ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Пертусисот е високозаразна болест која најчесто се јавува кај деца и адолесценти и е предизвикана од грам-негативната бактерија Bordetella pertussis. Се пренесува аерокапково со вдишување на воздух контаминиран со оваа бактерија. Симптомите на ова заболување во многу зависат од возраста на пациентот како и од неговиот вакцинален статус, така што со најтешка клиничка слика и со висок процент на компликации се манифестира кај најмалата возрасна група- доенчињата во првите шест месеци од животот кај кои не е започната имунизацијата, како и групата на деца (до 5 години) кои од различни причини не се имунизирани по препорачаниот календар за имунизација“, објаснува прим. д-р Благица Манчева, педијатар.
Меѓу најчестите компликации кај доенчињата се асфиксија, воспаление на средно уво, бронхопневмонија која може да биде фатална на која било возраст. „Како резултат на тешките повторливи атаки на кашлица може да се јави крвавење во мозокот, очите, кожата и мукозните мембрани. Воспалените мозочните структури може да резултираат со парализа, интелектуална попреченост или други невролошки нарушувања. Заради силината на кашлицата може да се јават папочна кила и ректален пролапс. Во одредени случаи инфекцијата со Bordetella pertussis завршува и со летален исход“, вели прим. д-р Манчева.
По регионот и Скопје се соочува со епидемија на голема кашлица (пертусис). Бројот на случаи расте на дневно ниво, а децата кои не се вакцинирани или се некомплетно вакцинирани не се згрижуваат во градинките. Кои се главните причини за повторната појава на болеста која со години беше искоренета, благодарение на вакцините кои пружаат добра заштита, иако истата e временски ограничена?
Прим. д-р Манчева: Не само во нашата држава, но и во нашето соседство следиме епидемиолошки податоци за пораст на заболени деца со пертусис (или магарешка, 100-дневна кашлица). Бројот на заразени, потврдени случаи расте заради големиот број на деца кои не се редовно имунизирани во тек на последниве години, сведоци сме како педијатри за отпор кај се поголем број на родители кон редовната имунизација на нивните деца заради мислењето дека одредени вакцини се одговорни за отстапувања во нормалниот раст и развој.
Пертусисот е високозаразна болест која најчесто се јавува кај деца и адолесценти и е предизвикана од грам-негативната бактерија Bordetella pertussis. Се пренесува аерокапково со вдишување на воздух контаминиран со оваа бактерија. Симптомите на ова заболување во многу зависат од возраста на пациентот како и од неговиот вакцинален статус, така што со најтешка клиничка слика и со висок процент на компликации се манифестира кај најмалата возрасна група- доенчињата во првите шест месеци од животот кај кои не е започната имунизацијата, како и групата на деца (до 5 години) кои од различни причини не се имунизирани по препорачаниот календар за имунизација. Преносители на инфектот се повозрасната популација или адолесценти кои се вакцинирани, тие имаат сосема лесна клиничка слика на инфекција на дишните патишта слична на настинка. И покрај вакцинацијата која се спроведува ширум светот од 50-тата година на минатиот век оваа болест е се уште широко застапена и е со неповолен тек особено кај најмалата возрасна популација. Во 2014 год. во светот починале 160 700 деца на возраст помала од 5 год.
Последнава недела е забележителен поголем број на деца кои го посетуваат вакциналниот пункт за да си ги примат пропуштените дози за непречено да продолжат со престој во градинка, но потребно е да им се нагласи на родителите дека е потребен извесен период за соодветен имунолошки одговор
Најдобар начин на превенција од пертусис е имунизацијата. Започнува од третиот месец на животот, се аплицира во три последователни дози, втора доза се аплицира помегу 15-18. месец. Солидно ниво на заштита се постигнува со бустер дози во тек на шестата година и во завршната година од основното образование. Со редовната имунизација и опфатеност на децата повеќе од 95 % се постигнува добар колективен имунитет, така што во случај на заразување со оваа бактерија инфекцијата ќе помине со клиничка слика за лесна инфекција на дишните органи. Имунизацијата и прележувањето на пертусис не обезбедуваат доживотен, траен имунитет, но овозможуваат секоја наредна инфекција да е е со полесна клиничка слика. Вакцинацијата обезбедува солидна заштита во тек на најмалку пет години, додека природниот имунитет по прележување трае од 7-20 години, но и тој слабее односно се намалува.
Со редовна и со поголем процент на опфатеност со имунизација оваа болест поминува во сезонска и со лесна клиничка слика кај повозрасната детска популација, доволниот титар на створени антитела го блокираат ширењето на оваа бактериска инфекција кон најранливата група на доенчиња помали од шест месеци кои немаат створен имунитет кон оваа болест.
Каква е ситуацијата во Вашата амбуланта? Дали имате суспектни и потврдени случаи на голема кашлица, за колкави деца се работи и каква е нивната клиничка слика?
Прим. д-р Манчева: Во пулмоалерголошката амбуланта при поликлиниката во Букурешт во тек на минатите неколку недели имаше зголемен опсег на прегледи, доминираа училишна група на деца кои манифестираа симптоми на сува измачителна кашлица која трае подолг временски период, заради што со сомнеж за алергиска генеза на истата беа упатени. Кај четири пациенти на возраст од 11-17 години со PCR (полимеразна верижна реакција) беше потврдена инфекција со Bordetella pertussis. Скоро кај сите немаше значајни пореметување во општата состојба, оваа возрасна група релативно лесно ја поминува оваа сериозна бактериска инфекција, клиничката слика е со симптоми на настинка (носна секреција, болка во грлото, ретко лесно покачена температура), на која се надоврзува подолготрајна сува надразнителна кашлица поназначена во вечерните часови.
Бројот на заразени, потврдени случаи на голема кашлица расте заради големиот број на деца кои не се редовно имунизирани во тек на последниве години, сведоци сме како педијатри за отпор кај се поголем број на родители кон редовната имунизација на нивните деца заради мислењето дека одредени вакцини се одговорни за отстапувања во нормалниот раст и развој
Во зависност од времето на настанување на инфектот според анамнестичките податоци и присутните клинички симптоми беа соодветно лекувани, за одбележување е податокот дека сите овие беа редовно имунизирани. Од особена важност е да се помисли и потврди пертусис кај оваа возрасна група заради навремено преземање на соодветни превентивни мерки со цел прекин на ланецот на пренос на инфектот кај ризичната група, а тоа се најмалите – доенчиња помали од шест месеци.
Како се лекува болеста и колку долго болните се заразни?
Прим. д-р Манчева: Антибиотската терапија е третман на избор за пертусис. Меѓутоа за да биде ефективен, третманот мора да започне рано во текот на болеста, по можност во рок од две недели од почетокот на симптомите. Антибиотскиот третман овозможува да се елиминираат бактериите од носот и грлото и да го ограничи ризикот за пренос на инфекцијата – после само пет дена од користење на антибиотик лицето не е заразно веќе, не ја пренесува инфекцијата. Профилакса со антибиотици се спроведува и кај членови од фамилијата кои имат близок контакт со актуелно заразено лице. Кај бремени жени и деца помали од една година, антибиотската терапија се препорачува да се започне во рок од шест недели од почетокот на симптомите. Антибиотиците кои се користат се од макролидната група како еритромицин, азитромицин, кларитромицин или триметоприм/сулфаметоксазол. Користа од дополнителна олеснителна терапија за кашлицата, освен антибиотиците, е мала, но сепак, се применува. Околу 50 % од заразените деца помали од една година вообичаено побаруваат хоспитализација.
Болните по првичен период на инкубација (кој трае 1-2 недели) кога бактеријата која е вдишана се размножува во клетките на респираторниот епител започуваат со кашлица и се најмногу заразни, односно ги исфрлаат бактериите со секретот во тек на наредните три недели од почетокот на симптомите.
Имунизацијата и прележувањето на пертусис не обезбедуваат доживотен, траен имунитет, но овозможуваат секоја наредна инфекција да е е со полесна клиничка слика. Вакцинацијата обезбедува солидна заштита во тек на најмалку пет години, додека природниот имунитет по прележување трае од 7-20 години, но и тој слабее односно се намалува
Се забележува поголема заинтересираност кај родителите по апелот на Комисијата за заразни болести за вакцинација според редовниот Календар за имунизација или дополнување на пропуштените дози на ДиТеПер вакцината. Дали се јавуваат кај Вас за совет, за што најмногу се загрижени?
Прим. д-р Манчева: Да, точна е забелешката дека нагло порасна заинтересираноста за дополнување на пропуштените дози на ДиТеПер вакцината, вообичаено се работи за втората доза која децата треба да ја примат помеѓу 15. и 18. месец, а истата е одложена заради одложување на примање на вакцината за морбили. Последнава недела е забележителен поголем број на деца кои го посетуваат вакциналниот пункт за да си ги примат пропуштените дози за непречено да продолжат со престој во градинка, но потребно е да им се нагласи на родителите дека е потребен извесен период за соодветен имунолошки одговор. Вообичаено кабинетот го посетуваат деца со проблеми со алергии и дел од нив имаат објективна причина за отстапување од временската рамка на редовна имунизација, како педијатар, и во соработка со родителите се трудам сите дилеми и пречки да бидат навреме надминати и децата соодветно заштитени.
