ПИШУВА:
Д-р Снежана Палчевска – Коцева,
специјалист педијатар
Доењето е неспоредливо најдобар метод за исхрана на новороденото поради неговите здравствени бенефити, за детето и за мајката. Светската здравствена организација препорачува ексклузивно доење до 6-месечна возраст, а тоа треба да продолжи да биде дел од исхраната на детето до возраст од најмалку две години.
Мајчиното млеко е најдобар избор за исхрана во првите 1000 денови живот. Тоа со своите многу биоактивни компоненти и најдобриот нутритивен состав специфично е создадено за потребите на бебето. Секој фактор има специфична улога во намалување на интестинална инфламација, постои интеракција меѓу сите компоненти кои функционираат синергистички за да го стимулираат и поткрепат незрелиот имун систем на доенчето, а едновремено да обезбедат адекватен телесен состав, раст и развој
Мајчиното млеко е најдобра храна за новороденчето бидејќи содржи оптимален баланс на нутриенти и биоактивни компоненти за да овозможи оптимален раст и развој на телото и органите, вклучувајќи го имуниот систем, гастроинтестиналниот тракт, микробиотата и мозокот. Составот на мајчиното млеко е екстремно комплексен и по природен пат обезбедува илјадници различни нутритивни и заштитни компоненти кои се специфично прилагодени на потребите на бебето. Хуманото млеко се состои од 88% вода и големи компоненти како лактоза (53-61 g/L), липиди ( 30-50 g/L), олигосахариди (12-15 g/L) и протеини (8-10 g/L). Мајчиното млеко содржи многу биоактивни компоненти како имуни клетки, стем клетки, бактерии, хормони, витамини, минерали, нуклеотиди.
Се смета дека концентрацијата на хуманото млеко со протеини, масти и јаглехидрати веројатно има големо влијание врз растот на доенчето и телесната композиција. Одредени студии пак ги поврзуваат олигосахаридите на хуманото млеко и концентрацијата на хормони со функционалната важност на растот на доенчето. Одредени други компоненти пак стапуваат во интеракција со интестиналните коменсални бактерии и имуните клетки и играат клучна улога во воспоставување на цревниот микробиом и влијаат на процесот на интестинална инфламација и здравјето на цревата во раниот живот. Така експозицијата на мајчино млеко е асоцирана со намалена инциденца и тежина на некротизирачки ентероколит (НЕК), за ова се клучни микробните, имунолошките и метаболни компоненти на хуманото млеко.
Составот на мајчиното млеко е екстремно комплексен и по природен пат обезбедува илјадници различни нутритивни и заштитни компоненти кои се специфично прилагодени на потребите на бебето. Хуманото млеко се состои од 88% вода и големи компоненти како лактоза (53-61 g/L), липиди (30-50 g/L), олигосахариди (12-15 g/L) и протеини (8-10 g/L). Мајчиното млеко содржи многу биоактивни компоненти како имуни клетки, стем клетки, бактерии, хормони, витамини, минерали, нуклеотиди
Токму оваа единствена одлика на мајчиното млеко, неговите биолошки ефекти, се од непроценливо значење и го вбројуваат во незаменлив избор за исхрана. Затоа денес, бројни истражувања се насочени токму на ова поле, а адаптираната млечна формула, како заменска исхрана се повеќе се приближува по својот состав кон мајчиното млеко. Биолошките ефекти на доењето директно зависат од времетраењето на доењето.
Биоактивни компоненти на мајчиното млеко
Мајчиното млеко има свој единствен микробиом и е еден од главните извори на бактерии за интестинумот кај новороденото. Се смета дека кај доенче кое е на мајчино млеко тоа обезбедува дури 25% од интестиналниот микробиом до возраст од еден месец. Ваквото влијание на мајчиното млеко врз стекнување и воспоставување на цревниот микробиом, се верува дека е важен фактор и дел од вродениот имунитет во раниот живот. Бактериите кои најчесто се наоѓаат во мајчиното млеко се Staphylococcus, Streptococcus, Lactobacillus, Enterococcus, Bifidobacterium, Propionibacterium и фамилијата на Enterobacteriaceae. Но, типот и количината на бактерии зависат од многу фактори како генетски, мајчиното здравје и начин на исхрана, фазата на лактација и географската локализација.
