ПИШУВА:
Прим. д-р Љиљана Којиќ
педијатар
♦♦♦♦♦♦♦
По последниве настани, еуфоријата дека сме победиле во корона-војната полека спласнува. Стануваме се посвесни дека ќе мора да се научиме да живееме и функционираме со неа на некој безбеден начин, доколку не сакаме да имаме нови бранови на заразени.
Што и како по релаксирањето на вонредните мерки? Како ќе функционираат амбулантите на матичните лекари, особено на педијатрите, се прашања за кои многу размислуваме деновиве.
Кога ќе се релаксираат мерките за здравствените установи, во примарната здравствена заштита сè додека не се најде вакцината или некоја антивирусна терапија која ќе биде ефикасна, ќе мора да има фундаментални промени во досегашниот начин на функционирање, со цел да се подобри безбедноста на пациентите пред се, но и на работните тимови.
За таа цел размислувањата се следни:
А) Многу поголема застапеност на електронски решенија во секојдневното работење
-
Електронско водење на администрацијата. Ова на некој начин успешно се пилотираше во време на корона-кризата и се покажа како функционално. Со тоа се штеди и времето на пациентите, а се штеди пациентот од доаѓање во ординацијата само поради формулари, кои можат да се испратат по електронски пат;
-
Секако е за поздрав одлуката на ФЗОМ за електронски рецепт за хроничните болни, но би можело да се размислува и за електронски рецепт и за акутните заболувања;
-
Електронскиот упат би бил во овој контекст, исто така, од помош.
Ова секако подразбира и измени во законските и подзаконските решенија и усогласување со новонастанатата ситуација.
Кога пациентот ќе треба да се прегледа, откако претходно е најавен, ќе мора да носи маска и да дојде во придружба на само едниот родител-придружник. Пред и по секој пациент ќе треба темелно да се дезинфицира. Ќе треба да се направат и некои интервенции во просторот, како на пример, отворање на посебен влез за фебрилно дете, а и временско одвојување на термините за здраво и фебрилно дете
Б) Развивање на телемедицинските услуги
Во педијатријата особено, прилично се чести доаѓања на лекар за проблеми кои не се врзани за болест, туку се повеќе од консултативен карактер (80-90%). Имено, принова во семејството е голема радост, но создава и голем страв и голема анксиозност кај родителите, особено доколку се работи за прво дете, или пак, има поголема разлика помеѓу децата, па родителите повторно се чувствуваат несигурно. Сите овие јавувања на преглед би можеле да се решат со помош на некоја од платформите за аудио-визуелна комуникација. Имено, во услови на епидемија, која и да стивне, нема да исчезне и ризикот здраво дете да се зарази во чекална на некоја амбуланта каде што се јавило на консултација е реален, би било навистина рационално таквите посети да се сведат на минимум, а наместо тоа, со родителот да се комуницира телефонски, или да се користи платформа за електронска комуникација.
За поздрав е одлуката на ФЗОМ за електронски рецепт за хроничните болни, но би можело да се размислува и за електронски рецепт и за акутните заболувања
Истото ова би можело да се примени и при контролните прегледи за проценка на развој. Физикалниот дел од прегледот и онака се обавува во вакциналните диспанзери. Имено пред секоја од задолжителните вакцини, детето темелно го прегледува лекарот во вакциналниот пункт, така што останува да се види она, за кое лекарите од вакциналните пунктови немаат време, а тоа е проценката на психо-моторниот развој, за која може да биде користена и платформа за аудио и видео-комуникација, при што лекарот ќе демонстрира кое движење треба да се предизвика, а родителот ќе го изведе. Ова има и една друга добра страна, зашто детето ќе биде дома, во своето природно опкружување и со својот родител, така што при прегледот односно проценката би било избегнато детето да плаче поради промена на средината и страв од новите и туѓи лица, а проценката на совладаните вештини ќе биде полесна и попријатна за детето.
В) Развивање на телефонски апликации, консултативни, или со дијагностички алгоритам
Со ваква апликација, родителот ќе може да следи некои секојдневни појави од консултативен карактер, почнувајќи од напредувањето, а преку грчеви, исхрана, суплементи и други додатоци во исхраната, до број на столици. Апликациите би можеле да имаат и мал дијагностички алгоритам, во кој ќе се внесат симптомите на детето, и системот ќе покаже дали за таа кондиција треба да се вознемиирува родителот и дали треба да се јави на лекар, а истовремено би му овозможила на лекарот да има појасен увид во симптомите на детето.
