ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Астмата е хронична болест на дишното стебло, но со соодветен третман и следење може и треба да се стави под контрола. Секое дете треба да има непречен раст и развој и квалитетен живот, со сите предизвици кои ги има. Во основата на патогенезата на оваа болест лежи комплексна интерреакција на внатрешни, генетски фактори како и надворешни фатори, рана изложеност на алергени (домашна прашина, микрокрлеж, полени, мувла, животински влакна), аерозагадувачи, микроорганизми, начинот на исхрана, малата физичка активност и лежерниот начин на живот, стресот, воопшто „начинот на живот“, објаснува асс. д-р Валентина Цвејоска-Чолаковска, педијатар-пулмоалерголог.
Преваленцијата на астмата во детската возраст во последниве децении бележи пораст. На што се должи ваквата состојба?
Асс. д-р Цвејоска-Чолаковска: Астмата е една од најчестите хронични болести со повеќе од 334 милиони болни ширум светот. Преваленцијата на астмата во детството е во пораст во последниве децении. Во основата на патогенезата на оваа болест лежи комплексна интерреакција на внатрешни, генетски фактори како и надворешни фатори, рана изложеност на алергени (домашна прашина, микрокрлеж, полени, мувла, животински влакна), аерозагадувачи, микроорганизми, начинот на исхрана, малата физичка активност и лежерниот начин на живот, стресот, воопшто „начинот на живот“. Македонија во 2004 и 2016 година учествуваше во две големи интернационални епидемиолошки студии за астма и алергии во детската возраст и реферираше преваленција од 1,7%, односно 2,6%, со што, како земја во развој, има умерено ниска преваленција на астма во детството. Тоа веројатно се должи на нејзина субдијагностицираност.
Дијагнозата на астмата во детската возраст е вистински предизвик имајќи ги предвид симптомите кои се појавуваат и при други состојби или болести. Што е пресудно при поставување на дијагнозата?
Асс. д-р Цвејоска-Чолаковска: Респираторните симптоми, како кашлица, отежнато и забрзано дишење и „свирење“ во градите се чести кај децата во склоп на респираторните вирусни инфекти, но и во склоп на други состојби и болести, вродени и стекнати. Па ние педијатрите, пулмоалерголози, знаеме да кажеме дека „се што свири не е астма“. Вистински предизвик е да се издвојат, од големата група, децата што одат по патот на астмата, а за тоа некогаш е потребно подолго следење на состојбата. Дијагностичките постапки во детската возраст се ограничени заради имунолошката незрелост, од една страна, и несоработката на децата, од другата страна, па најчесто пресудно за поставување на дијагнозата е историјата на болеста и клиничката слика, надополнети со наодите од алерголошките испитувања. Златен стандард за утврдување на алергија кон одреден алерген се кожните prick тестови со стандардни алергени или одредување на специфични антитела кон одредени алергени во крвта.
Кои се тригер-факторите и како понатаму се одвива лекувањето откако ќе се постави дијагнозата?
Асс. д-р Цвејоска-Чолаковска: Најчести тригер-фактори за влошување на симптомите се вирусните инфекти, изложеноста на алергени, аерозагадувачи, како надворешни, издувните гасови на автомобилите, топланите, особено во зимските месеци, така и внатрешни, во домот. Посебно внимание на родителите им обрнуваме на штетноста на пасивната изложеност на чадот од цигарите во домот, автомобилот и другите затворени простории.
Дијагностичките постапки во детската возраст се ограничени заради имунолошката незрелост, од една страна, и несоработката на децата, од другата страна, па најчесто пресудно за поставување на дијагнозата е историјата на болеста и клиничката слика, надополнети со наодите од алерголошките испитувања
Лекувањето на астмата, како хронична воспалителна болест на дишното стебло, опфаќа неколку алки во синџирот. Фармакотерапијата е камел-темелник во лекувањето и вклучува два вида на лекови, контролори и ослободувачи. Едукацијата на пациентите и нивните родители опфаќа информации за хроничниот и варијабилен тек на болеста, за потребата од користење на лекови и тогаш кога детето е стабилно, без симптоми, за важноста од правилно користење на помошни апарати за земање на терапија за инхалација.
Децата се често осетливи и избегнуваат да ја примаат терапијата, се срамат од симптомите, од ограниченоста во активностите кои тие сакаат да ги прават, како што се спортување, играње со другарите, со домашните миленици, дружење со врсниците во нивните домови. Во пубертетскиот период имаат и емоционални потешкотии – исплашени се од астма нападите, нервозни и фрустрирани од неможноста да прават што сакаат и чувството на поинаквост од своите врсници
Едукацијата е континуиран процес кој треба да се повторува и надградува при секоја контрола на пациентот. Астма симптомите и влошувањето на клиничката слика се тригерирани од различни специфични и неспецифични стимули. Нивното избегнување може да има корист во контрола на активноста на болест. По поставување на дијагнозата и започнување на терапијата, редовното следење е строго препорачано, со цел да се постигне добра контрола на болеста, а тоа значи отсуство на симптоми со минимални дози на лекови. При тоа кај децата над 6 години важна е и проценката на белодробната функција. Во почетокот неопходни се почести контроли, со цел да се види ефектот од терапијата и совладаноста на техниката за користење на помошните апарати.
Како да се подобри квалитетот на живот кај пациентите со астма?
Асс. д-р Цвејоска-Чолаковска: Како и кај секоја хронична болест, важна е и проценката на квалитетот на животот кај децата со астма. За таа цел го користиме интернационалниот Прашалник за квалитет на животот кај децата со астма од Juniper, преведен на македонски јазик.
Децата се често осетливи и избегнуваат да ја примаат терапијата, се срамат од симптомите, од ограниченоста во активностите кои тие сакаат да ги прават, како што се спортување, играње со другарите, со домашните миленици, дружење со врсниците во нивните домови. Во пубертетскиот период имаат и емоционални потешкотии – исплашени се од астма нападите, нервозни и фрустрирани од неможноста да прават што сакаат и чувството на поинаквост од своите врсници.
Златен стандард за утврдување на алергија кон одреден алерген се кожните prick тестови со стандардни алергени или одредување на специфични антитела кон одредени алергени во крвта
Секое дете со астма со правилен третман и следење треба да има добра контрола на болеста која нема да му ги попречи секојдневните активности во училиштето и домот. Тоа значи дека треба да има добар квалитет на животот како детето, така и другите членови на семејството.
Дали астмата може да биде излекувана?
Асс. д-р Цвејоска-Чолаковска: Астмата, како што напоменав, е хронична болест на дишното стебло, но со соодветен третман и следење може и треба да се стави под контрола. Секое дете треба да има непречен раст и развој и квалитетен живот, со сите предизвици кои ги има.
