ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Иако сме сите биолошки различни, со различни потенцијали за преживување како резултат на различни интраутерини услови во кои сме биле, бебињата со ниска гестациска старост се навистина големи борци! Некогаш дури и кога постои внатрешна дилема на докторот околу потребата и резултатите од пружените мерки, бебето со своето закрепнување ги побива сите прогнози! Тоа е, всушност, и магијата и предизвикот на лекување на предвремено родените бебиња – зад низа на препреки, помали или поголеми кои ги совладувате заедно, во најголемиот број на случаи се крие здраво растење, убави и паметни деца, родителска радост“, раскажува проф. д-р Александра Дороњски, педијатар-неонатолог од Србија.
Да се биде интензивец, да се лекуваат илјадници бебиња во моментите на најголема слабост (истовремено и силина), да се биде дел од исто толку судбини, е неописливо чувство, кое Ве следи цел живот. „Нема ништо поубаво од повторното соединување на мајката со нејзиното бебе и возбудата, радоста, стравот и загриженоста, кои се чувствуваат од страна на мајката, и сатисфакцијата поради успехот, од страна на лекарите, кои прават еден конгломерат на емоции во кои се „капат“ сите кои се присутни при отпуштањето на бебето од болница. Дотогаш „нашето бебе“ повторно станува „мамино и татино“. И кога ќе се поздравите со нив, до следното видување и првиот контролен преглед, им се враќате во Одделението на другите деца, на други судбини… И така со децении!“, вели проф. д-р Дороњски, исклучителна личност, професорка, стручњак, која помалку емотивно признава дека се „топи“ кога ќе ги сретне своите поранешни пациентчиња надвор од болница. „Најмногу сакам кога ќе ги сретнам на прошетка, кога родителите ќе кажат: „Оваа докторка те знае кога беше мал/а“, а тие прашално ме гледаат и си мислат: „Кој си ти!“ А јас, стар познаник од Интензивна, растам како „квасец“, гледајќи ги своите поранешни пациенти…
Професорке, се зголемува бројот на предвреме родени деца. На што се должи ваквиот тренд и дали може да се доведе во корелација со се поголемиот број на ин витро оплодувања?
Проф. д-р Дороњски: За жал, бројот на предвремено родени бебиња се зголемува и покрај сите мерки кои се преземаат во рамки на перинаталната медицина. Пред десетина години навистина постоеше зголемен број на предвремено родени деца, предизвикани од интервенциите кои беа правени во областа на фертилитетот, најмногу поради ин витро фертилизацијата. Со усвојување на програмата за помал број на ембриотрансфери (еден или два ембриони, максимум три), бројот на предвремено родени бебиња предизвикани од ин витро оплодување не е поголем. Факт е дека децата од повеќеплодови бремености почесто се раѓаат предвреме, но тоа е сега константен број кој не се менува. Што се однесува до предвременото породување, останува проблемот на неконтролирани бремености или недоволно контролирани бремености, инфекции за време на бременоста и некои други, можеби превентабилни состојби, со чие решавање би можел да се намали бројот на предвремено родени бебиња.
Многу значаен проблем на предвремено родените бебиња е мозочното крвавење. Осетливите и нежни крвни садови во мозокот се склони кон крвавење кај предвремено родени бебиња. Тие крвавења може да направат голема штета – непосредно уништувајќи го мозочното ткиво, запушувајќи го нормалниот тек на мозочната течност. Последиците од ова се разнолики, најтешки се различните видови и степени на попреченост во развојот
Медицината напредува, прагот на преживување на предвреме родените деца се поместува. Која е всушност долната граница на преживување, со колку гестациски недели преживуваат бебињата денес за разлика од порано?
Проф. д-р Дороњски: Современата неонатологија познава т.н. долна граница на одржливост (viabilitet). Препораките на повеќето стручни здруженија е активно да се пристапува кон лекување на новороденчиња родени во 23-24 гестациска недела. За оние новороденчиња кои се родени во 22 гестациска недела, се препорачува палијативна нега, додека сите се согласуваат дека лекувањето на децата родени во 25-та гестациска недела е – задолжително. Се разбира дека при проценката за лекување секогаш се зема предвид и точноста на одредување на гестациската старост што некогаш не е сигурно.
