ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Дебелината претставува зголемена акумулација на масно ткиво во организмот, а многу лесно преку индекс кој се нарекува Body Mass Index (BMI) може да се пресмета дали некое дете или возрасна особа има зголемена телесна тежина или е обезна. „Обезноста е една глобална епидемија“, објаснува проф. д-р Марина Крстевска-Константинова, педијатар-ендокринолог, која вели дека третина од нејзините пациенти на „Мој термин“ се обезни деца. Предијабетес, кардиоваскуларни болести, дијабетес тип 2 и според најновите истражувања, канцер, се дел од заболувањата со кои обезните деца ризикуваат да се соочат кога ќе пораснат. Токму затоа, свесноста за ова прашање треба да се подигне на едно повисоко ниво, да се избегнува брзата храна, благите работи, грицките и засладените сокови, а наместо тоа да се практикува правилна исхрана и задолжително физичка активност.
Дебелината, обезноста кај децата станува се поголем проблем и кај нас. Третина од пациентите, како што велите, на „Мој термин“ се обезни деца. Дебелината добива епидемиски размери, а оттука се зголемува и ризикот од појава на многу заболувања подоцна во животот, како што е дијабетесот, кардиоваскуларните болести, па дури, според најновите студии, и ризикот од канцер!
Проф. д-р Крстевска-Константинова: Според Светската здравствена организација 39% од возрасната популација е обезна, а кај децата тој процент изнесува (според податоците од 2016 год.) околу 18% на возраст меѓу 6 и 18 години. Дебелината е светски проблем и веќе се смета дека претставува болест, а не состојба. Која е дефиницијата на дебелина? Дебелина претставува зголемена акумулација на масно ткиво во организмот и многу лесно може да се пресмета дали некое дете или возрасна особа има зголемена телесна тежина или е обезна.
Која е, всушност, разликата помеѓу обезна и особа со зголемена телесна тежина?
Проф. д-р Крстевска-Константинова: Тоа се пресметува многу лесно преку еден индекс кој се нарекува Body Mass Index (BMI), а тоа значи килограми врз метар квадратен, односно колкава е тежината врз метар квадратен, т.е. врз висината. На тој начин се добива индекс, кој ако е помеѓу 25 и 30 – се работи за дете со зголемена телесна тежина, а доколку е над 30 – детето е веќе обезно, дебело. Тоа важи и за возрасните и за децата, адолесцентите, додека кај помалите деца повеќе ги употребуваме т.н. криви за растење, каде што имаме криви за висина и криви за тежина.
Под правилна исхрана подразбираме да се јадат редовни оброци, но да бидат застапени сите нутритивни супстанци што треба едно дете да ги прими, но калориската вредност, во зависност од возраста не треба да помине 1600-2000 калории на ден
Кај децата е малку поразлична дефиницијата затоа што дефинираме дека обезност претставува над две стандардни девијации од 97. перцентил на кривата, односно секое отстапување на 97-от перцентил. Исто така има разлика помеѓу дебелината кај децата до 1 година, кај децата од 2-6 години и кај повозрасните деца. Многу е важно да земеме добра анамнеза, да видиме дали во фамилијата имаме обезни членови, затоа што тука важна улога игра и генетиката, докажани се многу гени кои се поврзани со обезноста… Како најважен фактор би го спомнала животниот стил кој игра многу голема улога – и тоа правилната исхрана и физичката активност.
Што подразбира правилната исхрана кај децата?
Проф. д-р Крстевска-Константинова: Под правилна исхрана подразбираме да се јадат редовни оброци, но да бидат застапени сите нутритивни супстанци што треба едно дете да ги прими, но калориската вредност, во зависност од возраста не треба да помине 1600-2000 калории на ден. Исто така препорачуваме се што ќе се изеде да се потроши, односно физичка активност на детето.
Постојат препораки за тоа колку треба да се движиме во текот на денот: препораката за децата е 60 мин. секој ден, препораката за користење на компјутери, лаптопи, телефони под двегодишна возраст е забранета, исто како и телевизијата, од 2 години па натака – максимум два часа, а за возрасни препораката е да имаат 150 мин. физичка активност неделно
Што треба децата да избегнуваат? Ние советуваме помалите деца до 4-годишна возраст да избегнуваат засладени сокови. Тие многу се употребуваат, исто како што се употребуваат многу и грицките, и брзата храна, која пак е покарактеристична за постарите деца. На прво место забрануваме благи работи, дури во некои земји е воведена и такса за овие засладени пијалаци со цел да не се консумираат толку многу. Ние полека влегуваме во редот на земји кои се со предиспозиција за зголемена тежина, најмала тежина имаат западните земји и скандинавските, додека медитеранските се со поголема тежина. Ова се однесува на Европа, да не ги спомнувам и државите каде што има и морбидна обезност, се поголем број на држави се борат со тоа, обезноста е една глобална епидемија.
Верувам ќе се согласите, главен проблем во ова модерно, современо доба на живеење е како да се извадат децата надвор на улица, да си играат со другарчиња, во кал и прашина, наместо да минуваат цели денови пред ТВ приемниците, компјутерите, таблетите, мобилните телефони. Физичката активност е она што најмногу им недостасува на денешните деца, се помалку деца на игралиштата, во парковите, а се повеќе вмрежени на Интернет, со чипсот и другите грицки пред себе, сладолед и нездрава исхрана која директно води таму каде што не треба – до обезноста…
Проф. д-р Крстевска-Константинова: Се сеќавам дека ние кога бевме деца или кога ќерка ми беше дете, сите деца беа надвор на улица и си играа. Сега ретко се гледа дете да игра надвор, можеби тоа се среќава повеќе во руралните средини. Има препораки за тоа колку треба да се движиме во текот на денот: препораката за децата е 60 мин. секој ден, препораката за користење на компјутери, лаптопи, телефони под двегодишна возраст е забранета, исто како и телевизијата, од 2 години па натака – максимум два часа, а за возрасни препораката е да имаат 150 мин. физичка активност неделно.
Ние советуваме помалите деца до 4-годишна возраст да избегнуваат засладени сокови. Тие многу се употребуваат, исто како што се употребуваат многу и грицките, и брзата храна, која пак е покарактеристична за постарите деца. На прво место забрануваме благи работи, дури во некои земји е воведена и такса за овие засладени пијалаци со цел да не се консумираат толку многу
Дали крупно, буцмасто новороденче има предиспозиции да биде обезно подоцна во животот и обратно, ако се роди помало за својата гестациска возраст или е предвреме родено, има предиспозиции да израсне во послабо?
Проф. д-р Крстевска-Константинова: Тоа е голем парадокс! Студиите покажуваат дека оние деца што ќе се родат мали за гестациската возраст, во пубертетот имаат многу поголем ризик за обезитет, отколку тие што ќе се родат со нормална телесна тежина. Од друга страна се тие што се со поголема родилна тежина, кои имаат многу голем ризик за обезност за време на адолесцентниот период и пубертетот. Исто така знаеме дека обезни деца растат во обезни адулти, а обезни адулти се под голем ризик да добијат предијабетес, кардиоваскуларни болести, дијабетес тип 2 и канцер.
(крај на првиот дел од интервјуто)
