Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Здравјето не е само отсуство на болест, тоа е состојба на целосна физичка и социјална благосостојба. Токму затоа, физичката активност и спортот треба да се дел од нашето секојдневно живеење уште од најмала возраст, вели прим. д-р Нада Темелкоска, специјалист по спортска медицина. Бројни се придобивките од физичка активност во сите развојни периоди на детето и понатамошниот живот, но она што многумина родители, свесно или несвесно, го прескокнуваат пред нивните деца да започнат со каква било физичка активност се спортско-медицинските прегледи. Токму тоа, велат специјалистите, не само што го загрозува здравјето на детето и води кон низа пореметувања, туку може да заврши и со фатален исход.
Имајќи го предвид Вашето долгогодишно искуство како специјалист по спортска медицина, може ли во кратки црти да ни објасните кое е значењето на физичката активност во периодот на рано детство, школска возраст и адолесценција?
Прим. д-р Темелкоска: Физичката активност и спортот во сите развојни периоди на детето и понатамошниот период до длабока старост имаат непроценлива важност. Физичката активност стимулира прогресивна хармонична коресподентност во психичкиот, биолошкиот и социјалниот развој. Децата и младите претставуваат посебна социјална категорија која е основа за идниот развој на семејството и општеството, така што и семејството, а посебно општеството треба да посветат посебно внимание. Посебно сакам да ја нагласам улогата на општеството бидејќи организирана физичка активност поткрепена со стручни кадри и материјални средства се обврска на секое опшество. Иронијата на современиот живот е во тоа што наместо да се бориме против многу болести истите дури и ги повикуваме и поттикнуваме. Значи ако нешто можеме да промениме тоа се лошите навики кои го стимулираат појавувањето на многу болести и лоши однесувања на личноста. Затоа, физичката активност и спортот треба да се дел на нашето секојдневно живеење уште од најмала возраст. ЗДРАВЈЕТО НЕ Е САМО ОТСУСТВО НА БОЛЕСТ, ТОА Е СОСТОЈБА НА ЦЕЛОСНА ФИЗИЧКА И СОЦИЈАЛНА БЛАГОСОСТОЈБА.
Во состојба кога се откриваат или се разоткриваат некои заболувања, детето спортист се упатува на дополнителни прегледи и во соработка со детските кардиолози и другите специјалности носиме дефинитивна одлука за понатамошниот тек на физичка активност или комплетно изостанување на истата
Зошто е битно, нужно децата да се однесат на преглед пред да започнат да се занимаваат со некоја спортска активност?
Прим. д-р Темелкоска: Здравствената заштита и контрола на сите учесници во спортско-рекреативните активности, а посебно кај децата има големо значење и претставува голема одговорност за самите учесници во спортско-рекреативните активни лица и за оние кои ја спроведуваат таа активност. Таа е морална и законска обврска за сите нас. Изостанување или нестручно и делумно извршување на оваа обврска не само што го загрозува здравјето и води кон низа пореметувања, туку може да заврши и со фатален исход.
Што опфаќа првиот преглед кај специјалист по спортска медицина и како се одвива динамиката на спортско-медицински прегледи понатаму?
Прим. д-р Темелкоска: Здравствената заштита на спортистите и оние кои се занимаваат со спортско-рекреативна активност е регулирана со Законот за спорт и затоа покрај тоа што таа е морална преставува и законска обврска. Првичниот контролен преглед се состои од анамнеза, (лична, семејна, социјална, работна и спортска), утврдување на здравствената состојба, општа и по системи, антропометриски мерења, респираторни мерења, електрокардиогравски испитувања, функционални испитувања во зависност од возраста, полот и здравствената состојба и рутински лабораториски испитувања.
