ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Најчести алергени, односно храна, кои предизвикуваат алергии се оние кои содржат протеини кои се растворливи во вода, кои се отпорни на кратка термичка обработка, и се отпорни на желудочната киселина и ензимите во цревата така што можат да ја поминат таа бариера. Во детството најчести се млеко, јајце, месо, риба, јатки, кикиритки, соја, некои видови овошја и житарки. Кај малите доенчиња најчести се млекото, јајцето и кикиритките“, објаснува д-р Билјана Иванова-Димчева, раководител на Одделот за нутритивни алергии при Универзитетската клиника за респираторни заболувања кај децата – Козле. Со д-р Иванова-Димчева разговаравме за време на одржувањето на Вториот симпозиум на Педијатриското респираторно здружение (ПЕДИАРЕС), во чии рамки д-р Иванова-Димчева одржа предавање на тема: „Преглед на новини во дијагностика и терапија на алергии на храна (според преглед на новите EAACI прирачници за дијагноза на IgE посредувана алергија на храна).
„Алергиите се секогаш интересна и многу современа тема за разговор и драго ми е што овој симпозиум на Педијатриското здружение за респираторни болести „Алергии во детската возраст“ повторно го разбуди интересот“, вели д-р Иванова-Димчева, потенцирајќи дека алергиите се во значаен пораст и претставуваат сериозен, глобален здравствен проблем.
Кај доенчиња и деца каде постои сомнеж за алергија на храна треба навреме да се спроведе дијагностичка постапка за да се одбегнат непотребни диети, но и да се спречат по живот загрозувачки реакции
Бројот на деца со алергија на храна континуирано расте. Кои се најчестите алергени кои се наоѓаат во храната, а на кои реагира детскиот организам?
Д-р Иванова-Димчева: Алергиите воопшто, а последниве две децении особено алергиите на храна, се во значаен пораст и се сериозен, глобален здравствен проблем. Родителите на скоро секое второ дете сметаат дека нивното дете барем еднаш во тек на последните 2-3 години имало алергија на храна. За среќа не е баш така, се смета дека се засегнати 3-10 % од децата, но во раното детство овој процент е нешто повисок. Најчести алергени, односно храна, кои предизвикуваат алергии се оние кои содржат протеини кои се растворливи во вода, кои се отпорни на кратка термичка обработка, и се отпорни на желудочната киселина и ензимите во цревата така што можат да ја поминат таа бариера.
Во детството најчести се млеко, јајце, месо, риба, јатки, кикиритки, соја, некои видови овошја и житарици. Кај малите доенчиња најчести се млекото, јајцето и кикиритките.
Како се манифестираат алергиските реакции?
Д-р Иванова-Димчева: Алергиите се со многу лица, кај децата може да се засегнати и два органски система (на пример, кожа и респираторен систем). Најчестите симптоми се манифестираат на кожа во вид на осип, уртикарија, атописки дерматит, црвенило, јадеж, некогаш и оток на устата, очните капаци или шаки/стапала.
За среќа, кај децата очекуваме најголем дел од алергијата на храна да се надрасне (зависно од храната – предизвикувач и од возраста на појава на симптоми). На пример: до 5-тата година 75 % од децата со алергија на кравјо млеко и 40 % од децата со алергија на јајце ја надраснувааат својата алергија. Алергијата на риба кај 35 % од децата се надраснува до адолесценција
Потоа следат симптоми од гастроинтестиналниот тракт во форма на гадење, повраќање, стомачна болка, течни столици, некогаш и појава на сукрвица во столицата. Респираторниот систем не е поштеден – често се јавува носна секреција, чешање на носот или носна опструкција, некогаш спазам и оток на ларинксот со отежнато дишење и кашлица како лавеж од куче, а некогаш и бронхоопструкција односно свиреж во градите со отежнато дишење.
Најтешка реакција е анафилаксата со кардиореспираторно засегање и засегање на свеста. Оваа реакција е тешка алергиска реакција и може да заврши со летален исход.
Како што кажавте, анафилаксата е тежок вид на алергиска реакција која може да биде опасна по живот. Што е клучно во моментите на нејзина појава и дали кај нас е достапен епинефрин автоинјектор (ЕпиПен), кој се користи за брзо давање доза на епинефрин за тешки алергиски реакции, особено анафилактичен шок?
Д-р Иванова-Димчева: Болничките престои за тешките алергиски реакции (од типот на потежок напад на бронхоопструкција, ларингит, лицев оток или генерализирана уртикарија), па и оние за анафилакоидна реакција се во пораст; за среќа не и фаталните исходи. Анафилаксите од алергија на храна се најчести кај деца и тинејџери, а најчестите причини се кикиритки, јатки и млеко.
Најтешка алергиска реакција е анафилаксата со кардиореспираторно засегање и засегање на свеста. Оваа реакција е тешка алергиска реакција и може да заврши со летален исход
Прв избор особено за анафилактоидна реакција е EpiPen или епинефрин автоинјекторот со дози прилагодени за деца. За жал, кај нас не е достапен, ниту е на позитивна листа на Фондот за здравство, а е неопходна прва брза терапија и терапија која спасува живот (секако, набавката ја препорачува лекар).
