ПИШУВА:
Слаѓана Трајкова,
дипл. логопед – дефектолог, мастер логопед
ЈЗУ „Завод за рехабилитација на слух, говор и глас“ – Скопје
♦♦♦♦♦♦♦
Посматрано од секојдневното практично и стручно работење како логопед, а и работејќи на првичните логопедски прегледи внесени преку системот на „Мој термин“, се среќавам со многу деца, кои имаат нарушувања во комуникацијата, но за жал нивните родители ни ги донесуваат касно. Доаѓаат многу подоцна, отколку што е предвидено за периодот. Обично првиот логопедски преглед и поставувањето на логопедската дијагноза се поставува околу 4-5 година. Една од главните причини за ова е дека се уште живееме во време на заблуди кога се мисли дека на логопед не треба да се оди пред третата година, рано е, се чека да помине време, детето да порасне уште малку, прво да тргне во градинка, се чека можеби па и самото ќе може да се научи правилно и чисто да зборува…
Се смета дека до третата година се уште ја совладува базата за учење на својот мајчин јазик. Исто така е погрешно и мислењето дека логопедот е стручно лице кое поставува дијагноза кога детето е поголемо или кога ќе се појават отстапки во говорно-јазичниот развој. Или се јавува и такво мислење кај луѓето, дека дете од три години нема развиено јазик и говор како средство за вербална комуникација и нема потреба од преглед и од дијагноза.
Современата логопедија како наука, тргнува од фактот дека детето се раѓа како просоцијално суштество, кое од самото раѓање, во голема мера го усмерува својот социјален контакт преку својата средина во која расте и живее и развива потенцијал за комуникација пред да развие јазик. Првите зачетоци на комуникација се наоѓаат уште во интраутериниот период на живот. Уредниот комуникациски развој е предуслов за уреден говорно-јазичен развој.
Современата логопедија како наука, тргнува од фактот дека детето се раѓа како просоцијално суштество, кое од самото раѓање, во голема мера го усмерува својот социјален контакт преку својата средина во која расте и живее и развива потенцијал за комуникација пред да развие јазик. Првите зачетоци на комуникација се наоѓаат уште во интраутериниот период на живот
Отстапките и нарушувањата во комуникацијата можат да се забележат уште од најраната возраст кај децата. Од овие причини многу е важно родителите да ги гледаат своите деца како зборуваат и како напредуваат во говорот. Многу истражувања потврдуваат дека малото дете има потенцијал за развивање на комуникациски способности уште од самото раѓање.
Постојат научни докази кои докажуваат дека детето може да комуницира со својата околина пред да го развие јазикот. Од самото раѓање детето се насочува кон друг човек и го бара, сака да го види и да го слуша. Најповеќе се насочува кон мајката и се прилепува за неа, бара богата интеракција со неа, бара да биде анимирано и разиграно и да му се посвети нему севкупното внимание. Новороденчето бара да гледа во мајчиниот лик и тоа му причинува огромно задоволство. Преостанатите видни дразби како да не му се толку впечатливи и важни, не сака да обраќа толкаво внимание како што е гледањето во лицето на мајката. Најистакнато е гледањето во нејзините очи кои му се мрдаат, се отвораат, се затвораат, упорно се загледува во устата, како дел од лицето… Следи како се движи устата, како се отвора, како се затвора, како се насмевнува…
Внимателно ги слуша гласовите кои се произведуваат од устата, се радува на различните гласовни комбинации, ја слуша мелодијата на зборовите, следи и истовремено го слуша зборувањето на мајката, осеќа дека таа е до него… Токму оваа насоченост, стручно објаснета како невробиолошка насоченост кон социјалниот свет ја прави базата за развивање на раната комуникација, која детето успева да ја развие уште од самото раѓање.
Логопедската дијагноза се темели на прецизирање на јасно поставените параметри како што се: воспоставување на контакт со очи, задржување на внимание, употреба на комуникациските средства, ран гест, гест на покажување, зборови, реакција и вртење на име, разбирање на едноставни зборови и фрази, покажување интерес кон различни играчки
Во јазичниот развој детето се вклучува во својата втора година, но развојот и усвојувањето на јазикот започнува уште кога е доенче. Сето ова е предусловено од способноста на неговата когниција – тоа е социјална когниција која треба да биде стимулирана многу рано
Родителите треба да се посветат на оваа насоченост, како невробиолошко дејствување, и да поминуваат подолго време со своето дете, да го потхрануваат исклучиво со жива комуникација, насочувајќи ја сопствената говорна енергија на детето. Во јазичниот развој детето се вклучува во својата втора година, но развојот и усвојувањето на јазикот започнува уште кога е доенче. Сето ова е предусловено од способноста на неговата когниција – тоа е социјална когниција која треба да биде стимулирана многу рано. Преку стимулација на перцепциите, дискриминацијата на гласовите, аудитивната обработка на звуците, вниманието, моториката, воопшто богата стимулација.
Логопедската дијагноза се темели на прецизирање на јасно поставените параметри како што се: воспоставување на контакт со очи, задржување на внимание, употреба на комуникациските средства, ран гест, гест на покажување, зборови, реакција и вртење на име, разбирање на едноставни зборови и фрази, покажување интерес кон различни играчки. Тоа се се такви параметри преку кои може да се одреди уште од најраната возраст дали детето го прати уреден комуникативен образец или нарушен комуникативен образец.
Ако овие однесувања се отсутни или се јавуваат ретко, или се јавуваат само во императив, не и во декларативни насоки и цели, тоа е сигурен знак дека се јавуваат отстапки во комуникативните вештини.
Првите знаци кои укажуваат на отстапки во развојот на комуникацијата, јазикот и говорот можат да се откријат веќе кај деца од 18 месеци, па и порано. Овде пишуваме за рана логопедска дијагноза, која е повеќе од потребна за рано откривање на комуникативни нарушувања.
◊◊◊◊◊
