Светската здравствена организација и Американскиот центар за контрола и превенција на болести алармираа поради глобалниот пораст на случаи на мали сипаници, смртни случаи и епидемии додека стапките на вакцинација се борат да закрепнат од падот за време на пандемијата COVID-19.
„Недостигот на закрепнување во опфатот со вакцини против мали сипаници во земјите со низок приход по пандемијата е аларм за акција. Сипаниците се нарекуваат вирус на нееднаквост со добра причина. Тоа е болеста што ќе ги пронајде и нападне оние кои не се заштитени“,
Кејт О’Брајан, СЗО
Помеѓу 2000 и 2019 година, проценетата светска покриеност со првата доза на МРП вакцина се зголеми од 72 проценти на 86 проценти. Но, среде глобалната јавно-здравствена криза во 2020 година, стапката на вакцинација падна на 83 отсто, а потоа на 81 отсто во 2021 година – најниска од 2008 година.
Според заедничкиот извештај на СЗО и ЦДЦ објавен минатиот месец, опфатот на вакцини против мали сипаници незначително се опорави во 2022 година, зголемувајќи се на 83 отсто. Но, од 194 земји на СЗО, само 65 (34 проценти) ја постигнаа целната стапка на вакцинација од 95 проценти или повеќе за првата вакцина против мали сипаници. Потребни се две дози за да се запре болеста, а проценетата стапка на покриеност за две дози беше само 74 отсто во 2022 година, а 71 отсто во 2021 година. Севкупно, придобивките од вакцинацијата не беа доволни за да се спречи враќањето на високозаразниот, а понекогаш и смртоносен вирус.
Додека преносот на сипаници драстично опадна за време на вонредната фаза на пандемијата – како и многу други вируси – сега се враќа во услови на пониска покриеност со вакцинација. Помеѓу 2021 и 2022 година, проценетите случаи на сипаници се зголемиле за 18 отсто, од 7.802.000 на 9.232.300. Бројот на земји кои доживеаја големи или вознемирувачки епидемии скокна од 22 на 37 во тој период, што претставува зголемување од 68 проценти. Проценетите смртни случаи се зголемија за 43 отсто, од 95.000 на 136.200.
„Зголемувањето на епидемиите и смртните случаи на мали сипаници е запрепастувачки, но за жал не е неочекувано, со оглед на намалените стапки на вакцинација што ги видовме во изминатите неколку години“, изјави Џон Вертефеј, директор на Одделот за глобална имунизација на ЦДЦ. „Случаите со мали сипаници насекаде претставуваат ризик за сите земји и заедници каде што луѓето се недоволно вакцинирани. Итните, насочени напори се од клучно значење за спречување на болеста и смртните случаи од сипаници.“
Морбилите може да се спречат со имунизација со 2 дози МРП вакцина. МРП вакцината штити од три вирусни болести: мали сипаници (морбили), рубеола и заушки. Првата доза се дава со наполнета една година (12-13 месеци старост), а втората доза со почеток на прво одделение (6 години). По примање на двете дози, ефикасноста за стекнување имунитет е високи 97 %
„Недостигот на закрепнување во опфатот со вакцини против мали сипаници во земјите со низок приход по пандемијата е аларм за акција. Сипаниците се нарекуваат вирус на нееднаквост со добра причина. Тоа е болеста што ќе ги пронајде и нападне оние кои не се заштитени, изјави „Кејт О’Брајан од СЗО.
СЗО и ЦДЦ го завршија својот извештај со повик за акција. „Од клучно значење е сите земји и глобалните партнери да работат на забрзување на закрепнувањето на програмите за вакцинација и надзор кон крајната цел за регионална елиминација на малите сипаници“, напишаа тие.
И Македонија ги следи светските трендови – опфатот со МРП вакцина за прва доза е 83 отсто и втора доза од 74 проценти, далеку од потребниот опфат од 95 отсто, неопходен за постигнување на колективен имунитет, што води кон ризикот од појава на епидемија од мали сипаници. Последната епидемија на мали сипаници во земјава беше во 2019 година со вкупно 1.901 заболено лице.
Малите сипаници се многу заразни и може да доведат до сериозни здравствени компликации, особено кај имуносупримирани лица и мали доенчиња. Потешко се поминуваат во бременоста и го зголемуваат ризикот од спонтан абортус, раѓање на мртво дете или предвремено породување.
Случаите со мали сипаници насекаде претставуваат ризик за сите земји и заедници каде што луѓето се недоволно вакцинирани. Итните, насочени напори се од клучно значење за спречување на болеста и смртните случаи од сипаници
Главните симптоми се треска и осип, но може да предизвика сериозни компликации, вклучително и менингитис. За некои може да бидат фатални. Другите симптоми вклучуваат: црвени, насолзени очи, кашлица и болка и општо недобро чувство.
Малите сипаници лесно се пренесуваат по воздушен пат преку кашлица и кивање од инфицирани луѓе. Инфекцијата има просечен период на инкубација од 14 дена (од 6-19 дена) и инфективноста трае од 2-4 дена пред, и од 2-5 дена по почетокот на осипувањето.
Морбилите може да се спречат со имунизација со 2 дози МРП вакцина. МРП вакцината штити од три вирусни болести: мали сипаници (морбили), рубеола и заушки. Првата доза се дава со наполнета една година (12-13 месеци старост), а втората доза со почеток на прво одделение (6 години). По примање на двете дози, ефикасноста за стекнување имунитет е високи 97 %.
⇒ Прочитајте повеќе за МРП ВАКЦИНАЦИЈАТА во стручниот текст на д-р Соња Ралева, специјалист по општа медицина од Службата за превентивна здравствена заштита на претшколски и школски деца „Бит-пазар“