Иронијата на современиот живот е во тоа што наместо да се бориме против многу болести истите дури и ги повикуваме и поттикнуваме. Значи ако нешто можеме да промениме тоа се лошите навики кои го стимулираат појавувањето на многу болести и лоши однесувања на личноста. Затоа, физичката активност и спортот треба да се дел од нашето секојдневно живеење уште од најмала возраст
Значи, спортско-медицинскиот преглед опфаќа преглед пред да се започне со каква било физичка активност, систематски контролни прегледи за време на тренажниот процес (возраст до 14 години – на 4 месеци преглед, а после тоа двапати годишно) и контролни прегледи од клупскиот доктор пред самиот натпревар. Секое дете е посебна индивидуа за себе, така што утврдувањето и следењето на неговата здравствена состојба пред и за време на физичка активност е потребна зашто со прегледите се откриваат низа аномали од генетска и стекната природа кои не кореспондираат со физичкиот напор на кој подлежат децата спортисти. Соработката со спортските тренери е многу важна и зависи од нивната едуцираност, одговорност, и желбата да се соработува со специјалистите по спортска медицина и родителите. Ако тренерот го интересираат само високи спортски резултати и гледа само бизнис во спортот тоа не е добар тренер.
Сметате ли дека родителите се (о)свестени во однос на потребата, нужноста од еден ваков преглед и последиците кои може да произлезат доколку не се направи? Која е Вашата порака до нив?
Прим. д-р Темелкоска: Директниот одговор, за жал, е не. Секако дека има и исклучоци, но позагрижувачка е состојбата со нивната неинформираност од страна на нивните тренери. Имате состојба на родители бивши спортисти, кои по некоја случајност најчесто кога нивните деца ќе бидат вклучени во училишните игри доаѓаат на преглед кај нас после 2-3 години активен тренажен процес во клуб и се чудат како тие на времето доаѓале на прегледи во нашата институција, а никој не им кажал за спортско-медицинските прегледи, а што е најтрагично и самите не се сетиле да ги направат прегледите за своето дете. Пораката е јасна, без спортско-медицински преглед не се започнува со каква било физичка активност во конкретниов случај кај малите деца, а тренерите да не примаат деца во тренажен процес се додека не е јасна нивната здравствена состојба. Последиците се големи и по здравјето и по животот, а за нив ќе зборуваме во друга прилика.
Во кои случаи или при кои состојби не се дозволува или делумно се ограничува занимавање со спорт?
Прим. д-р Темелкоска: Наша заложба како специјалисти по спортска медицина е да ја промовираме физичката активност до тој степен додека не го загрозува здравјето и животот на детето спортист. Во состојба кога се откриваат, или се разоткриваат некои заболувања, детето спортист се упатува на дополнителни прегледи и во соработка со детските кардиолози и другите специјалности носиме дефинитивна одлука за понатамошниот тек на физичка активност или комплетно изостанување на истата. Несоодветниот тренажен процес, лоши спортски терени, волонтаризмот во тренажниот процес, давањето на стимулативни средства можат дополнително да ја загрозат здравствената состојба на детето спортист иако во почетокот се работело за здрава индуивидуа.
Спортувањето освен во поглед на физичкото здравје има позитивен ефект и врз когнитивниот развој, како и емоционалното созревање. Бенефитите од редовното вежбање, спортување се многу, но кој е вистинскиот период децата да започнат да спортуваат? Родителите се често во дилема кога и на каков спорт да ги запишат своите деца.
Прим. д-р Темелкоска: Правиот одговор треба да се бара по многу основи, пред се, здравствената состојба, предиспозицијата на детето за видот на спортот, неговата индивидуална желба, а не само желбата на родителот, ухранетоста и многу други фактори. За мене после шестата година на развој кога и координацијата на движењата е на одредено ниво, може да се воспостави комуникацијата тренер – дете, можни се посериозни активности во спортот. Сето преостанато нека остане како забава и рекреација кај дечињата. Тие на најдобар начин со смеа, игра и задоволни погледи сами ќе ви го покажат тоа.