Што вклучува третманот на алергија на храна? Не е секогаш лесно да се одбегнува алергенот…
Европската академија за алергија и клиничка имунологија во своите прирачници не препорачува за дијагностицирање на алергија на храна тестови за нивото на ИгГ и ИгГ подкласи (тестови за интолеранција), бидејќи истите не се со клиничка валидираност и може да водат до непотребни опсежни елиминациони диети
Д-р Иванова-Димчева: Кај доенчиња и деца каде постои сомнеж за алергија на храна треба навреме да се спроведе дијагностичка постапка за да се одбегнат непотребни диети, но и да се спречат по живот загрозувачки реакции. Дијагностиката е потребна за да се одреди дали воопшто се работи за алергија, кој е причинителот и за да се одреди насоката на третманот на истата. Децата се многу осетливи и вулнерабилни на диетални ограничувања и треба да сме што посигурни и јасни што е тоа што треба да се одбегнува. Инаку секако дека дел од третманот на докажана алергија на храна е одбегнување на причинителот или елиминациона диета. Ова некогаш е многу тешко да се спроведе и е сериозно психосоцијално и финансиско оптеретување на семејството. Постојаната будност да не се згреши, особено кај претходно доживеани тешки реакции, да се спречи акцидентален внес – прави децата и родителите да се во постојан стрес.
Покрај диетата, дополнителна терапија може да се антихистаминиците (секако во одредени состојби потребата ја одредува педијатар). За потешките реакции терапијата обично треба да се одреди од лекар и прими во медицинска установа.
Кај децата со алергија на храна, особено оние кај кои таа се манифестира со дерматит, примената на пробиотици и Д3/рибино масло се покажала како многу корисна.
Од Вашето искуство, дали децата ги надраснуваат, надминуваат алергиите на одреден тип на храна или истите перзистираат и во адултна доба?
Д-р Иванова-Димчева: За среќа, кај децата очекуваме најголем дел од алергијата на храна да се надрасне (зависно од храната – предизвикувач и од возраста на појава на симптоми). На пример: до 5-тата година 75 % од децата со алергија на кравјо млеко и 40 % од децата со алергија на јајце ја надраснувааат својата алергија. Алергијата на риба кај 35 % од децата се надраснува до адолесценција.
Класичните тестови, а тоа се кожните прик тестови и одредувањето на нивото на специфични IgE антитела за одредени храни во серумот, се се уште тестови од прв ред и со најголема употребна вредност. Нашето толкување на овие тестови е битно подобрено, стандардизацијата на алергените е напредната. Онаму каде овие тестови се недоволни или двојбени или конфликтни со постоечката клиничка слика – се планира орална провокација со храна под медицински надзор како стандард критериум за дијагноза на алергија на храна
Корисни се и советите за различни видови на термичка обработка (зависно од типот на алергенот и возраста) и за среќа еден одреден процент деца рано можат да толерираат вакви форми на храна, а внесот, на пример, на „печено млеко или јајце“ не само што им го подобрува квалитетот на живот туку и придонесува за порано стекнување на толерантност кон регуларно млеко/јајце. Морам да нагласам уште еднаш дека проценката ја прави лекар (не родител) врз база на тестовите, клиничките податоци, типот на храна и направената провокација со храна под медицински надзор за дозата која се поднесува.
Во кратки црти, кои се новините во дијагностиката и терапијата на алергии на храна (според преглед на новите EAACI прирачници за дијагноза на IgE посредувана алергија на храна)?
Д-р Иванова-Димчева: Новини во дијагностиката има доста и морам да кажам дека прецизната дијагноза е се полесна. Остануваат податоците од анамнезата (досегашните тегоби и сите прецизно насочени прашања кон можна алергија) како водич за потребното тестирање. Класичните тестови, а тоа се кожните прик тестови и одредувањето на нивото на специфични IgE антитела за одредени храни во серумот, се се уште тестови од прв ред и со најголема употребна вредност. Нашето толкување на овие тестови е битно подобрено, стандардизацијата на алергените е напредната. Онаму каде овие тестови се недоволни или двојбени или конфликтни со постоечката клиничка слика – се планира орална провокација со храна под медицински надзор како стандард критериум за дијагноза на алергија на храна. Некои дополнителни високософистицирани тестови од молекуларната алергологија и клеточни тестови се резервирани за специјални случаи и за одредени видови храна.
Важно е менаџирањето на алергијата на храна во смисла на план за реевалуација на состојбата (особено кај деца каде очекуваме постигнување на толерантност) и план за потреба од орална реализација на провокација со храна под медицински надзор.
Европската академија за алергија и клиничка имунологија во своите прирачници не препорачува за дијагностицирање на алергија на храна тестови за нивото на ИгГ и ИгГ подкласи (тестови за интолеранција), бидејќи истите не се со клиничка валидираност и може да водат до непотребни опсежни елиминациони диети.