Г) Најава и тријажен систем (термин)
За болните деца ќе мора да се развие сериозен систем за нивна тријажа, со можно закажување, но со задолжителна претходна телефонска најава. Во тек на таа најава, низ разговор, лекарот ќе стекне слика за тоа дали пациентот навистина мора да биде прегледан или прегледот може да се одложи за ден два. Имено, кај нас постои култура (која е релативно нова, датира од скоро 10 години наназад, зашто пред 20-тина години ова не беше вообичаено) на прерано носење на лекар, веднаш, по појава на првите симптоми. Ова најчесто е контрапродуктивно, зашто никому не е од полза од следниве причини: Лекарот во тие први часови од појава на температурата, кога клиничката слика не се развила добро, и не може баш посебно да види. Правење на какви и да е лабораториски тестови во овој период нема да даде доволно квалитетни податоци, зашто на поголемиот дел бактериски инфекции им треба време од 48-72 часа, за да покажат отстапувања во лабораториските тестови, но пред се, е деранжман и за детето, и за родителот. Со ваквиот начин на комуникација ќе се спречи и непотребното одење на лекар, и прегледување повеќе пати, и повеќекратно вадење на крв предвреме, но и експозиција на други деца во чекалните и размена на инфективни агенси помеѓу нив.
Во педијатријата особено, прилично се чести доаѓања на лекар за проблеми кои не се врзани за болест, туку се повеќе од консултативен карактер (80-90%). Имено, принова во семејството е голема радост, но создава и голем страв и голема анксиозност кај родителите, особено доколку се работи за прво дете, или пак, има поголема разлика помеѓу децата, па родителите повторно се чувствуваат несигурно. Сите овие јавувања на преглед би можеле да се решат со помош на некоја од платформите за аудио-визуелна комуникација
Кога пациентот ќе треба да се прегледа, откако претходно е најавен, ќе мора да носи маска и да дојде во придружба на само едниот родител-придружник. Пред и по секој пациент ќе треба темелно да се дезинфицира. Ќе треба да се направат и некои интервенции во просторот, како на пример, отворање на посебен влез за фебрилно дете, а и временско одвојување на термините за здраво и фебрилно дете (на пример: во првата половина од работното време здравите, а потоа во втората половина болните и фебрилни пациенти).
Со сето ова ќе се избегнат гужви во чекалните и ќе се избегне ординациите да бидат легло на новиот бран на корона.
Но, тоа не е само превенција на зараза со вирусот корона. Имено, има и други вируси: сезоната на цревни вируси е пред нас, а на есен повторно ќе започнат респираторните вируси и РСВ, и грипот и аденовирусите. Ова особено важи за педијатриските ординации, кај кои 95% од пациентите имаат инфективна патологија и 90% имаат респираторни инфекции.
Д) Телефонски разговори и пишани материјали
На пациентите треба да им составиме пишани материјали, како информативни брошури, во кои ќе им споделиме некои основни информации за нега и исхрана на здраво дете, додатоци во исхраната, но и за некои симптоми на болест (температура, кашлица, растечен нос, повраќање и дијареја), во кои ќе бидат содржани упатства и насоки и што да се прави, а и на што посебно треба да се обрне внимание.
За сето ова да биде можно, ќе мора многу да разговараме со пациентите. Ова ќе спречи дете кое е релативно здраво и има само течење на носот, или пеленски осип, да дојде на лекар и од таму да си оди дома со грип или дијареја (да не ја спомнувам и короната). Ова ќе ги заштити и пациентите и персоналот, но здравствените власти, исто така, ќе имаат бенефит од аспект на намалување на притисокот на системот, како и во смисла на непотребни трошоци кои ги создаваат непотребните прегледи и во голема мерка ќе влијаат на спречувањето на ширење на инфекции во амбулантите, не само на Ковид-19, туку и на сите други инфекции.
И да, да не заборавиме: ќе мора многу да работиме за подобрување на здравствената култура на населението. Ниеден разговор со пациентот нема да смее да пројде без да му дадеме сет на базични информации за определена состојба и базични упатства како се менаџираат некои основни работи и банални здравствени проблеми. Ќе мора да објасниме како да се справи со растечен нос, температура, како да спречи дехидратација, но и да ги побараме пациентите потоа, за да се информираме каков е текот на болеста.
Ова веројатно ќе троши многу енергија на лекарите, но од мое лично искуство дава резултат, кој се гледа во тоа што родителот е посмирен, му се намалува анксиозноста и е пофокусиран на состојбата на детето, но и чувствува поголема сигурност понатаму. Зашто кога на луѓето убаво ќе им објасниш, они имаат обичај внимателно да слушаат. А кога еднаш ќе го совладаат првичниот страв, тогаш се и поопуштени, но и фокусирани на она што навистина е важно.
