст, цитокините (интерферон-γ, TNF) и други.
Создавањето на витамин Д во кожата е најголемо кога аголот на сонцето со земјата е поголем од 50 степени. На тој начин во нашата држава витаминот Д се создава најдобро во месец април помеѓу 12-15 часот, во мај, јуни и јули помеѓу 10-15 часот, во август помеѓу 11-14 часот. Во сите други периоди од овие месеци и не напоменатите месеци витаминот Д не се создава во кожата
Ендокрината функција калцитропна функција на витаминот Д е одамна добро позната и првенствено се гледа во зголемување на апсорпцијата на калциум од храната во согласност со потребите, а во одредени околности кога тоа не е доволно, и негова мобилизација од коските и ренална реапсорпција. Но, новите откритија покажаа дека 1,25(OH)₂D од бубрежно потекло врши и некалцитропни (некласични) ефекти, кои се рефлектираат во модулацијата на функциите на Т и Б лимфоцитите, супресија на секрецијата на ренин, стимулација на секрецијата на инсулин и зголемување на осетливоста на клетките на неговите ефекти, како и регулација на синтезата и ослободувањето на PTH, TSH, како и неколку други хормони. Притоа откритието дека nVDR е присутен, не само во клетките на ткивата првенствено одговорни за метаболизам на калциум и фосфор, туку и во многу други клетки на организмот, и дека тие го поседуваат ензимот одговорен за 1 α-хидроксилацијата на 25(OH)D а со тоа и способноста да се создаде активната форма на витаминот Д, а истовремено и ензимскиот систем за негова инактивација, доведе до сознание за автохтоно (локално) регулирани некласични, примарно некалцитропни, ефекти на витаминот Д.
Така е докажано дека оптималното телесно ниво на витамин Д помага во регулација на имунолошките функции, смирување на автоимуните болести, значително го намалува ризикот од малигна алтерација.
Чудесниот свет на витаминот Д и универзумот на неговото дејство во телото е предмет на нови студии и анализи, кои најверојатно ќе ни ги отворат портите на подоброто здравје кај децата и воопшто хуманата популација. Во тој контекст им посакувам добредојде и на новите твист капсули на Dr Leo baby D3. Тие се влог во подобро здравје на нашите деца
Денеска се смета дека во светот околу 1 милијарда на луѓе имаат ниско ниво на витамин Д во крвта, а овој дефицит се гледа во сите етникуси и во сите возрасни групи. И она што е посебно интересно е фактот дека и во најразвиените земји педијатрите го детектираат повторното јавувањето на рахитисот, болеста на коскената слабост која во голема мерка била искоренета со суплементацијата на витамин Д.
Кај оние деца и возрасни кои се дефицитни со витамин Д, се зголемува ризикот за домаќинот од низа хронични болести како што се остеопороза, срцева болест, некои форми на малигни болести, мултиплекс склероза, но и склоноста кон многу инфективни болести вклучитено и туберкулоза и сезонски грип. Дури и последната пандемија со SARS CoV-2 покажа дека кај пациенти со ниско серумско и телесно ниво на витамин Д се јавуваат најтешките форми на болеста.
Чудесниот свет на витаминот Д и универзумот на неговото дејство во телото е предмет на нови студии и анализи, кои најверојатно ќе ни ги отворат портите на подоброто здравје кај децата и воопшто хуманата популација. Во тој контекст им посакувам добредојде и на новите твист капсули на Dr Leo baby D3. Тие се влог во подобро здравје на нашите деца.