Кои се најголемите ризици по здравјето на предвреме родените дечиња?
Проф. д-р Дороњски: Предвреме роденото новороденче го „демнат“ многу ризици по здравјето – од самото раѓање, каде што ваквите бебиња се посклони кон перинатална асфиксија (недостаток на кислород во организмот), незрели бели дробови („созревање на белите дробови“ односно нивната подготвеност да ја извршуваат својата екстраутерина функција на размена на гасови), постоењето на недоволно развиен имунолошки систем (склоност кон инфекции), незрели црева кај кои може да дојде до појава на најтешката болест на цревата кај новороденчето која се вика некротичен ентероколитис. Развојот во надворешната средина има свое негативно влијание на белите дробови, па бебињата кои се предвреме родени може да заболат од хронична болест на белите дробови, која се нарекува бронхопулмонална дисплазија. Исто така, нарушувањето на протокот на крв поради променетиот притисок во белодробните крвни садови може да резултира со присутен и значаен за крвотокот крвен сад, кој додека е бебето во матката има своја функција, а после раѓањето треба да се затвори – тоа е крвниот сад кој се нарекува Ductus arteriosus botalli. Ако остане отворен, прооден, тогаш ја нарушува нормалната циркулација и потребно е да се затвори со лекови или по хируршки пат.
И последно, но не и најмалку важно, можеби дури и на прво место, многу значаен проблем на предвремено родените бебиња е мозочното крвавење. Осетливите и нежни крвни садови во мозокот се склони кон крвавење кај предвремено родени бебиња. Тие крвавења може да направат голема штета – непосредно уништувајќи го мозочното ткиво, запушувајќи го нормалниот тек на мозочната течност. Последиците од ова се разнолики, најтешки се различните видови и степени на попреченост во развојот.
Одржувањето на лактација во болнички услови од една страна е стресно и тешко, а од друга страна, присуството на бебето покрај мајката е своевиден стимуланс за одржување на млекото
Имајќи го предвид значење на мајчиното млеко, како да се одржи лактацијата со оглед на долгиот период кој прематурчињата го минуваат во интензивната единица?
Проф. д-р Дороњски: Напорите коишто ги вложија педијатрите, а посебно педијатрите-неонатолози, сепак, вродија со плод. Важноста на мајчиното млеко во исхраната на новороденчињата стана познато на стручната, но и поширока јавност. Мајките на предвреме родените деца, иако не се покрај своето бебе (поради здравствената состојба, оперативно породување и сл.) сега веќе своето измолзено млеко го замрзнуваат чувајќи го за хранење на бебето по неговото пристигнување од болница дома. Мора да се каже дека одржувањето на лактација во болнички услови од една страна е стресно и тешко, а од друга страна, присуството на бебето покрај мајката е своевиден стимуланс за одржување на млекото.
Какви се потребите на едно предвреме родено бебе и од што зависи неговата прогноза подоцна во животот? Успеваат ли овие прерано родени деца да надоместат и да фатат чекор со своите врсници?
Проф. д-р Дороњски: По отпуштањето од болница, сите предвремено родени деца редовно се контролираат во неонатолошки амбуланти. Тука се евалуира нивниот раст и развој, се откриваат сите пореметувања и рано се интервенира со упатување на невростимулативни третмани, корекција на видот, слухот и слично.
На родителите им се објаснува динамиката на контролните прегледи и им се свртува вниманието на одредени состојби на кои мора итно да реагираат. Тоа се евентуални пореметувања на состојбата на свест (кои веќе се јавувале во болница или се новонастанати), сите респираторни инфекции, промената во ритамот на хранење и слично. Посебно внимание посветуваме на епидемиолошката ситуација во домот – евентуална болест на другите членови на семејството со цел да го заштитиме бебето
Посебно е важно секоја година во сезоната кога се јавуваат вирусните инфекции предизвикана од вирусот наречен Респираторен синцицијален вирус (RSV), бебињата кои имаат индикaции за примена на профилакса со препаратот Palivizumab (готово антитело против овој вирус) да се јават во надлежната установа и да го примат овој препарат. На тој начин се штитат од можни тешки вирусни инфекции предизвикани од овој вирус, коj некогаш може да бидe и смртоносeн.