Биолошките ефекти на доењето директно зависат од времетраењето на доењето
Олигосахаридите на хуманото млеко спаѓаат во групата на гликани, тие имаат многу потентно антимикробно дејство. Олигосахаридите претставуваат богата и разнолика компонента на мајчиното млеко, тие чинат трета поголема солидна компонента. Хуманото млеко содржи повеќе од 1000 различни структури на олигосахариди од кои 200 се осознаени во детали. Секоја олигосахаридна компонента е структурно различна, а тие варираат зависно од мајчиниот генотип и периодот на лактација, на пр. мајчиното млеко на предвреме родените новородени има повисока концентрација на олигосахариди отколку кај терминските деца. Хуманото млеко содржи комбинација на кратко и долголанчани олигосахариди во однос 9:1. Олигосахаридите имаат пребиотски ефект и имаат корисен ефект врз матурацијата на гастроинтестиналниот тракт, имаат антиатхезивни карактеристики и антиинфламаторни ефекти. Воедно олигосахаридите имаат и имуномодулаторни ефекти.
Мајчиното млеко е единствениот извор на IgA во првите четири недели живот. sIgA сочинува 80-90% од имуноглобулините присутни во мајчиното млеко и има највисока концентрација во колострумот и кај мајките кои се породуваат предвреме. Од друга страна, други големи типови на имуноглобулини како IgM во мајчиното млеко се присутни во трагови, содржи и мала количина на имуноглобулин G. IgE е отсутен во мајчиното млеко. sIgA ја сочинува првата линија на антиген специфична одбрана и неговата активност во основа е локална. Тој се врзува за патогените микроорганизми, токсини, вируси и други антигени материи како липополисахаридите, превенирајќи врзување и пенетрација во епителот без да тригерира инфламаторни реакции кои можат да бидат штетни во тек на првите денови живот. Бидејќи sIgA се населуваат на надворешниот мукозен слој на цревата со коменсалните бактерии, тој има способност ефективно да ги препознае и елиминира патогените, а истовремено да одржи заедничка корисна врска со цревниот микробиом. Така дури 74 % од бактериите во цревниот лумен се покриени со sIgA. Токму затоа, sIgA влијае на составот на цревниот микробиом и поттикнува интестинална хомеостаза преку превенција на несоодветен инфламаторен одговор кон патогените микроби и нутритивните агенси.
Многу цитокини вклучувајќи ги TGF-β, IL-1B, IL-6, I-10, IL-12, TNF-α, IFN-γ, и GM-CSF се наоѓаат во мајчиното млеко. Овие цитокини се мали протеини или пептиди кои се однесуваат како интрацелуларни гласници и предизвикуваат особен одговор по врзување со рецептор врз таргет клетка. Одговорот предизвикува посредување и регулација на имунитетот, хематопоезата и инфламацијата.
Концентрацијата на масните киселини во мајчиното млеко варира зависно од периодот на лактација, а воедно многу влијае и начинот на исхрана на мајката
Во мајчиното млеко во изобилство има лактоферин, чија најголема концентрација е во колострумот, а со тек на лактација се намалува. Тој делумно се разградува од интестимумот и има бактериостатска функција во интестиналната мукоза на новороденото. Меѓу многуте заштитни функции е да инхибира микробна атхезија на клетките на домаќинот, а има и директен цитотоксичен ефект против бактерии, вируси и фунги. Тој поттикнува и раст на пробиотски бактерии и регулира интестинална хомеостаза.
Лактхеринот е гликопротеин кој превенира инфламација, преку поттикнување на фагоцитоза на апоптотичните клетки. Лизозимот пак е ензим во мајчиното млеко кој има примарно антибактериски ефект.
Концентрацијата на масните киселини во мајчиното млеко варира зависно од периодот на лактација, а воедно многу влијае и начинот на исхрана на мајката. Некои структури на масните киселини се верува дека го менуваат инфламаторниот одговор на домаќинот, особено за време на инфекција. Омега-3 и омега-6 полузаситените масни киселини се двете есенцијални масни киселини во анималните клетки и тие чинат 0,8 % до 3,6 % од масните киселини во зрелото мајчино млеко.
Мајчиното млеко е најдобар избор за исхрана во првите 1000 денови живот. Тоа со своите многу биоактивни компоненти и најдобриот нутритивен состав специфично е создадено за потребите на бебето. Секој фактор има специфична улога во намалување на интестинална инфламација, постои интеракција меѓу сите компоненти кои функционираат синергистички за да го стимулираат и поткрепат незрелиот имун систем на доенчето, а едновремено да обезбедат адекватен телесен состав, раст и развој.
