ПИШУВА:
Д-р сци. Александар Сајковски
специјалист педијатар – неонатолог
Драги родители,
Крајот на годината е време на можеби најубавите празници. Новогодишните и божиќните празници се денови на семејна љубов, песна и емоции. Но, ако веќе сте го добиле вашето новородено дете односно вашиот нов универзум или истиот го очекувате, Вие започнувате со обид за решавање на една загатка со повеќе непознати. Се наоѓате пред безброј прашања за тоа што е најдобро за вашиот нов универзум. Едно од нив е секако и прашањето за потребата кога и како со суплементацијата со витамини.
Одговорот на ова прашање не може, а да не започне со акцентирање на фактот дека медицината последниве децении со светлосна брзина ги открива новите места на дејство, новите ефекторни молекули и дава нова светлина во примената на одредени витамини и минерали. Затоа, одговорот на ова прашање треба да лежи во наодите кои се добиени во повеќе десетици илјади научни студии, односно во медицината базирана на докази. А таа вели:
Витамин К
Иако е овој витамин откриен од страна на данскиот научник Хенрик Дам (Henrik Dam) и Едвард Аделберт Дојзи (Edward Adelbert Doisy) од Универзитетот на Ст. Луис работејќи паралелно во период од 1929 до 1939 година, за што се и добитници на Нобеловата награда за медицина во 1943 година, се до 1974 година не била позната неговата прецизна функција се до откритието на протромбинот кој е витамин К зависен фактор на коагулација.
Денешните сознанија укажуваат на негови значајни функции во одржувањето на телесната хомеостаза во коагулацијата на крвта, во метаболизамот на коските и превенција на остеопорозата, одржување на нормалното функционирање на крвните садови и одржување на кардиоваскуларното здравје и инхибиција на растот на туморските клетки. Во тој контекст е особено важна детската популација во првите три месеци од животот во превенцијата на доцниот К витамин дефицит.
Актуелна препорака дека покрај иницијалната апликација на витамин К во родилиште, треба да се продолжи со профилакса од осмиот ден до крајот на третиот месец од животот со внесување на 25 μg дневно, кај деца кои се на доење. Кај деца кои се на вештачка исхрана таа не е потребна затоа што во формулите е додаден витаминот К. Продолжената перорална профилакса е посебно значајна за предвремено родените деца, кај новородени и доенчиња со тешка и пролонгирана жолтица, но и кај оние каде е употребена антибиотска и антиепилептична терапија како кај детето така и кај мајката.
Витамин Д
Иако за витаминот Д се знае речиси 100 години, сепак останува голема мистерија. Тоа помалку се однесува на неговите калцитропни ефекти, кои во голема мера се познати, но многу повеќе на некалцитропните својства и оптималните потреби, кои во современите услови на живот се пропратени со ограничена изложеност на сонце.
Бројни студии покажуваат дека недостатокот на витамин Д денес е глобален феномен и важен фактор во развојот на разни малигни, автоимуни, дегенеративни, алергиски инфективни и други заболувања. Поради тоа, со цел да се зачува здравјето, дополнителниот внес на витамин Д преку храната или суплементи се смета за круцијално. Ова важи за сите возрасти, особено за децата во период на раст и развој, кај мајки во бременост и доење.
Како најважни омега-3 масни киселини за човекот се алфа-линолеичната (АЛА), еикосапентаеноичната киселина (ЕПА), докосахексаеоничната киселина (ДХА). АЛА има растително потекло, додека ЕПА и ДХА уште се наречени морски масни киселини бидејќи скоро исклучиво ги има во алгите, рибите и други морски плодови. Значењето на ДХА е во фактот дека е таа главна структурна маст во мозокот, нервните клетки и ретината на окото
Физиолошките потреби за витамин Д човекот ги обезбедува преку кожна синтеза, додека храната, со исклучок на рибиното масло, морската риба, црниот дроб, жолчката од јајце и млечните формули, е сиромашна со него. Степенот на кожната продукција на витамин Д зависи од географската ширина, годишната сезона, времето од денот, должината на изложеност на сонце, количината на меланин во кожата, возраста и степенот на заштита за време на сончање.
