ПИШУВА:
Д-р Звезда Спасовска
специјалист педијатар
♦♦♦♦♦♦♦
ИМУНИЗАЦИЈА – КОГА И КАКО?
Имунизацијата против заразните заболувања е еден од најефективните, најделотворните и најлесните начини за заштита на луѓето како поедници, но и на целата популација од одредени заразни заболувања. Благодарение на вакцинацијата некои заразни заболувања како големата сипаница-вариола вера и полиомиелиотот беа прогласени за ерадицирани.
Имунизацијата се дели на активна и пасивна
Активна имунизација или вакцинација подразбира внес на одредени антигени во организмот кои провоцираат создавање на специфични антититела, кои го штитат примателот од одредена инфективна болест во одреден временски период кој може да биде од неколку месеци до неколку децении. Антигените кои се внесуваат во организмот можат да бидат живи и ослабени (атенуирани) причинители на заразни болести, мртви причинители, нивни делови или продукти или антигени произведени со генетска технологија. Со активната имунизација односно вакцинацијата се постигнува создавање на одреден титар на антитела во организмот против одредено заразно заболување, кои имаат долгогодишна меморија. При ревакцинација нивниот титар брзо се зголемува, со што имуногеноста се појачува и заштитата против болеста е огромна.
Пасивната имунизација е давање на готови антитела во серум против одредена инфективна болест кои се произведени од некој друг давател (донор). Истите можат да бидат од животинско потекло (хетерологен серум) или од човечко потекло (хомологен серум). Пасивната имунизација односно давање на серум со готови антитела се спроведува кога е неопходно брза реакција и борба против одреден инфективен агенс. Заштитата со пасивните антитела трае краткотрајно колку што живеат антителата во организмот (неколку недели до месеци) бидејќи истите се разградуваат и не обезбедуваат соодветна долготрајна меморија. Посебен облик на пасивна имунизација е трансплацентарниот премин на антителата од мајката кон плодот од сите инфективни заболувања кои мајката ги прележала. Овие антитела го штитат доенчето во првите месеци, односно некаде до шестиот месец, по што истите се разградуваат.
Често се поставува прашањето: Kоја е целта на имунизацијата и како да се спроведе истата?
Целта е да се постигне искоренување на низа инфективни болести кои се пропратени со висок морбидитет и морталитет. Во земји каде имунизацијата се спроведува во голем процент од детската популација заразните болести како сипаници, дифтерија, полиомиелит, тетанус и пертусис поретко или воопшто не се сретнуваат.
За да се постигне таков успех неопходно е да се спроведе имунизација кај над 90-95% од децата со вакцини кои имаат висок степен на имуногеност и низок степен на несакани реакции. Неопходно е имунизацијата да ја води и следи матичниот педијатар кој се грижи за здравјето на детето како поединец познавајќи ги сите негови поединости и специфики, алергиски реакции и хронични заболувања, со можност за соодветна препорака кога и како да се спроведе имунизацијата според препорачаниот календар за имунизација.
Контраиндикациите, за жал, се толкуваат и применуваат различно и многу широко, со доза на страв и од страна на медицинскиот персонал и од страна на родителите со цел да не му се наштети или да му се случи нешто на детето. Поради тоа често се одлучува да не му се стави вакцината според календарот и со тоа непотребно да се одложи. Детето се остава подложно на инфективната болест, останува незаштитено и ризикот од епидемиска појава на дадената болест во популацијата се зголемува
Спроведувањето на имунизацијата е многу олеснето со поливалентните вакцини (петовалентни и шестовалентни) со кои при една посета и со едно боцкање детето добива пет или шест вакцини. Стравот дека оддеднаш се ставаат повеќе вакцини кај еден така мал и кревок организам е неоправдан со оглед дека токму тие мали суштества секојдневно, во секоја минута и со секој туѓ допир доаѓаат во контакт и мораат да се борат против низа на антигени, бактерии и вируси и да почнуваат полека да создаваат и сопствен имунитет.
Неопходно е имунизацијата да ја води и следи матичниот педијатар кој се грижи за здравјето на детето како поединец познавајќи ги сите негови поединости и специфики, алергиски реакции и хронични заболувања, со можност за соодветна препорака кога и како да се спроведе имунизацијата според препорачаниот календар за имунизација
Пред да се спроведе имунизацијата треба од анамнезата и прегледот на детето да се утврди дали постојат евентуални контраиндикации за вакцинација. Контраиндикациите можат да бидат општи кои се однесуваат за сите вакцини и специфични за одредени вакцини.
Општи контраиндикации кои важат за сите вакцини се:
-
Акутна болест;
-
Фебрилна состојба со температура над 38,5 Ц степени;
-
Преосетливост на одредени состојки на вакцината;
-
Тешка несакана реакција при некое претходно вакцинирање.
Во посебни контраиндикации за живите вакцини се додадени:
-
Бременост и период од еден месец пред планирање на забременување;
-
Состојби со имундефицит (имунодефициентни болести, карциноми, хемотерапија и сл.).
Посебни контраиндикации за одредени вакцини:
За туберкулоза: СИДА, вродени заболувања со имундефицит кај новороденото и позитивна фамилијарна анамнеза.
Пертусис: прогресивни болести на нервниот систем (прогресивна енцефалопатија, инфантилни спазми, неконтролирна епилепсија).
Полиомиелит: во сeмејство каде што има пациент со имундефицит.
Контраиндикациите, за жал, се толкуваат и применуваат различно и многу широко, со доза на страв и од страна на медицинскиот персонал и од страна на родителите со цел да не му се наштети или да му се случи нешто на детето. Поради тоа често се одлучува да не му се стави вакцината според календарот и со тоа непотребно да се одложи. Детето се остава подложно на инфективната болест, останува незаштитено и ризикот од епидемиска појава на дадената болест во популацијата се зголемува.
Затоа е убаво покрај контраиндикациите да се споменат и состојбите кои често се употребуваат како причина за невакцинирање, но не се контраиндикација за вакцинација, односно и со нив може да се вакцинира:
-
Благ или умерен пораст на телесна температура по претходно вакцинирање;
-
Блага локална реакција на место на убодот при претходна вакцина;
-
Блага акутна болест без температура или со температура до 38,5 Цº;
-
Антимикробни лекови;
-
Рековалесценција после болести;
-
Изложеност на заразна болест;
-
Други невакцинирани во семејството;
-
Други болни во семејството со акутна инфекција пропратена со температура или без температура;
-
Бременост на мајката;
-
Недоносени новородени – се вакцинираат исто како и доносени;
-
Користење на инхалаторни кортикостероиди;
-
Алергија на пеницилин или други алергии кај детето или во семејството.
ПОВЕЌЕ ОД ИСТИОТ АВТОР, Д-Р ЗВЕЗДА СПАСОВСКА:
