Проф. д-р Марија Ралева: Како здравствените работници да се одржат во состојба да се грижат за пациентите, а самите да не станат пациенти?

ПИШУВА:
Проф. д-р Марија Ралева
невропсихијатар

 ♦♦♦♦♦♦♦

Пандемијата и менталното здравје на здравствените работници

Изборот на здравствената професија за многумина е вокација која е безрезервно прифаќање на Хипократовата заклетва и определбата по секоја цена да се бориме за здравјето на нашите пациенти, на нашата популација. Но, многу поретко тоа во практиката го демонстрираме, поведувајќи се по секојдневните случувања на општествен и политички план, рутината, медиокритетството, дневната политика. Она што последниве месеци целиот свет го доживува, вклучително и нашата земја со пандемијата со КОВИД-19 нѐ става пред големо искушение и пред големи предизвици како здравствени работници, но и како луѓе од крв и месо.

Едноставен израз на благодарност што се грижите за пациентите, што се грижите за нивно преживување и излекување, ставајќи го под ризик своето здравје, е нашиот одговор грижејќи се за вас

Постојано, во целиот медиумски простор се испраќа истата порака: „Останете дома“, која за едни е бариера, за други досадна препорака, за здравствените работници очигледно е спротивното – „Останете да се грижите за пациентите“! Потребни ни се здравствените работници да се грижат за заболените, иако нивната професија носи најголем ризик од изложување на КОВИД-19.

• Како здравствените работници да се одржат во состојба да се грижат за пациентите, а самите да не станат пациенти?

Искуствата низ светот покажуваат високи стапки на инфицираност со коронавирус на здравствените работници: во Вухан 3300, во Италија 20 % од инфицираните се здравствени работници, кај нас, во Дебар неколку доктори се инфицирани, во Скопје, во Кавадарци. Известувањата што ги добиваме пред сѐ од надвор, но и оние кои доаѓаат од нашиот здравствен персонал кој е во жариштето на пандемијата, говорат за физичко и ментално исцрпување од долготрајната и напорна работа, од недостигот на ресурси од секаков вид, од недоволната подготвеност на здравствениот систем, од дилемите и психолошкото раскинување околу тоа кому да му се обезбеди приоритетен пристап до соодветна грижа, од болката заради загубите, од стравот за сопственото здравје и здравјето на блиските.

Во средини со скромни ресурси, оваа загриженост се мултиплицира.

„Храброста не е отсуство на страв – тоа значи да го правиш она што знаеш дека мораш да го правиш дури и кога си преплашен“ – таа лекција треба да ја научиме сите, особено здравствените работници

Здравствените работници, особено тие во примарната здравствена заштита не се најдобро опремени со заштитна опрема. Епидемиолозите, инфектолозите и сите оние што се во контакт со потенцијално болни или болни пациенти, опремата што ја имаат често не ги задоволува критериумите за заштита, а сепак мора да ги прегледаат пациентите. Напоредно со тоа е присутна загриженост за личната сигурност, а уште повеќе стравот дека можат да ја пренесат инфекцијата на семејството и своите блиски, особено ако имаат постари родители. Сето тоа се надополнува со грижата за децата, кои во овие околности треба да бидат постојано дома, адолесцентите кои постојано се жалат дека се попречени да излегуваат, како и секојдневните животни обврски околу храната, набавките и сл.

Но искуствата од другите земји се мошне значајни за да нѐ научат на некои лекции. На пример, во Сингапур, до скоро немаше ниту еден здравствен работник заболен од КОВИД-19, вклучително и на оние кои биле со највисоко ниво на изложеност – при интубирање на пациентите и грижа во интензивна нега – што не се должи на примена на висока технолошка заштита со одела и маски, туку се базира пред сѐ на дисциплина и самодисциплина, темелно миење на рацете и одржување на хигиена на рацете.

• Физичката заштита секако е најважна, но менталната заштита е исто така круцијална.

Нормална реакција на секој човек во ситуација кога опасноста расте и се зголемува бројот на инфицирани и заболени е стравот и целиот дијапазон на реакции на страв – од слободно лебдечка анксиозност до соматизирани облици на анксиозност и конкретни стравови. Не може а да не бидат активирани амигдалните јадра кои први реагираат на опасност. Како што вели д-р Адам Левин еден од учесниците во справување со епидемијата на ебола во Западна Африка „Храброста не е отсуство на страв – тоа значи да го правиш она што знаеш дека мораш да го правиш дури и кога си преплашен“. Таа лекција треба да ја научиме сите, особено здравствените работници.

Тоа е многу важен сигнал за оние коишто не можат да останат дома, за здравствените работници, дека е извoдливо да работат и да бидат безбедни во однос на коронавирусот, и покрај евидентните ризици, однесувајќи се самодисциплинирано и контролирајќи го стравот со придржување кон рационални процедури и протоколи.

• Што е тоа што здравствените работници мораат да го прават?

Тоа е пред сѐ грижата за себе и меѓусебната грижа на здравствените работници едни за други, за да се издржи и да се преброди пандемијата со КОВИД-19.

Да се грижите за самите себе значи прво да се заштитите себе си, сопственото здравје за да можете да се грижите за здравјето на другите, на своите пациенти. Најважно е придржување до основниот протокол за физичка заштита од инфекцијата. Tоа практично значи да си обезбедите дополнителни неколку минути, и без оглед на итноста на ситуацијата, да проверите дали сте направиле сѐ како што треба и дали вашите колеги го направиле истото. Најбитно е како се става, како се раководи и како се вади и фрла опремата.

Она што е исто толку важно е да ги задоволите базичните потреби за одмор, сон и редовна исхрана (бидејќи и заморот и гладта го засилуваат стресот). Затоа правете куси паузи во тек на работата и научете да се релаксирате. И кога е најдинамично и итно, обезбедете неколку минути за вас, за да се растоварите од стресот и анксиозноста. Користете вежби за релаксација.

Здравствените работници, особено тие во примарната здравствена заштита не се најдобро опремени со заштитна опрема. Епидемиолозите, инфектолозите и сите оние што се во контакт со потенцијално болни или болни пациенти, опремата што ја имаат често не ги задоволува критериумите за заштита, а сепак мора да ги прегледаат пациентите. Напоредно со тоа е присутна загриженост за личната сигурност, а уште повеќе стравот дека можат да ја пренесат инфекцијата на семејството и своите блиски, особено ако имаат постари родители

Сите не сме здравствени работници во првата линија на справување со пандемијата, но сите исто така имаме важна улога во поддршката на нашите колеги во Дебар, на Клиниката за инфективни болести во Скопје, во Гостивар и секаде каде што ќе се појави и прошири КОВИД-19.

Едноставен израз на благодарност што се грижите за пациентите, што се грижите за нивно преживување и излекување, ставајќи го под ризик своето здравје, е нашиот одговор грижејќи се за вас.

• Вежба за релаксација

Насочување на вниманието

• Најдете удобна позиција за седење, со стапалата на земја и дланките во скутот!
• Затворете ги очите ако ви е удобно!
• Фокусирајте се на дишењето (Пауза)!
• Можете да ставите една рака на стомакот и почувствувајте како се крева и спушта со секој ваш здив (Пауза)!
• Следете го дишењето како вдишувате и како издишувате (Пауза)!
• Ако забележите дека размислувате за нешто, тоа е природно (Пауза)!
• Бидејќи сте под стрес, кажете си „Во ред е. Што и да е, јас сум во ред”. (Пауза)!
• Вратете го вниманието на дишењето (Пауза)!
• Фокусирајте се на дишењето извесен момент (Пауза)!

Проширување на свесноста

• Проширете го вниманието на целото тело (Пауза)!
• Проширете го вниманието на звуците во собата (Пауза)!

Рефлексија

• Дајте си време за да размислите дали се чувствувате поразлично по релаксацијата!
• Кога сте подготвени, отворете ги очите (Пауза)!
• Можете да се релаксирате во кој било момент од денот, особено кога сте напнати или кога нешто ве вознемирува!

Извор: Лекарска комора на РСМ