Растот на „поранешните“ предвремено родени бебиња понекогаш е поспор отколку што би требало. Со таа цел се упатуваат на ендокринолог кој го проценува растот и во право време интервенира со давање на хормон за раст.
Особено емотивен момент е заминувањето на бебето од интензивната единица. Како за родителите, така и за докторите, кои на некој начин се врзуваат со најмалите пациентчиња со тоа што секојдневно се борат за нивните животи. Како се чувствувате кога едно „интензивче“ ќе предадете во рацете на неговата мајка и ќе им дозволите заедно да си заминат дома?
Проф. д-р Дороњски: Мислам дека тоа е неповторливо искуство! Повторното соединување на мајката со нејзиното бебе и возбудата, радоста, стравот и загриженоста, кои се чувствуваат од страна на мајката, и сатисфакцијата поради успехот од страна на лекарите, прават еден конгломерат на емоции во кои се „капат“ сите кои се присутни при отпуштањето на бебето од болница. Дотогаш „нашето бебе“ повторно станува „мамино и татино“. И кога ќе се поздравите со нив, до следното видување и првиот контролен преглед, им се враќате во Одделението на другите деца, на други судбини … И така со децении!
Напорите коишто ги вложија педијатрите, а посебно педијатрите-неонатолози, сепак, вродија со плод. Важноста на мајчиното млеко во исхраната на новороденчињата стана познато на стручната, но и поширока јавност. Мајките на предвреме родените деца, иако не се покрај своето бебе (поради здравствената состојба, оперативно породување и сл.) сега веќе своето измолзено млеко го замрзнуваат чувајќи го за хранење на бебето по неговото пристигнување од болница дома
Каков е интензитетот на прегледи по напуштање на болницата и заминување во домашни услови? На што ги предупредувате родителите?
Проф. д-р Дороњски: Како што веќе кажав, на родителите им се објаснува динамиката на контролните прегледи и им се свртува вниманието на одредени состојби на кои мора итно да реагираат. Тоа се евентуални пореметувања на состојбата на свест (кои веќе се јавувале во болница или се новонастанати), сите респираторни инфекции, промената во ритамот на хранење и слично. Посебно внимание посветуваме на епидемиолошката ситуација во домот – евентуална болест на другите членови на семејството со цел да го заштитиме бебето. Лекарите интензивисти се практично достапни 24 часа за совет на родителите по телефон. Родителите навикнати на лекарите кои го лекувале нивното бебе најчесто и се јавуваат на телефон загрижени поради некој симптом или знак, или во потрага по совет.
Велат дека најмалите пациенти, прематурчињата, се истовремено и најголемите борци. Какво е Вашето искуство?
Проф. д-р Дороњски: Точно така! Иако сме сите биолошки различни, со различни потенцијали за преживување како резултат на различни интраутерини услови во кои сме биле, бебињата со ниска гестациска старост се навистина големи борци! Некогаш дури и кога постои внатрешна дилема на докторот околу потребата и резултатите од пружените мерки, бебето со своето закрепнување ги побива сите прогнози! Тоа е, всушност, и магијата и предизвикот на лекување на предвремено родените бебиња – зад низа на препреки, помали или поголеми кои ги совладувате заедно, во најголемиот број на случаи се крие здраво растење, убави и паметни деца, родителска радост.
Лично, најмногу сакам кога ќе ги сретнам на прошетка, кога родителите ќе кажат: „Оваа докторка те знае кога беше мал/а“, а тие прашално ме гледаат и си мислат: „Кој си ти!“ А јас, стар познаник од Интензивна, растам како „квасец“, гледајќи ги своите поранешни пациенти…