Каков тек има болеста голема кашлица и како да ги заштитиме најмалите, оние кои според возраста не можат се уште да бидат вакцинирани, а се најризични кога станува збор за компликации – новороденчињата и доенчињата?
Прим. д-р Манчева: Пертусисот е шестнеделно заболување поделено во три фази: прва фаза во која доминираат катарални симптоми, втора фаза на кашлица која е сува измачителна со карактеристичен призвук оди во пароксизми кога буквално доенчето не може да дојде до воздух, додека третата фаза е рековалесцентна, фаза на оздравување кога се уште е присутна кашлицата, но не со интензитет како во претходната. Секоја од овие фази трае од 1-2 недели. Постарите деца, адолесцентите и возрасните најчесто немаат така јасни преоди во различните фази, туку клиничката слика е атипична како лесна, најчесто присутна настинка со носна секреција, но оваа група се преносители на инфекцијата и на оваа група треба да се посвети особено внимание.
Во периодов кога е јасно дека пертусисот е присутен се советува секое дете или возрасен кој има кашлица да се изолира од новороденчето, проверка на вакциналниот статус на постарите деца. Кај трудниците се советува вакцинација на една доза на Tdap – во последниот триместар на бременоста за да има доволен период да се створи соодветен титар на антитела кои преку плацентата ќе ги пренесе на новороденчето, како и дополнителна бустер доза кај возрасните членови ако не се вакцинирани во последните три години.
За возрасните членови од фамилијата кај кои постои сомнеж или е докажан близок контакт со заболено лице се советува изолација и хемопрофилакса со антибиотици во тек на најмалку пет дена или изолација од најмалку 21 ден.
Велат дека сликата на бебе со голема кашлица во моментите на напади тешко се заборава. Што е најспецифично кај бебињата со пертусис и дали болеста остава последици кај нив?
Прим. д-р Манчева: Чувството на неможност на каков било начин да му се помогне на малиот детски организам кој буквално се бори да внесе воздух помеѓу атаките на непрестајна кашлица е присутна и кај персоналот кој го лекува и кај родителот кој ја доживеал оваа слика. Моќта на медиумите е голема така што им советувам на родителите да ги погледнат видеата кои се достапни од доенчиња со вакви атаки на карактеристична кашлица. Во одредени случаи не е присутна кашлица, но само помодруваат и престануваат да дишат. Бактеријата која е причинител на оваа болест е агресивна кон заштитниот епител на дишните органи, ги уништува со своите токсини, предизвикува одголување на рецепторите за кашлица, стварање на густ секрет кој малото доенче не може со актот на кашлица да го отстрани, сето ова доведува до намален внес на кислород заради кој страда најосетливиот во овој период на животот орган, а тоа е мозокот.
Во периодов кога е јасно дека пертусисот е присутен се советува секое дете или возрасен кој има кашлица да се изолира од новороденчето, проверка на вакциналниот статус на постарите деца. Кај трудниците се советува вакцинација на една доза на Tdap – во последниот триместар на бременоста за да има доволен период да се створи соодветен титар на антитела кои преку плацентата ќе ги пренесе на новороденчето, како и дополнителна бустер доза кај возрасните членови ако не се вакцинирани во последните три години
Најчести се компликации од дишните органи како асфиксија кај доенчињата, воспаление на средно уво, бронхопневмонија која може да биде фатална на која било возраст.
Како резултат на тешките повторливи атаки на кашлица може да се јави крвавење во мозокот, очите, кожата и мукозните мембрани. Воспалените мозочните структури може да резултираат со парализа, интелектуална попреченост или други невролошки нарушувања.
Заради силината на кашлицата може да се јават папочна кила и ректален пролапс. Во одредени случаи инфекцијата со Bordetella pertussis завршува и со летален исход.
Треба ли трудниците да се вакцинираат и во која ГН со цел да го заштитат своето новороденче во првите месеци од животот?
Прим. д-р Манчева: Кај трудниците се препорачува вакцинација во последниот триместар на бременоста (27. до 36. гестациска недела) со цел да има доволно временски период организмот на мајката да создаде доволна количина на заштитни антитела кои би му овозможиле соодветна заштита во тек на првите три месеци од животот на новороденото до отпочнување на редовна имунизација. Трудниците и адолесцентите се вакцинираат со Tdap (тетанус токсоид, дифтерија токсоид, ацелуларна пертусис вакцина, формулација за возрасни).
На сите млади родители им советувам искрено и отворено да разговараат со матичните лекари, педијатрите во вакциналните пунктови за ефектите, придобивките од редовната имунизација, квалитетот на вакцините, несаканите ефекти и сите дилеми кои ги мачат како родители и по однос на здравјето на нивните деца.