Актуелна препорака дека покрај иницијалната апликација на витамин К во родилиште, треба да се продолжи со профилакса од осмиот ден до крајот на третиот месец од животот со внесување на 25μg дневно, кај деца кои се на доење. Кај деца кои се на вештачка исхрана таа не е потребна затоа што во формулите е додаден витаминот К. Продолжената перорална профилакса е посебно значајна за предвремено родените деца, кај новородени и доенчиња со тешка и пролонгирана жолтица, но и кај оние каде е употребена антибиотска и антиепилептична терапија како кај детето така и кај мајката
Денеска се смета дека во светот околу 1 милијарда на луѓе имаат ниско ниво на витамин Д, а посебно интересно е дека и во најразвиените земји педијатрите го детектираат повторното јавување на рахитисот.
Во однос на витаминот Д, актуелна препорака е да се започне од осмиот ден на старост со апликација на 400 ИЕ дневно кај доносено дете и 800 ИЕ кај недоносено дете. Оваа доза е во тек на првата година варијабилна во зависност од растот и развојот на детето.
ДХА
Нормалниот развој и функционирањето на телото на децата зависи од голем спектар на незаситени масни киселини. Тие се составен дел на клеточните мембрани (мозок, око, срце…), разни хормони (паракрини-еикозаноиди) и ензими.
Како најважни омега-3 масни киселини за човекот се алфа-линолеичната (АЛА), еикосапентаеноичната киселина (ЕПА), докосахексаеоничната киселина (ДХА). АЛА има растително потекло, додека ЕПА и ДХА уште се наречени морски масни киселини бидејќи скоро исклучиво ги има во алгите, рибите и други морски плодови.
Значењето на ДХА е во фактот дека е таа главна структурна маст во мозокот, нервните клетки и ретината на окото. Мастите чинат 60% од структурата на мозокот, а 25% од нив е ДХА. ДХА чини 30% од структурните масти во сивата маса на мозокот. Во комплетната структура конечно оваа масна киселина достига до 97% од омега-3 мастите во мозокот и до 93% од омега-3 мастите во ретината.
Растот и развојот на мозокот и акумулацијата на ДХА во нервното ткиво за време на последниот триместар од бременоста и првите две години од животот кај детето е еден од најактивните и најголеми биолошки процеси. Така, за време на последниот триместар од бременоста, мозокот расте околу 260%, и има средна тежина од 400 грама при раѓање, продолжува да расте дополнителни 175% за време на првата година од животот, и дополнителни 18% за време на втората година. И покрај тоа што понатаму се случуваат значајни промени во адаптацијата и поврзаноста на нервните патишта за време на детството, адолесценцијата и раното зрело доба, мозокот расте само уште 21% во големина од 2 години па се до возрасен човек. Овој раст е фасцинантен и феноменален.
Нелсон од Центарот за развој на децата од Харвард универзитетот, објавува студија и анализа во која се покажува дека во првите години од животот формирањето на синапсите зависи од рана експресија и внесување на омега масни киселини и дека секоја секунда во овој дел од животот се формираат по 700 нови синаптички врски. На раѓање новородено дете има 200 милијарди нервни клетки наречени неврони. Мозокот расте 1.7 грама на ден во тек на првата година од животот, а 60% од енергетскиот внес од храната бебињата го трошат за раст на мозокот. Од социјален и емотивен аспект бебињата во тек на првата година ја сакаат интерреакцијата и допирот од родителите еднакво како што ја сакаат храната.
Актуелната препорака е дека секојдневно децата од раѓање до крајот на првата година треба да внесуваат ДХА 100 мг дневно, додека дозата во текот на втората година изнесува 100-150 мг на ден.
Во контекст на наведените потреби истите оптимално може да се обезбедат за вашето потомство односно вашиот универзум со колекцијата на Dr Leo baby, од реномираниот „Геофарм“.
