Децата се изложени на поголем ризик од загадениот воздух бидејќи се во фаза на раст и развој, па нивните бели дробови и мозок не се целосно оформени, што ги прави многу почувствителни на загадувањето на воздухот. Дополнително, нивниот имунолошки систем е послаб отколку кај возрасните, па затоа полесно подлегнуваат на вирусни, бактериски и други инфекции. Тоа ја зголемува веројатноста за појава на респираторни болести и ја намалува способноста организмот ефикасно да се брани од нив.
Малите деца дишат побрзо од возрасните и во однос на својата телесна тежина, внесуваат поголема количина воздух. Често дишат преку устата, што овозможува во нивниот организам да навлезат уште повеќе загадувачки честички. Дополнително, бидејќи се поблиску до земјата, изложени се на највисоките концентрации на одредени штетни материи што се задржуваат таму.
Долгорочните ефекти од загадувањето можат да се почувствуваат во текот на целиот живот. Лицата кои во детството биле изложени на загаден воздух, често се соочуваат со респираторни проблеми и подоцна, во зрелата возраст
Загадувањето на воздухот предизвикува и краткорочни и долгорочни здравствени последици кај децата, кои понекогаш можат да бидат иреверзибилни. Тоа често е поврзано со болести на дишните патишта, како пневмонија, бронхитис и астма. Исто така, загадувањето може да ги влоши веќе постоечките здравствени проблеми и да остави негативно влијание врз физичкиот раст и когнитивниот развој. Како резултат на тоа, се нарушуваат и други аспекти од секојдневието на детето – на пример, честото разболување води до изостанување од училиште, со што дополнително се ограничува нивниот потенцијал за учење и развој.
Долгорочните ефекти од загадувањето можат да се почувствуваат во текот на целиот живот. Лицата кои во детството биле изложени на загаден воздух, често се соочуваат со респираторни проблеми и подоцна, во зрелата возраст.
Исто така, во периодот на бременост телото на жената може да апсорбира и складира штетни хемикалии од воздухот, кои потоа му се пренесуваат на бебето и за време на бременоста и за време на доењето. Таквото загадување може сериозно да го наруши здравјето на фетусот и да доведе до сериозни последици – спонтан абортус, предвремено породување или ниска родилна тежина. Дополнително, може да влијае и врз правилниот развој на мозокот кај детето.
Во периодот на бременост телото на жената може да апсорбира и складира штетни хемикалии од воздухот, кои потоа му се пренесуваат на бебето и за време на бременоста и за време на доењето. Таквото загадување може сериозно да го наруши здравјето на фетусот и да доведе до сериозни последици – спонтан абортус, предвремено породување или ниска родилна тежина. Дополнително, може да влијае и врз правилниот развој на мозокот кај детето
За опасностите врз здравјето на населението, по големиот пожар во скопско Трубарево, предупреди и д-р Андон Чибишев, токсиколог, кој преку социјалните мрежи сподели дека е длабоко вознемирен од веста за запалената фабрика за електронски отпад. „При согорување на ваков материјал се ослободуваат големи количини на екстремно токсични гасови – јаглерод моноксид, јаглерод диоксид, флуороводород, како и испарувања од тешки метали: олово, жива, кадмиум, арсен,“ напиша Чибишев. Тој предупреди дека овие материи претставуваат особено голема закана за децата, бремените жени и лицата со хронични заболувања – срцеви, белодробни и малигни. Во својата објава, докторот апелираше до граѓаните да останат во домовите, да ги држат прозорците затворени и да избегнуваат излегување без неопходна причина. Дополнително, им препорача на оние што имаат прочистувачи на воздух дома да ги користат со полн капацитет.
Симптоми на изложеност на загаден воздух кај децата
Еве некои симптоми кои може да се појават како последица на изложеност на загадување. Доколку некој од вашето семејство ги забележи, консултирајте се со лекар.
- Респираторни проблеми: кашлање, отежнато дишење, свирење во градите, стегање во градите.
- Чести респираторни инфекции: настинки, бронхитис, пневмонија.
- Иритација на очи, нос и грло: црвени или насолзени очи, затнат или растечен нос, болно грло.
- Влошување на астма: почести или потешки астматични напади.
- Замор и главоболки: чувство на необична исцрпеност, повторливи главоболки.
- Алергиски реакции: кивање, чешање на очите, иритација на кожата.
- Кај бебиња: знаци на напор при дишењето (брзо дишење, вовлекување на градниот кош).
Кои се можните долгорочни последици?
Долготрајната изложеност на загаден воздух може да доведе до слабо развивање на белите дробови кај децата и да го зголеми ризикот од астма или други респираторни заболувања. Децата со постоечки здравствени состојби, како вродени срцеви мани, имаат поголема веројатност да развијат тешки компликации со срцето. Освен врз срцето и белите дробови, новите научни истражувања укажуваат дека загадениот воздух може да има потенцијално влијание и врз развојот на мозокот кај децата. Потребни се уште многу истражувања за да се разбере целосното влијание.
Препораки на Институтот за јавно здравје за заштита од загадениот воздух
Институтот за јавно здравје, во насока на заштита на здравјето и благосостојбата на сите граѓани, во случаи кога постои евентуален ризик од загадување на воздухот и можна изложеност на штетни материи, со цел намалување на непосредните здравствени ризици, му препорачува на населението:
- Во подрачја каде постои ризик од загаден воздух, да се остане внатре и да се затворат прозорците и вратите, особено во подрачјата на непосредна близина на места каде што има активни пожари како и подрачјата кон кои ветерот го насочува чадот.
- Да исклучи вентилација и климатизациски системи што вовлекуваат надворешен воздух, за да се спречи навлегување на чад и загадувачи во просториите.
- Редовно да ги следи официјалните информации и ажурирањата за квалитетот на воздухот.
- Лицата со респираторни заболувања, малите деца, старите лица и бремените жени се советуваат да избегнуваат каква било активност на отворено.
- При неопходна нужност за движење на отворено, во области кои се во непосредна близина на опожарени места, да се користат соодветни маски.
- Установите за згрижување на стари лица да преземат мерки за минимизирање на изложеноста на отворено кај оваа ранлива група.
- Да се внимава на симптоми како кашлица, отежнато дишење, главоболка или иритација на очите, носот и грлото. Секој што ќе ги забележи овие симптоми да побара медицинска помош веднаш.
- Да се воздржи од контакт или приближување до отпад од т.н. погодени подрачја сѐ додека не се добие официјална дозвола за пристап.
- Да се почитуваат сите инструкции од јавноздравствените институции и службите за итна помош.
Како да ги заштитите децата?
- Останете внатре: Кога квалитетот на воздухот е лош, држете ги децата внатре во домот со затворени прозорци и врати.
- Користете прочистувачи на воздух: Доколку во домот имате клима уред со филтер или преносен прочистувач, редовно користете ги за подобрување на квалитетот на воздухот и намалување на изложеноста на штетни честички.
- Избегнувајте физичка активност надвор: Кога загадувањето е високо, избегнувајте напорна активност на отворено.
- Следете ги локалните известувања: Бидете информирани за квалитетот на воздухот преку локалните здравствени институции.
- Консултирајте се со лекар: Ако детето има проблеми со дишењето или други симптоми, побарајте медицинска помош (посебно внимание треба да се посвети на децата со постоечки здравствени проблеми, како астма, бидејќи тие се поранливи на ефектите од загадениот воздух).
